سيد نصرالله بن حسن حسينی استرآبادی
اثر آفرينان استرآباد و جرجان (استان گلستان)
سيد نصرالله بن حسن حسيني استرآبادي
000-1255هـ.ق.
عالم و دانشمند مجاهد، «سيد نصرالله حسيني»، فرزند «سيد حسن استرآبادي»، فقهيه مبارز سده سيزدهم هـ. ق. است.
او در اواخر سده‌ي دوازده در «استرآباد» ديده به جهان گشود. در کودکي فارسي و مقدمات عربي را فراگرفت. آنگاه براي ادامه‌ي تحصيلات، عازم «تهران» شد و در آن حوزه به تکميل تحصيلاتش پرداخت.
پس از آن به عتبات عاليات رفت و از محضر استادان بزرگ آن حوزه‌ي بزرگ، بهره برد.
از استادان مهم سيد نصرالله استرآبادي مي‌توان به «ملا محمدجعفر شريعتمدار استرآبادي» اشاره کرد.
در هر حال سيد نصرالله چون به جايگاه بلند دانش دست يافت، به «ايران» بازگشت و در «تهران» سکونت اختيار نمود.
او در «تهران» ضمن تدريس، تبليغ و ارشاد مردم، به تحقيق و تاليف نيز ادامه داد. هم‌زمان در مبارزات سياسي و تحولات اجتماعي فعاليت نشان داد و همراه علماي مجاهد، به دعوت «سيد محمد طباطبايي» پاسخ گفت و در اردوي مجاهدين در «چمن سلطانيه» شرکت کرد. او همراه با ديگر مجاهدان به سوي «آذربايجان» رهسپار شد و در ترغيب سپاهيان براي جهاد تلاش کرد.
آثار:
1. تنقيح المقال في شرح ارشاد الاذهان (تنقيح البيان في شرح ارشاد الاذهان)
اين کتاب فقهي در واقع شرحي است بر کتاب «ارشاد الاذهان» «علامه حلي» که در چند مجلد تدوين شده است.
نسخه‌هاي خطي:
3 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي مدرسه‌ي عالي شهيد مطهري (سپهسالار)» به شماره 2483 در 271 برگ، شماره 2484 در 289 برگ، کتابت سده 13هـ.ق. و شماره 2485 در 130 برگ، کتابت سده 13هـ.ق.، با عنوان «تنقيح البيان في شرح ارشاد الاذهان) موجود است.
گفتني است، برخي از اين نسخه‌ها جلد اول و جلد دوم و به خط اصلي مولف است.
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي مجلس شوراي اسلامي» به شماره 4332 در 172 برگ، کتابت سده 13هـ.ق. موجود است.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
2. رسالة في المواضعة و المضايقة
اين کتاب به يکي از مسائل فقهي پرداخته و آن را به زبان عربي نوشته است.
نسخه‌هاي خطي:
2 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي مدرسه‌ي عالي شهيد مطهري (سپهسالار)» به شماره 2554 کتابت سده 13هـ.ق. و شماره 2527 در 47 برگ، با عنوان «التضييق و المواسعة» موجود است.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
3. مدارج الاحکام (مدارج الوصول الي علم الاصول)
اين کتاب در علم اصول فقه و به زبان عربي است. سيد نصرالله با نگارش آن و حواشي که بر آن نوشته است، مسائل مهمي از علم اصول فقه را تحليل و تبيين کرده است.
نسخه‌هاي خطي:
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي مدرسه‌ي عالي شهيد مطهري (سپهسالار)» به شماره 2485 در 141 صفحه موجود است.
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي ملي ملک تهران» با عنوان «مدارج الوصول الي علم الاصول» موجود است.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
کتاب «موازين القسط» به زبان عربي و در موضوع اصول فقه است. سيد نصرالله اين کتاب مفصل را در چند مجلد نگاشته است. تاريخ پايان جلد اول آن 1235هـ.ق. و پايان جلد دوم، سال 1236هـ.ق. است.
کتاب در سه فن و با عناوين «ميزان، ميزان» با نقل اقوال از استادان بزرگ اين علم ترتيب يافته است.
نسخه‌هاي خطي:
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي آيت‌الله العظمي مرعشي نجفي (ره)» به شماره 6926 در 191 برگ، کتابت سال 1237هـ.ق.، جلد دوم و به خط اصلي مولف، موجود است.
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي دانشكدهي الاهيات و معارف اسلامي مشهد» به شماره 565 کتابت سال 1235هـ.ق. موجود است.
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي مدرسه‌ي عالي شهيد مطهري (سپهسالار)» به شماره 902 در 443 صفحه، به خط مولف موجود است.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
منابع:
الاعلام زرکلي 8/30؛ تاريخ نو 18-19؛ تراجم الرجال 4/19؛ دايرةالمعارف تشيع 2/112؛ الذريعة 4/462 و 20/236 و 23/221؛ روضة الصفاء 9/645؛ طبقات اعلام الشيعة (الکرام البررة) 12/591-592؛ علماي مجاهد 44؛ فهرست نسخه‌هاي خطي کتابخانه‌ي ملي ملک 1/658؛ معجم المولفين 4/26 (13/95)؛ موسوعة طبقات الفقهاء 13/677؛ ناسخ التواريخ: سلاطين قاجاريه 1 و 2/365.