بقاع متبرکه

ِبقاع متبرکه

Sacred shrines

بقاع متبركه شامل مقبره‌‏ي امام زادگان و ساير اماكن زيارتي و مورد احترام مردم گلستان است كه در نقاط مختلف استان پراكنده‌اند. برابر سرشماري سازمان اوقاف و امور خيريه، 116 بقعه متبركه در اين استان وجود دارد.

مردم استان بر حسب نوع بقعه، براي نام بردن از اين اماكن، از واژگاني همچون امام‌زاده، معصوم‌زاده، زيارتگاه، بقعه، سقاخانه و قدمگاه استفاده مي‏‌كنند. بیشتر اين رقبات در نزد عموم به امام‌زاده و معصوم‌زاده شهرت دارند و اهل محل معتقدند اين اماكن محل دفن يكي از فرزندان يا نوادگان امامان شيعه(ع) است.

هر چند به جز تعداد انگشت‏‌شمار، شجرنامه يا سند معتبري براي اثبات اين موضوع وجود ندارد، اما احترام و توجه مردم به اين بقاع، از گذشته‌هاي دور وجود داشته و نسل به نسل منتقل شده است.

برخي مورخين، حضور سادات در شمال ايران از جمله استرآباد و جرجان را از زمان خلافت مأمون عباسي مي‌دانند و معتقدند كه آوازه‌‏ي بيعت مأمون با امام رضا(ع) سبب شد تا سادات به اين منطقه بيايند.

حتي منابع ديگر تصريح كرده‌اند كه مردم استرآباد از روز اول، مذهب امامي داشتند. ابن سمكه از كمك فراوان شيعيان جرجان به عباسيان كه در آغاز قيام، به نام تشيع خروج كردند، خبر داده است. مقدسي در احسن التقاسيم مي‌نويسد: «لشيعه بجرجان و تبرستان جبله.» همچنين ابن‌اسفنديار در شرح حكومت حسن بن زيد، نخستین حاكم علويان، مي‌نويسد: «در اين وقت، به عدد اوراق اشجار سادات علويه و بنو‌هاشم از حجاز و اطراف شام و عراق در اين منطقه خدمت او رسيدند.»

سهمي جرجاني كه خود سني مذهب است و كمتر روايات شيعه را در كتاب خود نقل كرده، رواياتي در تاريخ جرجان آورده كه بيانگر حضور مؤثر شيعيان و سادات در اين منطقه است. منابع ديگر، از ارتباط شيعيان اين منطقه با ائمه(ع) خبر داده‌اند. در روايتي نقل شده كه جعفر بن شريف جرجاني، اموالي را از سوی شيعيان جرجان به سامرا نزد امام حسن عسكري(ع) برده است. بسياري از منابع تاريخي و نسّابي، تعداد زيادي از فرزندان اهل بيت(ع) را نام برده‌اند كه به جرجان و استرآباد مهاجرت کرده،  برخي در همين منطقه درگذشته و مدفون شده‌اند، از جمله مي‌توان به منتقله الطالبيه، سراج الانساب، مقاتل الطالبين، الفخري في انساب الطالبين، الشجره المباركه في انساب الطالبيه، لباب الانساب، تهذيب الانساب و نهايه الاعقاب، المجدي في انساب الطالبين، عمده الطالب في انساب آل ابي طالب و ... اشاره كرد.

سابقه طولاني گرايشات شيعي در جرجان و استرآباد و مهاجرت سادات و فرزندان و نوادگان امامان معصوم(ع) به اين منطقه، خود بيانگر اين موضوع است كه احترام اهالي به اين مقبره‌ها، بي‌دليل نبوده و مي‏تواند سنديت داشته باشد، اما بر سر اين موضوع كه اين مقابر متعلق به كدام فرد است، دليل محکمی نمي‌توان يافت.

بسیاری از این اماکن، فقط مورد احترام شیعیان نیستند، بلکه اهل سنت ساکن در این خطه نیز به این اماکن احترام می‏‌گذارند. در استان، 12 بقعه وجود دارد که مورد احترام ویژه‌ی اهل سنت است.

بقاع متبركه در همه شهرهاي استان وجود دارند و پراكندگي آن‏ها به ترتيب تعداد در سطح شهرستان‌ها  عبارتند از:

گرگان 39 رقبه، كردكوي 14 رقبه، مينودشت و گاليكش14 رقبه، علي‏‌آباد كتول 11 رقبه، كلاله  9 رقبه، راميان 8 رقبه، آزادشهر 6 رقبه، آق‌قلا 5 رقبه، گنبد 3 رقبه، مراوه‌‏تپه 3 رقبه، بندرتركمن2 رقبه و بندرگز 2 رقبه.

