احمد بن محمد بن احمد جرجاني
اثر آفرينان استرآباد و جرجان (استان گلستان)
«ابوالعباس احمد بن محمد جرجاني» از دانشمندان و فقهاي بزرگ «شافعي» در قرن پنجم هـ. ق. است.
او در «بصره» قاضي بود. در شعر و ادب مهارت داشت. از محل تولد وي مطلبي در منابع ديده نميشود. اما بجهت نسبت جرجاني، تولدش در آن شهر دور از ذهن نيست.
ابوالعباس پس از تحصيل در زادگاهش و «بغداد»، به مقام عالي فقه و ادب دست يافت. آنگاه از سوي حكام عباسي، به منصب قضاوت در «بصره» منصوب شد.
او در «بغداد» از «محمد بن محمد بن غيلان»، «علي بن محسن تنوخي»، «هلال بن محسن بن صابي» و «خطيب بغدادي» حديث شنيد.
در «واسط» نيز از قاضي «ابوتمام علي بن محمد بن حسن» بهره برد. فقه را نزد «ابواسحاق شيرازي» آموخت.
«ابوعلي بن سكره، اسماعيل بن سمرقندي» و «حسين بن عبدالملك اديب» از او روايت نقل ميكنند.
احمد جرجاني عاقبت هنگام بازگشت از «اصفهان» به «بصره»، درگذشت و شايد در يكي از شهرهاي نزديك به محل فوت، مدفون گشت.
آثار:
اين كتاب در فروع فقه «شافعي» است.
نسخههاي خطي:
هيچ نسخه‌ي خطي يافت نشد.
نسخههاي چاپي:
چاپ نشده است.
اين اثر نيز در فروع فقه «شافعي» است.
آغاز:
«سبحانك اللهم و نحمدك اسبحك بكرمك...»
انجام:
«يصح الاعتاق من المكلف المطلق مسلما...»
نسخههاي خطي:
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي آستان قدس رضوي(ع)» موجود است.
2 نسخه‌ي خطي عكسي در «کتابخانه‌ي توبقاپوسراي استانبول» به شماره 1097 و 1098 موجود است. كتابت نسخه‌ي اخير بسيار قديمي و به سال 586هـ.ق. است.
نسخههاي چاپي:
چاپ نشده است.
مباحثي از فقه «شافعي»
نسخههاي خطي:
هيچ نسخه‌ي خطي يافت نشد.
نسخههاي چاپي:
چاپ نشده است.
4. كنايات الادباء و اشارات البلغاء
اين كتاب به مباحث ادبي و بلاغي اختصاص دارد.
نسخههاي خطي:
1 نسخه‌ي خطي عكسي در «کتابخانه‌ي ملت استانبول» به شماره 1686 موجود است.
نسخههاي چاپي:
چاپ نشده است.
ابوالعباس در اين اثر نيز مسائل فقهي را مطرح و دربارهي آنها بحث كرده است.
نسخههاي خطي:
1 نسخه‌ي خطي عكسي در «کتابخانه‌ي دارالكتب قاهره» به شماره 915 در 220 برگ و سال كتابت 586هـ.ق. موجود است.
نسخههاي چاپي:
چاپ نشده است.
منابع:
الاعلام 1/214؛ تاريخ الاسلام (حوادث سنة 481-490؛ طبقات الشافعية سبكي 4/74؛ موسوعة طبقات الفقهاء 5/45-46؛ طبقات الشافعية اسنوي 1/167؛ طبقات الشافعية ابن قاضي شهبة 1/2؛ طبقات الشافعية ابن هداية الله 178؛ اللباب في تهذيب الانساب 1/270؛ معجم المولفين 1/241؛ المنتظم في تاريخ الامم و الملوک 16/285؛ مختصر طبقات الفقهاء 345؛ مداخل مولفين و الاعلام العرب1/287-288؛ الوافي بالوفيات 7/331.