محمدبن جعفر خزاعی جرجانی
اثر آفرينان استرآباد و جرجان (استان گلستان)
332-408هـ.ق.
«ابوالفضل محمد بن جعفر بن عبدالکريم بن بديل خزاعي جرجاني»، اديب و متخصص در علم قرائت قرآن است.
گويا نام اصلي وي «کميل» بوده است. شايد براي اينکه با همشهري خويش «کميل بن جعفر بکرآبادي جرجاني» «حنفي» متوفاي 336هـ.ق. تشابه اسمي پيدا نکند، نام خويش را به محمد تغيير داده است.
«خطيب» در «تاريخ بغداد»، او را يکي از زحمت‌کشان در علم قرائت توصيف کرده است.
برخي منابع خزاعي جرجاني را توثيق و برخي تضعيف کرده‌اند. به هر حال محمد بن جعفر جرجاني، براي فراگيري همه‌ي آرا و نظريات قاريان مشهور عصر خود، سفرها کرد و استادان بسياري را ديد.
نزد «علي حسن بن سعيد مطوعي» و «علي احمد بن نصر شذائي» و بسياري ديگر در «عراق»، «مصر» و «خراسان» تحصيل کرد.
از «ابوبکر اسماعيلي»، «يوسف بجيرمي»، «ابوبکر قطيعي» و «ابوعلي بن حبش» حديث شنيد.
«ابوالقاسم تنوخي»، «ابوالعلا واسطي»، «احمد بن فضل باطرقاني»، «ابوالحسن بن داوود داراني» و «عبدالله بن شبيب اصفهاني» از وي روايت نقل مي‌کنند.
آثار:
1. الابانة في الوقف و الابتداء
الابانه کتابي است در بيان اصول و قواعد توقف هنگام قرائت قرآن و ديگر مباحث علم قرائت.
نسخههاي خطي:
هيچ نسخهي خطي به دست نيامد.
نسخههاي چاپي:
چاپ نشده است.
خطيب مي‌گويد: «من اين کتاب را ديده بودم. ظاهراً چند جزء بوده است. آن را بسيار گرامي مي‌داشتم. ليکن برخي از قاريان بدگويي کردند و من نسبت به آن بدبين شدم.»
نسخههاي خطي:
فقط خطيب بغدادي وجود آن را گزارش کرده است.
نسخههاي چاپي:
چاپ نشده است.
اثري است در قرائت به سبک قاريان هفت‌گانه.
نسخههاي خطي:
هيچ نسخهي خطي به دست نيامد.
نسخههاي چاپي:
چاپ نشده است.
هدف مولف بيان شيوه‌ي قرائت قرآن به سبک قاريان دهگانه است. قاريان قرآن به اختلاف، هفت‌گانه، نه‌گانه و دهگانه خوانده شده‌اند.
نسخههاي خطي:
هيچ نسخهي خطي به دست نيامد.
نسخههاي چاپي:
چاپ نشده است.
احتمالاً در تاريخ قراءات است.
نسخههاي خطي:
هيچ نسخهي خطي به دست نيامد.
نسخههاي چاپي:
چاپ نشده است.
منابع:
الاعلام زرکلي 6/71؛ تاريخ الاسلام (حوادث سنة 401-420) 179-180؛ تاريخ بغداد 2/157-158؛ تاريخ جرجان سهمي 416؛ جامع شمل اعلام المهاجرين المنتسبين الي اليمن و قبائلهم 498؛ سير اعلام النبلاء 17/221؛ شذرات الذهب 5/51؛ طبقات القراء 2/574؛ العبر في خبر من غبر 2/216؛ غاية النهاية 2/106؛ غربان الزمان 343؛ کشف الحثيث 635؛ کشف الظنون 1858، 1995؛ اللباب في تهذيب الانساب 1-103-104؛ لسان الميزان 5/114؛ مختصر تاريخ دمشق 22/71؛ مرآة الجنان 3/20-22؛ معجم المولفين 3/194؛ معرفة القراء الکبار 1/380؛ المغني في الضعفاء 2/536؛ المقفي 5/500؛ المنتظم في تاريخ الامم و الملوک 14/342؛ الموسوعة الميسرة في تراجم ائمة التفسير و الاقراء و النحو و اللغة 2/2012-2013؛ ميزان الاعتدال 6/92-93؛ الوافي بالوفيات 2/305-306.