معطوفی، اسدالله. (1387). سنگ مزارها و کتیبه‌های تاریخی گرگان و استرآباد. تهران: حروفیه. 1287ص. (1026 تا1034)

گورستان کوهستانی و تاریخی چَمَن‌ساور

به این روستای کوهستانی و مصفا از دو طریق می‌توان دسترسی پیدا کرد. نخست از طریق کردکوی و جهان‌نما که از سوی غرب به چمن‌ساور می‌رسد، دوم از راه شاهکه که باید از این‌جا به سوی حاجی‌آباد و سپس سه‌راهی پس از آن رسید. از این سه‌راهی به سوی جنوب، سرانجامش به روستای چمن‌ساور ختم خواهد گردید. نگارنده به‌وسیله تراکتور از شاهکوه تا سه‌راهی یادشده را یک‌ونیم‌ساعت و سپس از سه‌راهی تا روستا را نیم‌ساعته طی طریق نمود. از چمن‌ساور هم گورستان آن‌که در اطراف یک بقعه واقع شده، حدود ۴۰ دقیقه پیاده‌روی دارد.

در گورستان امامزاده چمن‌ساور حدود ۴۰ سنگ‌قبر سالم مشاهده می‌شوند و تعدادی هم بر اثر سرما شکسته و متلاشی شده‌اند. سنگ‌های موجود از نظر جنس (لاشه‌سنگ‌های کوهستانی)، رنگ و هیبت کلی (فرم) تقریباً شبیه به‌هم هستند، ولی از نظر نقوش در تعدادی از آنها شاخصه‌های قابل اهمیتی دیده می‌شوند که مهم‌ترین آنها عبارتند از   :

  1. نقوش رمزی و علائم آئینی آنها بیشتر در شکل هندسی، مخصوصاً خطوط شکسته و دایره نمایان هستند.
  2. در این‌جا هم بسیاری از سنگ‌مزارها بدون متن و فقط مزین به تعدادی علائم و نقوش هستند.
  3. متن صلوات کبیر در تعدادی از سنگ‌ها قابل‌رویت می‌باشند.
  4. بر روی سنگ‌های این گورستان نیز نقش ابزارهای جنگی حک شده‌اند، ولی ویژگی خاص آن وجود تصاویر شیر و پلنگ در کنار این ابزارها بر روی تعداد کمی از سنگ‌ها است.
  5. در این گورستان قبرها انگار دوپوسته‌اند و یا یک لایه دوغاب‌مانند بر روی آنها داده شده و سپس نقوش را کنده‌کاری نموده‌اند. نمونه‌ای از این نوع سنگ‌ها را که یک لایه روی آن فرسوده و ریخته است و جای حکاکی‌ها بر روی اصل سنگ باقی مانده را ارائه داده‌ایم.