• بقاع متبرکه شهرستان گرگان

این رقبات در شهر گرگان و روستاهای اطراف آن پراکنده‌‏اند. بسیاری از سیاحان و تاریخ نگاران محلی، از این اماکن نام برده‏‌اند. بقاع متبرکه شهر استرآباد (گرگان کنونی) در نخبه سیفیه این گونه معرفی شده‏‌اند: «امام‌زاده نور در گذر سرچشمه که جزو محله سبزه‏‌مشهد است، امام‏‌زاده قاسم در محله میدان، امام‏زاده ابراهیم در گذر باغ‏‌پلنگ که جزو میدان است، بقعه سرپیر که جزو محله سبزه‏‌مشهد است، امام‏زاده عبدالله در بیرون دروازه فوجرد، بقعه خواجه خضر در بیرون دروازه مازندران.»

همچنین رابینو در سفرنامه سال‌هاي 1288 و 1289ق، بقاع متبركه شهر استرآباد را این‌گونه نام می‌‏برد: «روبندبرو نزدیک دروازه بسطام، محسن معروف به چهارشنبه، شاهزاده قاسم، قدمگاه خضر در خارج دروازه مازندران، پنجه عباسعلی، نه تن، دوشنبه که در آن‎جا دو خواهر مدفون‏‌اند (راضیه و مرضیه)، بی‏‌بی‏‌هور (حور)، بی‏‌بی‏‌نور، مرادبخش، عبدالله در بیرون دروازه فوجرد، نور یا شاهزاده اسحاق و بی‏‌بی سبز که در آن‏جا یکی از دختران امام موسی کاظم مدفون است.»

منوچهر ستوده نیز در کتاب از آستارا تا استارباد، از 13 امام‎زاده شهرگرگان نام برده است: «امام‏زاده اسحاق، بی‌بی‌سبز، مراد‌بخش، چهارشنبه، دوشنبه، سه‌تن، توتستان، قاسم، بی‌بی‌حور، بی‌بی‌ظهور، رو بند برو، عبدالله و قدمگاه خواجه خضر.»

امام‏زاده اسحاق بن موسي بن جعفر(ع) واقع در مركز شهر گرگان و در گذر سرچشمه که به امام‏زاده نور مشهور است. ساختمان این امام‏زاده از بناهای ثبت شده به شماره 346 در فهرست آثار ملی کشور است. بر روی مقبره‌‏ی این بقعه، صندوق چوبی قرار دارد که تاریخ ساخت آن، 867ق ثبت شده است. رابینو، در بازدید خود از این امام‏زاده، از کتیبه‌ی چهار چوبه در امام‌زاده یاد می‌کند که مربوط به سال 857 ق است.

امام‏زاده عبدالله واقع در شمال شهر گرگان، در مجاورت میدان شهدای این شهر. هر چند عموم مردم  وی  را به عنوان یکی از  فرزندان امام موسی بن جعفر(ع) می‎شناسند، اما واحد مطالعات و تحقیقات اسلامی سازمان اوقاف احتمال می‏‌دهد وی ابوالفضل عبدالله فرزند ابوجعفر محمد و از نوادگان امام حسن مجتبی(ع) باشد. این مکان از گذشته‌های دور مورد توجه مردم گرگان بود. کرزن در سال 1891م، از بنای این امام‌زاده به عنوان بارگاه شایسته، یاد می‌کند. رابینو نیز از دو کتیبه در این امام‏زاده نام می‏برد که يكي از آن‎ها مربوط به سال‏ 873 ق است. محوطه این امام‎زاده، هم اکنون به عنوان قبرستان عمومی شهر گرگان استفاده می‌شود.

امام‏زاده نُه تن در خيابان شهيد رجايي شهر گرگان واقع است. مردم گرگان معتقدند این مکان محل دفن نه تن از نوادگان امام موسی بن جعفر(ع) است که 5 نفر آن‏ها مرد و 4 نفر زن هستند.

امام‏زاده محسن مشهور به چهارشنبه‌‏ای، در داخل شهر گرگان و در گذر چهارشنبه‌‏ای محله‌‏ی سبزه‌‏مشهد واقع است. رابینو، کتیبه‌ای مربوط به سال 1224ق را در این محل دیده که نشان از بازسازی ساختمان این بقعه توسط شخصی به نام نظر علی خان است.

