الازمن

الازمن

Elāzman

روستایی در دهستان زرین گل، بخش مرکزی، شهرستان علی‌آباد کتول، استان گلستان.

روستای الازمن، علازمن[1] به گویش کتولیelăzme در ۴ کیلومتری جنوب باختری شهر علی آباد کتول، در عرض جغرافیایی ً 46  َ52  °36  و طول جغرافیایی ً41   َ49 °54  با ارتفاع 263 متر از سطح دریا واقع شده است.[2] الازمن از شمال به روستاهای پیچک‌محله و حاجی پادار، از جنوب به کوه هارون، از مشرق به روستای خارکلاته و از مغرب به روستای برفتان محدود می‌شود و به معنای ذغال گاه یا فراخ جای برخوردار از چشم‌اندازهای طبیعی افاده شده است.[3]   

وجود «تپه‌ی قلی» با قدمت ۳ هزار ساله و «نرگس تپه» که سفالینه‌های قرمز رنگ دوران اواسط هزاره‌ی اول پیش از میلاد تا پایان دوره‌ی ساسانی شمال آبادی را در خود دارد[4] و امام‌زاده هارون‌بن ‌موسی‌بن‌جعفر، نشانگر قدمت این منطقه است. علاوه بر آن گورستان‌های قدیمی مازی تخته، سنگفرش، تیرک ده در منطقه دَرک از دیرنگی روستا حکایت دارند جهر  jahar، یرتا  yertă و گُوکش آرام ărăm gokœš  مکان‌هایی است که آبادی پیش از استقرار کامل پشت سر نهاده است[5]

 نخستین بار نام الازمن، در وقف‌نامه سال ۹۱۹ق درج گردیده[6] که در تصرف صاحب اعظم خواجه گستهم بن الاعظم الرحیم خواجه مسیب کفشگر بود[7]  بر اساس وقف‌نامه‌ی سال ۱۱۳۵ق، ملک حسین الازمنی که بزرگ طایفه‌ی ملک حسینی‌های الازمن بود، چهار دانگ و نیم قریه مذکور با یک سنگ و نیم حقابه‌ی آن از رودخانه‌ی کفشگیری را وقف اولاد ذکور خود نمود.[8]

  روستای الازمن توسط  مردمانی از اهالی کرمانشاه که پس از ورود به ایالت استرآباد در اُوزینه شهرستان گرگان متوطن بودند، پایه‌گذاری گردید. [9]الازمن یکی از روستاهای بلوک کتول در عصر قاجار بود. مکنزی در سفرنامه خود تحت عنوان الازمن[10] ملکونف الارزین[11] و رابینو از آن به عنوان الازمین[12] یاد کرده‌‍‌اند. در کتابچه نفوس اهالی مملکت استرآباد به سال 1296 قمری درباره این روستا آمده است «علازمن در دامن کوه واقع است آب مشروب از چشمه سار است و ملک اربابی از اهالی قریه مزبوره است.»[13] الازمن در سال۱۲۷۶ق دارای ۲۵ خانوار و ۱۱۸ نفر جمعیت بود.[14] جمعیت الازمن از این تعداد «مرد زن‌دار 25 نفر، زن شوهردار 25 نفر، مرد بی‌زن 12نفر، زن شوهردار 7 نفر، پسر صغر نفر19، دختر کبر 10نفر، دختر صغر 20 نفر» بود.[15] جمعیت الازمن در سال ۱۲۹۶ق به ۱۲۸ نفر افزایش پیدا کرد.[16] جمعیت این روستا در فاصله سال‌های 1335 تا 1395 به شرح زیر است:[17]

اهالی الازمن تماماً مسلمان شیعه مذهب هستند که به گویش کتولی تکلم می‌کنند.

روستای الازمن به دو بخش بالامله و تقی‌سِرا تقسیم می‌شود. بافت خانه‌ها قدیمی آبادی تحت تأثیر معماری سنتی منطقه قرار دارد. که با ساخت و سازهای جدید تغییر یافته است.

تمامی اهالی روستای الازمن دارای نام خانوادگی  ملک‌حسینی، غریب ملک‌حسینی، الازمنی، غریب الازمنی و... هستند.

حرفه‌ی عمده‌ی ساکنین، کشاورزی و دامداری است. اراضی آبادی حدود دویست هکتار در رویه‌هایی هم چون وَنگا  vangă، جهر jahar ، شمال آبادی و ملک تقی تقسیم شده‌اند، توتون کاری در درجه‌ی نخست و شالی‌کاری مهم‌ترین محصولات کشاورزی به شمار می‌آید. جو، گندم و نخود و لوبیا نیز کشت می‌شود. کم آبی سال‌های اخیر آسیب‌های فراوانی به کشاورزی وارد نموده است. در حدود ۱۰۰ رأس گاو و ۷۰۰ تا ۸۰۰ رأس گوسفند در آبادی وجود دارد. بافتن چادر شب‌ها و چارگوشه‌های قدیمی هم‌چنان متداول است، در سال‌های اخیر، دوخت لباس‌ها و عروسک‌های محلی با اقبال اهالی روبرو می‌باشد.

آب شرب روستا از چشمه‌‌های، جنگل، افراتخته و تَغَرستان تأمین می‌شود. روستای الازمن دارای دو باب مسجد قدیمی و مسجد بزرگ و زینبیه، حمام قدیمی عمومی، مدرسه‌ی پسرانه و دخترانه ۶ کلاسه در مقطع ابتدایی است. در جنگ تحمیلی ایران و عراق دو نفر از اهالی روستا به شهادت رسیدند.

منابع:

• ذبیحی، مسیح و ستوده، منوچهر(1377). از آستارا تا استارباد. جلد ششم. چاپ دوم. تهران. انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
• ذبیحی، مسیح. (1363). گرگان‌نامه. گردآوری و تصحیح به کوشش مسیح ذبیحی، تجدید چاپ و بازخوانی و فهرست ایرج افشار. تهران.‌ انتشارات بابک، چاپ اول.
• رابینو، ه.ل. (1365). مازندران و استرآباد. ترجمه غلامعلی وحید مازندرانی. تهران. شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ سوم.
• سازمان نقشه برداری کشور، پایگاه ملی نام‏های جغرافیایی ایران. قابل دسترسی در: https://gndb.ncc.gov.ir
• فروتن، اشکان. (1390). علی آباد کتول. تاریخ، سرزمین و فرهنگ. تهران. نشر رسانش. چاپ اول.
• محمدعلی قورخانچی (صولت نظام). (1360) نخبه سیفیه. تهران. نشر تاریخ ایران.
• مرکز آمار ایران. درگاه ملی آمار. نتیجه سرشماری نفوس و مسکن. قابل دسترسی در:https://www.amar.org.ir
• مکنزی، چارلز فرانسیس. (1359) سفرنامه شمال. تهران. نشر گستره.
• ملکونف.گریگوری. (1363). سفرنامه ایران و روسیه «نواحی شمال ایران» به کوشش محمد گلبن و فرامرز  طالبی. تهران. دنیای کتاب.
• میردیلمی، سیدضیاء. (1373). تاریخ کتول. چاپ و صحافی بهمن. چاپ اول.
• نظری، محمدابراهیم. (1402). فرهنگ نام آبادی‌ها و مکان‌ها. گرگان. انتشارات مقسم. چاپ اول.
• نظری، محمدابراهیم.(1375). جغرافیای تاریخی کتول. ساری. چاپ و صحافی شفق.