سید محمدرضا بن ابوالقاسم حسینی کمالی استرآبادی
اثر آفرينان استرآباد و جرجان (استان گلستان)
سيد محمدرضا بن ابوالقاسم حسيني کمالي استرآبادي
1283-1346هـ.ق.
عالم ديني و پزشک ماهر سده‌ي چهاردهم هـ. ق.، «سيد محمدرضا»، ملقب به «آقاميرزا»، مکني به «ابوکمال»، معروف به «کمالي حسيني استرآبادي»، فرزند «سيد ابوالقاسم» و برادرزاده‌ي «سيد مرتضي طبيب»، از بزرگاني است که در «حله» زاده شد و در همانجا درگذشت.
از آنجا که عمويش «سيد مرتضي» پس از فراگيري طب يوناني و سنتي، در «حله» ساکن شد، پدرش «سيد ابوالقاسم» نيز به آن شهر رفت و نزد برادر رحل اقامت افکند. از اين‌رو فرزندش سيد محمدرضا در «حله» متولد گرديد.
سيد محمدرضا پس از رشد و عبور از دوران طفوليت، نزد پدر خويش که عالمي پرهيزگار بود، به تحصيل پرداخت؛ چون مقدمات را فراگرفت، نزد عمويش به تحصيل ادامه داد.
سطح را نزد «شيخ محمود آل‌سماکه» و «شيخ حمادي آل‌رعيده» و ديگر علماي بزرگ «حله»، خواند.
حدود سال 1300هـ.ق. به «نجف اشرف» سفر کرد و منطق و معاني و بيان را از علماي «نجف اشرف» آموخت.
فقه و اصول را از محضر «سيد محمدعلي شاه‌عبدالعظيمي» فرا گرفت. آنگاه به حلقه‌ي درس «شيخ محمد ايرواني» و «شيخ محمد شربيان» پيوست.
دروس خارج را نزد «شيخ هادي تهراني» آغاز کرد و مدت زمان طولاني، از محضر درس «سيد محمدکاظم يزدي» بهره برد.
سيد محمدرضا استرآبادي همراه تحصيل، به وعظ و خطابه در «نجف اشرف» اشتغال داشت. او واعظي پارسا و عالمي خوش‌نام بود.
گفته مي‌شود، او در دهه‌ي چهارم عمرش، به «ايران» بازگشت و در «مشهد» مقدس به تحصيل علوم رياضي و طب سنتي پرداخت. آنگاه که به مدارجي دست يافت و در تشخيص بيماري‌ها مهارت پيدا کرد، در «حله» سکنا گزيد.
در شهر «حله»، ضمن ارشاد و خطابه در منبر و مسجد محل سکونتش، به درمان و معالجه‌ي بيماري‌هاي مردم نيز مي‌پرداخت. عاقبت به سال 1346 يا 1347هـ.ق. چشم از جهان فروبست.
آثار:
منظومه‌ي مختصري است در علم اعداد و حروف که حکايت از تسلط مولف در اين علوم دارد.
نسخههاي خطي:
هيچ نسخه‌ي خطي به دست نيامد.
نسخههاي چاپي:
چاپ نشده است.
عنوان و نام کتاب گوياست که مطلب مختصري در علم کلام و به‌صورت منظوم است.
نسخههاي خطي:
هيچ نسخه‌ي خطي به دست نيامد.
نسخههاي چاپي:
چاپ نشده است.
شرح‌حال و تاريخ ائمه‌ي اطهار عليهم السلام است.
نسخههاي خطي:
هيچ نسخه‌ي خطي به دست نيامد.
نسخههاي چاپي:
چاپ نشده است.
کتاب «جمان الابحر» مجموعه اشعار و بلکه منظومه‌اي است در اصول دين که مقدمه‌ي آن به نثر نگارش يافته است.
سيد محمدرضا استرآبادي اثر خود را به سال 1305هـ.ق. سروده و تدوين کرده است.
نسخههاي خطي:
هيچ نسخه‌ي خطي به دست نيامد.
نسخههاي چاپي:
چاپ نشده است.
5. الحدائق الزاهرة في زاد الدنيا و الآخرة (الحدائق الباهرة في زاد الدنيا و الآخرة)
اين اثر در موعظه و پند و اندرز است.
نسخههاي خطي:
هيچ نسخه‌ي خطي به دست نيامد.
نسخههاي چاپي:
چاپ نشده است.