امام‌زاده مراد بخش، در محله سبزه‏‌مشهد شهر گرگان و در مجاورت مسجد امام حسن عسکری(ع) قرار دارد. مشهور است این مسجد در قدمگاه و محل فرود امام عسکری(ع) که به دعوت جعفربن شریف جرجانی به استرآباد آمده بود، ساخته شده است. رابینو، از کتیبه‏‌ای مربوط به سال960ق در این امام‎زاده نام می‏‌برد كه مربوط به حفر كاريز و وقف آن براي استفاده آب آشامیدنی مردم شهر استرآباد بود.

امام‌زاده راضيه و مرضيه مشهور به دوشنبه‌‏ای، واقع در گذر دوشنبه‌اي شهر گرگان.

امام‎زاده بي‌بي‌سبز واقع در گذر سرچشمه شهر گرگان که گفته می‏‌شود مقبره یکی از نوادگان امام موسی بن جعفر(ع) است.

امام‎زاده اسماعيل و علي‏‌اكبر مشهور به امام‌زاده باغ‏‌پلنگ، درگذر باغ‌‏پلنگ محله میدان گرگان، خيابان سرخواجه کنونی، كوچه هفت دستگاه واقع است.

شاهزاده قاسم در كوي شاهزاده قاسم گرگان واقع است.

امام‌زادگان سيد ابراهيم،  بي‏‌بي حور و بي‏‌بي نور، واقع در گذر باغشاه گرگان.

بقعه چهل تن، واقع در ميدان عباسعلي شهر گرگان.

سقاخانه ابوالفضلي، سقاخانه عباسعلي ميدان، در چهارراه ميدان و ابتداي خيابان شهيد رجايي گرگان.

امام‎زاده قاسم (ابراهيم) در 8 كيلومتري جنوب شرق شهر گرگان در روستاي باغ گلبن.

امام‎زاده ابراهيم مشهور به امام‏زاده بادو، در فاصله 5 كيلومتري جنوب شرق گرگان در محدوده‎ی زمين‌هاي كشاورزي كوي اوزينه.

امام‎زاده ابراهيم مشهور به امام‏زاده رنگو، در 5 كيلومتري جنوب غربي گرگان در جنگل رنگو. در محوطه اين امام‏زاده، گورستان قديمي وجود دارد كه سنگ قبرهاي آن مربوط به سال‌هاي 839 و 870، 886 ق است.

امام‎زاده حبيب‌‏الله مشهور به امام‏زاده حبيب‏‌الله ولشكي، واقع در 10 كيلومتري غرب گرگان در روستاي حيدرآباد. واحد تحقیق مرکز مطالعات و تحقیقات اسلامی سازمان اوقاف ایران، در بررسی، از فردی به نام حبیب‌‏الله نظام‌‏الدین بن یوسف امین الدین نام برده که نسبش با 22 واسطه به امام حسن مجتبی می‎رسد، اما احتمال مدفون بودن وی در روستای حیدرآباد را ضعیف می‌داند.

امام‎زاده محسن در 3 كيلومتري شمال گرگان در روستاي كريم آباد.

امام‌زاده جعفر در فاصله 10 كيلومتري شمال شرقي گرگان در روستاي ميرمحله.

امام‎زاده گل‏زر در 25 كيلومتري شرق گرگان در روستاي تقرتپه.

امام‎زاده جعفر در 3 كيلومتري شرق گرگان در روستاي وليك آباد.

امام‎زاده محمد تقي در 22 كيلومتري شرق گرگان در روستاي گِناره.

امام‏‌زاده طيب در 25 كيلومتري شرق گرگان و در جنگل حاشيه روستاي قرن‌آباد.

امام‎زاده سليمان در 5 كيلومتري شمال غربي گرگان و در محدوده‌ی روستاهاي ‏‏هاشم‌آباد و لامِلنگ. اهالي محل معتقدند وي از نوادگان امام سجاد(ع) است. قبرستان قديمي با سنگ قبرهايي كه تاريخ سال‌هاي 1006، 1035، 1039ق را نشان مي‌دهد، در محدوده‌ی اين امام‌زاده قرار دارد.

معصوم‎زاده چوپلاني در 10 كيلومتري غرب گرگان در محدوده‌ی روستاهاي مرزنكلاته و چوپلاني.

امام‎زاده عبدالله در فاصله 20 كيلومتري جنوب گرگان در روستاي زيارت.

امام‎زاده ابوالقاسم در 17 كيلومتري شمال گرگان در روستاي معصوم آباد.

امام‎زاده صالح در20 كيلومتري غرب گرگان در روستاي شموشك سفلي.

