عبدالکريم بن محمدتقی گرگانی
اثر آفرينان استرآباد و جرجان (استان گلستان)
1255– بعد 1315هـ.ق.
«شيخ عبدالکريم معتدي گرگاني» فرزند «محمدتقي مازندراني»، عالم، اديب و شاعر قرن چهاردهم هـ. ق.، در «گرگان» متولد شد. مقدمات را در زادگاهش خواند و سطح را نزد برادرش «شيخ محمدصالح گرگاني مازندراني» و حاج «سيد نصرالله استرآبادي» گذراند. سپس رهسپار «نجف اشرف» گرديد و بقيه‌ي سطوح عالي را نزد مولا «محمد فاضل ايرواني» و «شيخ مهدي کاشف‌الغطا» و «شيخ هادي تهراني» خواند.
او مدتي نيز در «کربلا» نزد مولي «محمد فاضل اردکاني» اصول فقه خواند. بنا به گزارش بسيار مختصري که برادرش «شيخ محمدصالح استرآبادي» در تذکره‌اش آورده، وي مدت هفت سال در عتبات عاليات تحصيل کرد.
او پس از نيل به درجات عالي علمي، به «گرگان» بازگشت و به ارشاد و تبليغ دين پرداخت.
عبدالکريم معتدي يا معتمدي، در ادب نيز مهارت داشت. اشعار عربي و فارسي بسيار خوبي سروده است.
معتدي در نهايت عشق و علاقه براي خدمت به مردم، روزگار گذرانيد و در کمال سادگي و تنگدستي زيست.
آثار:
شامل مباحث متفرقه ادبي، فقهي و معارف اسلامي است.
نسخه‌هاي خطي:
هيچ گزارشي از نسخ خطي آن در دست نيست.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
نسخه‌هاي خطي:
هيچ گزارشي از نسخ خطي آن در دست نيست.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
اين منظومه که شايد به زبان عربي سروده شده، حاوي اشعاري از مولا عبدالکريم استرآبادي است. «آقابزرگ» يک بيت از اول آن را ذکر کرده است.
نسخه‌هاي خطي:
هيچ گزارشي از نسخ خطي آن در دست نيست.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
4. الهداية المهدية في فقه الامامية
اين اثر فقهي مباحثي از فقه را به زبان عربي در بردارد. او الهدايه را به‌صورت شعر نوشته است. منظومه «الهدايه» در بيش از 15 هزار بيت، شامل تمام ابواب فقه «شيعه» است. ظاهراً تاريخ نظم آن سال 1315هـ.ق.، يعني سال‌هاي پاياني عمر مولف بوده است.
اگر وي در همان سال پايان نظم کتاب فقهي خود فوت کرده باشد، حدود 60 سالگي دارفاني را وداع گفته است.
ليکن اين تاريخ با تاريخ نسخه‌هاي کتاب مطابقت ندارد.
نسخه‌هاي خطي:
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي آيت‌الله العظمي مرعشي نجفي (ره)» به شماره 1368 در 431 برگ، کتابت سال 1315هـ.ق.، ظاهراً به خط مولف، موجود است.
اگر تاريخ کتابت اين نسخه که مبناي سال وفات وي براي نويسنده‌ي کتاب «تراجم الرجال» قرار گرفته است، سال پايان نظم باشد، با تاريخ نسخه‌ي ديگري که در «دانشكدهي الاهيات دانشگاه تهران» است، مطابقت نمي‌کند.
1 نسخه‌ي خطي از دو جلد آن، در «کتابخانه‌ي دانشكدهي الاهيات و معارف اسلامي دانشگاه تهران» به شماره 1/182 در 184 برگ، کتابت سال 1304هـ.ق.، جلد اول، از طهارت تا پايان کتاب متاجر و شماره 2/182 در 397 برگ، کتابت سده 4هـ.ق. جلد دوم، از کتابت اجاره تا ديات، موجود است.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
5. هدية الاصحاب في حجية الاستصحاب
معتدي اين اثر را در موضوع استصحاب نوشته است.
نسخه‌هاي خطي:
هيچ گزارشي از نسخ خطي آن در دست نيست.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
منابع:
تذکره‌ي شاعران فارسي سرا 210؛ تراجم الرجال 2/94؛ الذريعه 23/14 و 25/215؛ شرح‌حال علما و ادباي استرآباد (استرآبادنامه) 196-197؛ معجم رجال الفکر و الادب في النجف 1/332.