سید محمدتقی بن عبدالوهاب مشهدی استرآبادی
اثر آفرينان استرآباد و جرجان (استان گلستان)
سيد محمدتقي بن عبدالوهاب مشهدي استرآبادي
1037-1110هـ.ق.
«ابوجعفر سيد محمدتقي بن عبدالوهاب بن حسين بن سعدالله بن حسين مشهدي استرآبادي» از سادات صحيح النسب و جليل القدر «استرآباد» است. نسب شريفش به «امام موسي کاظم» عليه السلام منتهي مي‌گردد.
اين مجتهد و دانشمند بسيار متقي، به سال 1037هـ.ق. در استرآباد ديده به جهان گشود. پس از رشد و تحصيل مقدمات در زادگاهش، عازم عتبات عاليات گرديد. سال‌ها در آنجا از محضر استادان مبرز درس خواند. آنگاه که به درجه‌ي اجتهاد رسيد، به ايران بازگشت.
منابع موجود همين مقدار از شرح زندگاني وي در اختيار قرار داده‌اند. بيش از اين از جزئيات زندگاني و تحصيلات وي اطلاعي در دست نداريم. آنچه مسلم است اينکه در اواخر عمر رهسپار «مشهد» مقدس گرديد و در آن ارض اقدس سکونت اختيار کرد. تا سرانجام به سال 1110هـ.ق. ديده از جهان فروبست.
البته «آقابزرگ» معتقد است که سال وفات وي نمي‌تواند 1110هـ.ق. باشد. بلکه به احتمال زياد سال 1057هـ.ق. درگذشته است.
براساس گزارش منابع تاريخي و شرح‌حال، وي بيش از پنجاه اثر پديدآورد. ليکن همه‌ي آنها در دسترس نيست. آنچه مورد شناسايي قرار گرفته و در منابع کتاب‌شناسي ذکر شده، در ذيل معرفي مي‌گردد.
نويسنده کتاب «مشاهير مدفون در حرم رضوي»، «سيد محمدتقي بن حسن استرآبادي» و «سيد محمدتقي بن عبدالوهاب استرآبادي» را يکي دانسته و زندگي‌نامه و آثار آن دو را درهم کرده است.
البته اين دو شخصيت شباهت‌هاي زيادي باهم دارند. هر دو تن سيد و در سده‌ي يازده و دوازده مي‌زيستند. ظاهراً نام پدر يا کنيه‌ي پدر هردو تن، ابوالحسن ثبت شده است. هردو فقيه هستند و آثاري در علم فقه پديد آورده‌اند. ليکن از آنجا که اکثر منابع، آن دو سيد محمدتقي را جداگانه معرفي کرده‌اند، ما نيز تابع اکثريت شديم.
هم‌چنين سيد محمدتقي، نويسنده‌ي «شرح فصوص فارابي» در آغاز اين شرح نام خود را «سيد محمدتقي بن عبدالوهاب بن حسين بن سعدالله بن حسين» نوشته است. بنا بر اين احتمال يکي بودن اين دو شخص، ضعيف مي‌گردد.
آثار:
بنا به گزارش منابع موجود، وي رساله‌اي در زمينه‌ي اخلاق به نگارش درآورده است.
نسخههاي خطي:
هيچ نسخه‌ي خطي به دست نيامد.
نسخههاي چاپي:
چاپ نشده است.
«محمد بن محمد فارابي» متوفاي 339هـ.ق.، اثري با عنوان «فصوص الحکمة» در موضوع فلسفه و حکمت اسلامي نوشته است. بسياري از دانشمندان سده‌هاي بعدي، «فصوص» «فارابي» را شرح کرده‌اند. از آن جمله سيد محمدتقي استرآبادي نيز آن را شرح کرده است.
نسخههاي خطي:
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي آستان قدس رضوي (ع)» به شماره 723 در 115 برگ، کتابت سال 1097هـ.ق. موجود است.
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي مجلس شوراي اسلامي» به شماره 3/330 در 130 برگ، کتابت سال 1110هـ.ق. موجود است.
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي دانشكدهي الاهيات و معارف اسلامي دانشگاه تهران» به شماره 23/242 در 394 برگ، کتابت سال 1057-1068هـ.ق. موجود است.
نسخههاي چاپي:
«شرح فصوص»، با کوشش و تصحيح «محمدتقي دانش‌پژوه»، به سال 1358 در «تهران» و توسط موسسه مطالعات اسلامي دانشگاه «مک گيل» چاپ و منتشر شده است.
منابع:
اعيان الشيعة 9/192؛ امل الآمل 2/252؛ الذريعة 1/373 و 13/381 و 14/107؛ رياض العلماء 5/47؛ شرح‌حال علماي شيعه 152؛ شرح‌حال علما و ادباي استرآباد (استرآبادنامه) 148-149؛ طبقات اعلام الشيعة (الکواکب المنتشرة) 9/114-115؛ مشاهير مدفون در حرم رضوي 1/373؛ مطلع الشمس 2/695؛ معجم طبقات المتکلمين 4/418؛ معجم المولفين 3/181؛ نجوم السماء 142.