امام‎زاده عبدالله در 20 كيلومتري شرق گرگان در روستاي حسين‌آباد ملك.

امام‎زاده بي‏بي‏فاطمه در 33 كيلومتري شمال شرقي گرگان، در جنوب غربي روستاي پيرواش سفلي.

امام‏زاده يوسف حسين در 65 كيلومتري جنوب گرگان در روستاي كوهپايه‌اي شاهكوه سفلي.

امام‎زاده اسماعيل در 15 كيلومتري گرگان و يك كيلومتري شهر سرخنكلاته.

امام‌زاده جعفر در 17 كيلومتري شمال گرگان در مسير جاده روستاي معصوم آباد به گرگان.

امام‎زاده مِتان محله در 19 كيلومتري گرگان در شمال غربي روستاي معصوم آباد.

معصوم‎زاده علي‏اكبر اِسبومحله در 13 كيلومتري جنوب غرب گرگان، بين روستاهاي اسبومحله و كلاسنگيان.

معصوم زاده جلين عليا در 5 كيلومتري گرگان در پايين محله شهرجلين.

امام‌زاده خديجه در 17 كيلومتري گرگان در روستاي نوده ملك.

معصوم زاده پنج تن لمسك در 6 كيلومتري گرگان و در كنار جاده ارتباطي گرگان به كردكوي قرار گرفته است. رابینو در سفرنامه خود، کتیبه‏‌ی مرمت و بازسازیِ ساختمان این امام‌زاده را در سال 1223‌ق، توسط فردی به نام ملا شمسعلی آورده است.

امام‎زاده ابراهيم جلين سفلي در 10 كيلومتري شرق گرگان و در روستاي جلين سفلي.

• كردكوي

امام‎زاده عبدالله و فضل‏‌الله مشهور به امام‏زاده روشن‏‌آباد واقع در 7 كيلومتري شرق كردكوي، در مسير جاده قديم گرگان به كردكوي. ساختمان و معماری این امام‎زاده از بناهای ثبت شده  به شماره 351 در فهرست آثار ملی کشور، مورد مطالعه برخی از پژوهشگران قرار گرفته است. کتیبه‌‏های مختلفی درباره‌ی مرمت و بازسازی بنای امام‌زاده و ضریح، از جمله در سال‏‌های 865، 877، 879 ق وجود داشته است. سياحان غربي همچون رابينو و ملگونف نيز از اين بقعه بازديد كرده و در سفرنامه‌هاي خود، درباره‌ی معماري و وضعيت بناي آن توضيحاتي نوشته‌اند.

امام‌زاده قاسم در 8 كيلومتري جنوب غرب  شهر كردكوي.

امام‌زاده ابراهيم در 3 كيلومتري شرق كردكوي در روستاي النگ.

امام‎زاده آقاسيدموسي در شهر كردكوي در عقيلي محله.

امام‌زاده سيدرضي و راضي مشهور به امام‏زاده هزار منزل، در 40 كيلومتري جنوب كردكوي و در ارتفاعات روستاي درازنو.

امام‌زاده مجيد در خيابان پاسداران شهر كردكوي.

امام‌زاده رسول در 75 كيلومتري جنوب شهر كردكوي، در منطقه كوهستاني چمن ساور.

امام‌زاده علي بن طاهر در 20 كيلومتري شمال شرقي كردكوي در روستاي مهتر كلا.

امام‏زاده علي بن طاهر در ورودي شهر كردكوي از سمت شرق.

امام‎زاده قاسم در 8 كيلومتري كردكوي، بين روستاهاي كاركنده و سالي‌كنده. رابينو، كتيبه‌اي را در اين محل دیده است كه از مرمت بناي امام‏زاده در سال 1124ق به دستور محمدقلي بيك با نظارت شيخ و استاد نيارك حكايت مي‌كند.

سقاخانه ‌ابوالفضلي ‌رادكان در 45 كيلومتري جنوب كردكوي و در روستاي رادكان.

امام‌زاده ابراهيم و شاهزاده قاسم در 12 كيلومتري كردكوي و در روستاي سركلاته. كتيبه‌ی متعلق به سال 1124ق، مرمت و بازسازي اين بقعه را نشان مي‌‏دهد.

امام‏زاده محمد در خيابان شهيد بهشتي كردكوي.

معصوم زاده ولاغوز در غرب كردكوي در روستاي ولاغوز.

• مينودشت

امام‏زاده جعفر در داخل شهر مينودشت و در محله پسرك.