مجموعه‌ي اشعاري است از سيد محمدرضا استرآبادي که در موضوعات مختلف و با سبک‌هاي متنوع سروده شده است.
نسخههاي خطي:
هيچ نسخه‌ي خطي به دست نيامد.
نسخههاي چاپي:
چاپ نشده است.
ظاهراً روي‌دادهاي خاصي را بيان کرده است.
نسخههاي خطي:
هيچ نسخه‌ي خطي به دست نيامد.
نسخههاي چاپي:
چاپ نشده است.
8. الصوارم الحاسمة في مصائب الزهراء فاطمة (س)
همان‌طور که از نام اين اثر آشکار است، درباره‌ي مصائب و شرح‌حال حضرت زهرا سلام الله عليها نوشته است.
کتاب «الصوارم» در 1500 بيت به نظم در آمده است.
نسخههاي خطي:
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي حسينيه‌ي شوشتري‌ها» موجود است.
نسخههاي چاپي:
چاپ نشده است.
9. طراز البيان في الرد و الامتحان
مجموعه پرسش‌ها و پاسخ‌هاي اعتقادي در رد آرا و نظريات برخي نويسندگان «سني» مذهب است. مولف نتوانسته آن را کامل نمايد و در ادامه، از خداوند متعال، توفيق تکميل آن را درخواست کرده است.
نسخههاي خطي:
هيچ نسخه‌ي خطي به دست نيامد.
نسخههاي چاپي:
چاپ نشده است.
10. العقد الفريد في معرفة القرائة و التجويد
مولف در يک مقدمه، چند باب و يک خاتمه از شناخت تجويد و قرائت قرآن، پرده برمي‌دارد. وي آن را به سال 1312هـ.ق. پايان برده است.
نسخههاي خطي:
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي محمدعلي نجف‌آبادي» در «نجف اشرف» موجود است.
هم‌چنين بنا به گزارش «آقابزرگ»، 1 نسخه نيز در «کتابخانه‌ي مدرسه‌ي عالي شهيد مطهري (سپهسالار)» موجود است.
نسخههاي چاپي:
چاپ نشده است.
ظاهراً مجموعه مطالبي است در علوم غريبه و دانش‌هاي متفاوت که در زمان مولف گردآوري شده است.
نسخههاي خطي:
هيچ نسخه‌ي خطي به دست نيامد.
نسخههاي چاپي:
چاپ نشده است.
12. کنز الافراح و مراح الارواح (کنز الارواح و مراح الارواح)
يک اثر ادبي، در بيان نکته‌هاي جالب و ظريف، با عبارات روشن و ساده همراه با جنبه‌هاي شيرين و نادر است.
نسخههاي خطي:
هيچ نسخه‌ي خطي به دست نيامد.
نسخههاي چاپي:
چاپ نشده است.
13. لوامع الدرر في منهج الحق و الظفر
مولف با نوشتن اين اثر، امامت را مورد توجه قرار داده و به اثبات آن با ادله‌ي نقلي و عقلي پرداخته است.
کتاب به سال 1308هـ.ق. تاليف شده است.
نسخههاي خطي:
هيچ نسخه‌ي خطي به دست نيامد.
نسخههاي چاپي:
چاپ نشده است.
14. نهاية الآمال لطالبي معرفة الرجال
اين اثر در علم رجال، و به‌صورت منظوم است. وي منظومه‌ي «نهاية الآمال» را در 800 بيت سروده است.
نسخههاي خطي:
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي حسينيه شوشتري‌ها» به خط مولف موجود است.
نسخههاي چاپي:
چاپ نشده است.
منابع:
ادباء الاطباء 1/168؛ الاعلام الشرقية 2/783؛ اعيان الشيعة 9/282؛ الذريعة 5/130 و 15/92، 158، 294 و 18/366 و 24/393؛ شعراء الحلة 2/395؛ طبقات اعلام الشيعة (نقباء البشر) 2/736-737؛ ماضي النجف 1/170-171؛ مجلة المورد، بغداد، 1993م.، ج. 21، ع.1، 157؛ معجم التراث الکلامي 2/439 و 4/574 و 5/300؛ معجم المولفين 1/191؛ معجم رجال الفکر و الادب في النجف 1/446؛ مکارم الآثار 7/2542؛ ناموران معاصر ايران 2/463-464؛ نشريه دانشگاه تهران 11-12/837.