بقعه قزل امام قره‌چشمه در 20 كيلومتري مينودشت، در روستاي قره چشمه.

بقعه پير در 12 كيلومتري شرق مينودشت، در روستاي سرخو.

امام‌زاده موسي در 5 كيلومتري شمال غرب مينودشت، در روستاي بازگير.

بقعه سليمه خاتون، در جنوب مينودشت، در روستاي قلعه‌قافه.

امام‌زاده عبدالله در 5 كيلومتري شمال غربي مينودشت، در روستای ده عبدالله.

امام‌زاده اسحاق در 5 كيلومتري مينودشت، در روستاي قلمي در كنار جاده گرگان به مشهد.

بقعه بي‏‌بي‏‌سكينه و بي‏‌بي‏‌حليمه در 3 كيلومتري مينودشت در روستاي گوگل. واحد مطالعات و تحقيقات اسلامي سازمان اوقاف ايران، مدفونين در اين بقعه را فاطمه مشهور به حليله بنت ابوالفضل از نوادگان امام حسن مجتبي(ع) و مادرش سکینه معرفي كرده است. اين بقعه و محوطه تاريخي پيرامون آن به شماره 14064 در فهرست آثار ملي كشور ثبت شده است.

امام‌زاده محمد در 12 كيلومتري شهر مينودشت، در روستاي تيغ زمين. واحد تحقيقات سازمان اوقاف و امور خيريه ايران احتمال مي‎دهد، محمدابي جعفر بن علي و يا ابوالقاسم محمد الاكبر بن عبدالله (هر دو از نوادگان امام سجاد) در اين بقعه هستند.

• گالیکش

بقعه سيدعلي‌‏اكبر پيربخشي در 15 كيلومتري شهر گاليكش، در دهستان نيل‌كوه.

امام‌زاده قاسم در 25 كيلومتري شهر گاليكش، دهستان نيل‌كوه، روستاي پِنو.

زيارتگاه بابا تكيه مشهور به تكيه پاسنگ، در فاصله 20 كيلومتري گاليكش در روستاي پاسنگ. تركمنان مي‌گويند اين بقعه محل دفن آصف وزير است و قزلباش‌ها معتقدند كه در اين محل، يوسف وزير پدر آصف برخيا مدفون است.

بقعه سيدحسن نبي در 22 كيلومتري گاليكش، در روستاي كيارام.

بقعه بابا جعفر در 15 كيلومتري گاليكش، در روستاي قانجق.

• علي‏‌آباد

امام‌زاده آق مشهد قره‏بلاغ در 27 كيلومتري علي‏‌آباد، در روستاي قره‌‏بلاغ.

امام‌زاده محمد شيخان در جنوب شهر فاضل‌آباد و در 5 كيلومتري روستاي محمدآباد.

امام‌زاده ‏‏هارون بن موسي بن جعفر در 2 كيلومتري علي‌آباد، در روستاي الازمن. قبرستان قديمي با سنگ قبرهايي مربوط به اواخر قرن دهم و اوايل قرن يازدهم قمری، در محوطه اين امام‏زاده قرار دارد.

امام‌زاده جعفر گِنو در 30 كيلومتري علي‏‌آباد، در روستاي كوهپايه‎اي گِنو.

امام‌زاده اسماعيل مشهور به امام‏زاده ساوركلاته، در 3 كيلومتري شمال علي‌آباد، در روستاي ساوركلاته. كتيبه‌ی صندوق اين امام‏زاده، او را اسماعيل بن ابراهيم بن موسي الكاظم(ع) معرفي مي‌كند و اهل محل نيز او را به همين نام مي‌خوانند. هر چند در تعداد واسطه‌ی او با امام موسي كاظم(ع) اختلاف است.

امام‌زاده عبدالله فندرسك در 15 كيلومتري شرق علي‏‌آباد، در روستاي معصوم آباد فندرسك.

امام‌زادگان فضل‏‌الله و محمد در روستاي آخران (آبخوران) در 35 كيلومتري جنوب علي‏‌آباد و در ارتفاعات روستاي اَلِستان.

امام‌زاده دو قبران در 7 كيلومتري شمال فاضل‌آباد، در روستاي باقرآباد.

معصوم زاده روستاي جهان بين در 14 كيلومتري شمال شرقي علي‏‌آباد، در روستاي جهان‌بين.

امام‌زاده خالد بن عون بَرِفتان در 9 كيلومتري غرب علي‏‌آباد، در روستاي برفتان.

امام‎زاده سيديحيي و سيدرضي در 27 كيلومتري جنوب علي‌آباد، در روستاي ماهيان.

• كلاله

زيارتگاه خالد بن سنان معروف به خالد نبي، در 50 كيلومتري كلاله و 90 كيلومتري گنبد، بر قله‎اي به ارتفاع 740 متر بر روي رشته كوه‌هاي گوگچه داغ قرار دارد. اين بقعه مورد توجه خاص اهل سنت است و تركمن‌ها، آن را «حالت نبي» مي‌خوانند. دو مقبره‌ی ديگر در اطراف اين بقعه قرار دارد كه مشهور و مربوط به عالم بابا پدر خانم خالد نبي و چوپان عطا، چوپان و نوكر خالد نبي است و قبرستان قديمي با سنگ قبرهاي خاص در نزديكي اين محل قرار دارد.

بقعه ملا عطا دانشمند در 70كيلومتري كلاله و در نوار  مرزي ايران و تركمنستان در اراضي اینچه‌برون قرار دارد و قبرستان قديمي نيز در مجاورت آن قرار گرفته ‏است.

امام‌زاده عبدالله در 10 كيلومتري شهرستان كلاله، بين روستاهاي تگگ و حيدرآباد قرار دارد. كتيبه‌ی‌ مربوط به ساخت بناي امام‏زاده متعلق به سال 880ق، در اين امام‎زاده گزارش شده است.

بقعه پنج تن در 25 كيلومتري آزادشهر، در روستاي پيشكمر.

بقعه شيخ بغداد در20 كيلومتري كلاله، در روستاي صالح آباد از دهستان آق سو، بخش مركزي.

بقعه عوض بردي ايشان در 40 كيلومتري شهرستان كلاله، در روستاي داشلي الوم در كنار جاده گليداغ. گورستان قديمي با سنگ‌ قبرهاي مربوط به قرن 11 قمري در كنار اين بقعه قرار دارد.

بقعه عوض بابا در 35 كيلومتري كلاله، در روستاي حاجي بيك.

بقعه ابوالقاسم جرجاني در 35 كيلومتري كلاله، در روستاي چاتال.

• راميان

امام‌زاده قاسم در 12 كيلومتري شمال غربي خان‌ببين، در روستاي لاله باغ.

بقعه پير دوشنبه در 5 كيلومتري جنوب غرب شهر خان‌ببين در روستاي نامتلو.

امام‏زاده قاسم در مسير جاده ارتباطي گرگان –گنبد، در قسمت جنوبي جاده و شرق شهر دلند.

بقعه بي‌‏بي‏‌حكيمه و سليمه خاتون در شهر خان‌ببين.

بقعه بي‌‏بي‏‌دوست در 5 كيلومتري شمال خان‌ببين، در روستای ني‎تپه.

بقعه نورالدين در 15 كيلومتري شهرستان راميان و در روستاي ناركلاته.

بقعه پيررضا در بخش فندرسك شهرستان راميان.

بقعه امام‎زاده حليمه و ابوالقاسم در 30 كيلومتري جنوب غربي راميان و در مسير كوهستاني راميان - شاهرود.

• آزادشهر

بقعه پيرباد در 7 كيلومتري آزادشهر و 2 كيلومتري شهر نوده خاندوز.

امام‌زاده محمد ديباج در 12 كيلومتري شرق آزادشهر، نزديك روستاي قِزِلجه و بر فراز كوهي قرار دارد.(نك: محمد بن جعفر صادق (ع) [ديباج])

امام‏زاده محمدبن‌زيد در 12 كيلومتري شرق آزادشهر نزديك روستاي قزلجه و بر فراز كوهي قرار دارد. (نك: محمدبن‌زيد)

امام‌زاده ابوالقاسم در فاصله 55 كيلومتري شهرستان آزادشهر، در روستاي كاشيدار. كتيبه موجود در بالاي ايوان امام‏زاده، او را ابوالقاسم حمزه‌بن موسي بن جعفر معرفي مي‌كند و قبرستان قديمي كه يكي از سنگ‌هاي آن مربوط به سال 1260ق است، در جوار آن قرار دارد.

امام‌زاده قاسم در 45 كيلومتري آزادشهر، در مسير جاده ارتباطي آزادشهر - شاهرود، در ابتداي گردنه خوش‏ييلاق.

امام‌زاده محمد در فاصله 40 كيلومتري آزادشهر و در مسير آزادشهر – شاهرود، بر روي ارتفاعات منطقه.

• آق‌قلا

بقعه صالح پيغمبر در 5 كيلومتري غرب آق‌قلا، روستاي آق‏قبر. تركمنان ساكن منطقه معتقدند كه آن‎جا قدمگاه و محل نشستن صالح پيغمبر بوده است.

قدمگاه حضرت علي مشهور به قدمگاه پير آغاج، در شهر آق‌قلا، روستاي پير آغاچ.

بقعه حضرت يعقوب در شهرستان آق‌قلا و در روستاي يامپي(صحنه عليا) واقع است. تركمن‏هاي منطقه، آن‎جا را قدمگاه يعقوب پيغمبر مي‌دانند.

زيارتگاه شيخ موسي بَهَلكه در 35 كيلومتري شمال شرقي آق‌قلا، در روستاي بهلكه.

زيارتگاه زكرياي پيغمبر در 30 كيلومتري آق‌قلا، در روستاي گوگ‏‌تپه. نخبه سيفيه، بناي اين بقعه را تنها بناي صحراي تركمن معرفي كرده كه از آجر قطور ساخته شده است. اعتقاد تركمن‎ها به اين مقبره از گذشته وجود داشت و مردگان خود را در كنار اين بقعه دفن مي‏‌كنند.

• گنبدكاووس

بقعه ناز قلي خوجَم گدوم‌آباد در 2 كيلومتري شهرستان گنبد، در روستاي گدوم آباد.

تكيه حضرت ابوالفضل باغلي مرامه در 22 كيلومتري گنبد، در مسير جاده ارتباطي گنبد به علي‏‌آباد كتول كه به خط نو معروف است.

امام‌زاده يحيي بن زيد در شهر کنونی گنبد و جرجان قديم.(نك: يحيي بن زيد)

• مراوه‌‏تپه

بقعه آل (عالي) خان بابا در 10 كيلومتري شهرستان مراوه‏‌تپه، در روستاي كَچيك كه بر روي قله كوهي قرار گرفته است.

بقعه آق‏‌امام  در 15 كيلومتري جنوب غربي مراوه‌‏تپه در روستاي آق‏‌امام.

امام‌زاده جعفر، در 45 كيلومتري مراوه‌‏تپه، در روستاي داشلي الوم، از توابع دهستان گليداغ در مسير ارتباطي كلاله -گليداغ.

• بندرگز

امام‌زاده عليرضا در 9 كيلومتري بندرگز در ابتداي جاده‌ی روستاي سرطاق در مسير بندرگز به كردكوي. واحد تحقيقات سازمان اوقاف ايران، شجره‌‏نامه اين امام‌زاده را رضا بن قاسم الاشبح، از نوادگان امام موسي كاظم(ع) مي‌‏داند.  منوچهر ستوده در توصيف ساختمان اين بقعه احتمال مي‌دهد كه آجرهاي به كار رفته در ساختمان، مربوط به خرابه‌شهر و ديوار تميشه است.

امام‌زاده حبيب‏‌الله در 6 كيلومتري نوكنده، در روستاي ليوان شرقي.

• بندرتركمن

امام‌زاده محمد مشهور به آق‌‏امام بندرتركمن، در 10 كيلومتري اين شهر و مسير جاده  بندر تركمن به گرگان در نزديكي روستاي قره قاشلي.

بقعه خواجه بهاءالدين نقش‌بندي در جاده ارتباطي آق‌قلا - بندرتركمن و در 6 كيلومتري بندرتركمن، در غرب روستاي خواجه لر.

…

منابع:

• ابن طباطباعلوي اصفهاني، ابراهيم‌بن‌ناصر. (1388ق). منتقله الطالبيه (چاپ اول). نجف: المطبعه الحيدريه.

• ابن عنبه، احمدبن علي. (1380ق). عمده الطالب في انساب آل ابي طالب (چاپ دوم). (تصحيح محمد حسن آل طالقاني). نجف: مطبعه الحيدريه.

• ابي الحسن العبيدلي النسابه. (1413ق). تهذيب الانساب و نهايه الاعقاب (چاپ اول). (تحقيق محمد كاظم محمودي). قم: كتابخانه آيت‌الله مرعشي.

• اداره كل اوقاف و امور خيريه استان گلستان. نامه اداري. 19 اسفند ماه 1382. شماره  24652.

• اصفهاني، ابي الفرج. (1368 ق). مقاتل الطالبين. (شرح و تحقيق سيداحمد صقر). قاهره: احياء الكتب العربيه.

• ابي‌القاسم حمزه‌بن يوسف بن ابراهيم السهمي. (1369ق). تاريخ جرجان. حيدرآباد دكن: مجلس دايره‌المعارف العثمانيه.

• برهاني، محمدمهدي. (1384). (با همكاري علي‌رضا حصارنوي و رجب محمد ضروري). بررسي و شناسايي باستان‌‏شناسي شهرستان مينودشت (گزارش توصيفي. جلد اول).

• بيهقي، ابي‌الحسن علي‌بن‌ابي القاسم‌بن زيد. (1410ق). لباب النساب والالقاب (جلد 2، چاپ اول). (تحقيق سيد مهدي رجايي). قم: كتابخانه آيت‏الله مرعشي.

• جعفريان، رسول. (1383). تاريخ تشيع در جرجان و استرآباد (جلد اول، چاپ اول). مشهد: آستان قدس رضوي.

• حسيني‌خواه، ميرتقي. (1388). انوار گلستان (چاپ اول). گرگان: پيك ريحان.

• دهقان، حسن و همكاران. [بي تا]. گزارش سرشماري بقاع متبركه استان گلستان. گرگان: اداره كل اوقاف و امور خيريه گلستان. 

• رابینو. یاسنت لویی. (1383). سفرنامه مازندران و استرآباد (چاپ 4). (ترجمه غلامعلی وحید مازندرانی). تهران: علمی و فرهنگی.

• ستوده، منوچهر. (1377). از آستارا تا استارباد (جلد 5، چاپ اول). تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی. 

• علي بن اب الغنائم العمري. (1409ق). المجدي في انساب الطالبين (چاپ اول). (تحقيق احمد مهدوي دامغاني). قم: كتابخانه آيت‏الله مرعشي.

• فخر رازي. (1409ق). الشجره المباركه في انساب الطالبيه (چاپ اول). (تحقيق سيدمهدي رجايي). قم: كتابخانه آيت‏‌الله مرعشي.

• قاضي اسماعيل المروزاي الازوارقاني. (1409ق).الفخري في انساب الطالبين (چاپ اول).  (تحقيق سيدمهدي رجايي). قم: كتابخانه آيت‏الله مرعشي.

• قورخانچی، محمدعلی. (1360). نخبه سیفیه (در تاريخ و جغرافياي استرآباد) (چاپ اول). (به کوشش منصوره اتحادیه (نظام مافی) و سیروس سعدوندیان). تهران: تاریخ ایران.

• کرزن، جرج. (1349). ایران و قضیه ایران. (ترجمه غلامعلی وحید مازندرانی). تهران: بنگاه ترجمه و نشر كتاب.

• كياء گيلاني، سيداحمد بن محمد. (1401ق). سراج الانساب (چاپ اول). (تحقيق سيدمهدي رجايي). قم: كتابخانه آيت‏الله مرعشي.

• مرعشي، سيدظهيرالدين بن سيد نصير الدين. (1345). تاريخ تبرستان و رويان و مازندران (چاپ اول). تهران: شرق.

• مشكوتی، نصرت‌الله‌. (1349). فهرست بناهای تاریخی و اماکن باستانی ایران. تهران: [بی‌نا].

• مقدسي، ابوعبدالله محمد بن احمد. (1361). احسن التقاسيم في معرفه الاقاليم (جلد2، چاپ اول). (ترجمه علينقي منزوي). تهران: كاويان.

• ملگونف، گریگوری. (1364). سفرنامه‎ی ملگونف به سواحل جنوبی دریای خزر. (تصحیح و ترجمه مسعود گلزاری). تهران: دادجو.

• ميرزايي، حسن. (19/9/1384). احتمال مدفون بودن محمدبن ابی جعفر و یا محمداکبربن عبدالله در امامزاده محمد مینودشت. [نامه اداری]. بقاع متبرکه و موسسات خیریه سازمان اوقاف ایران. (شماره 5971520).

• نقدي، محمد. (19/12/1382). احتمال تدفین حبیب الله نظام‏الدین از نوادگان امام حسن مجتبی در امامزاده حبیب الله روستای حیدرآباد. [نامه اداری]. (شماره 1643/618/88).

• نقدي، محمد. (22/10/1383). احتمال تدفین ابوالفضل عبدالله از نوادگان امام حسن مجتبی در امامزاده عبدالله گرگان. [نامه اداری].  (شماره 1727/618/88).

• نقدي، محمد. (27/10/1383). احتمال تدفین علی بنت ابوالفضل از نوادگان امام حسن مجتبی و مادرش سکینه در بقعه بی‏بی سکینه و بی‏بی حلیمه مینودشت. [نامه اداری]. (شماره 1731/618/88).