محمدبن عبدالنبی اخباری استرآبادی
اثر آفرينان استرآباد و جرجان (استان گلستان)
محمد بن عبدالنبي اخباري استرآبادي
1178-1232هـ.ق.
«جمال‌الدين ابواحمد محمد بن عبدالنبي بن عبدالصانع اخباري نيشابوري استرآبادي اکبرآبادي هندي جمال‌الدين ابواحمد محمد بن عبدالنبي بن عبدالصانع اخباري نيشابوري استرآبادي اکبرآبادي هندي»، از احياگران فرقه‌ي نوين اخباري و از رهبران بسيار تند آن گروه بود.
او مردي دانشمند، مسلط به ادبيات عربي، متبحر در فقه به شيوه‌ي اخباري، مسلط بر احاديث شيعي، آشنا بر اصول رجالي، متمحض در کلام جدلي و بسيار سخنور و خوش برخورد توصيف شده است.
گويا نوادگانش، سلسله‌ي نسب او را به ائمه‌ي هدي (ع) مي‌رسانند و ادعاي سيادت دارند. اما ظاهراً خود ميرزا محمد اخباري چنين ادعايي نداشت.
درست است که ميرزا محمد اخباري در «اکبرآباد» «هند» ديده به جهان گشوده است، ليکن مسلم است که ريشه‌ي استرآبادي دارد. گفته مي‌شود پدرش از «استرآباد» به «نيشابور» و از آنجا به «هند» مهاجرت کرد. از اين‌رو ميرزا محمد در «هند» زاده شد. به همين جهت او را نيشابوري، استرآبادي، اکبرآبادي و هندي نيز مي‌خوانند.
مشهور است که ميرزا محمد اخباري گذشته از تحصيل علوم متداول زمان خود، در علوم غريبه مانند: جفر، رمل، اعداد و طلسمات نيز مهارت داشت.
در برخي منابع، در مجادله و مباحثه بسيار ماهر و در سخاوت و سماحت، يگانه‌ي روزگار خوانده شده است.
به هر روي، ميرزا محمد اخباري، تحصيلات مقدماتي را در «هند» گذراند. آنگاه که به بيست سالگي رسيد (1198هـ.ق.)، همراه زن و فرزند، سرزمين «هند» را به سوي «مکه» ترک گفت. پس از انجام مناسک حج، به عتبات عاليات هجرت کرد و مدتي در «کربلا» و «نجف اشرف» به تحصيل ادامه داد.
او در اين دوره، از محضر درس «آقا محمدعلي بهبهاني»، «ميرزا مهدي شهرستاني» و «شيخ موسي آل‌کاشف‌الغطا بحريني» استفاده کرد.
دشمني آشکار وي با فقهاي اصولي و زشت‌گويي عليه مجتهداني چون: «ميرزا ابوالقاسم قمي»، «شيخ جعفر عرب نجفي»، «محمدابراهيم کلباسي» و «مير سيد علي طباطبايي»، موجب تحريک مردم گرديد و عرصه بر وي تنگ شد. تا مجبور شد «عراق» را ترک کند.
اخباري به «ايران» سفر کرد و از شهرهاي «اصفهان»، «ري»، «گيلان»، «خراسان» و «فارس» ديدن کرد. حکومت قاجار، استقبال گرمي از وي به عمل آورد و مدت چهار سال در «تهران» اقامت گزيد. اين دوره مصادف بود با دوره‌ي اول جنگ‌هاي «ايران» و «روس».
ميرزا محمد اخباري به «فتحعلي شاه» وعده داد که اگر از «اخباريان» حمايت کند، چله بنشيند و «سر پاول سيسانوف گرجي»، ژنرال سردار قشون «روس» را روز چهلم براي شاه تحفه کند.
فتحعلي شاه پذيرفت. محمد اخباري در حجره‌اي در شاه عبدالعظيم چله نشست و در به روي خود بست. روز چهلم سر ژنرال «روس» را براي شاه آوردند.
پس از آن شاه و درباريان از قدرت معنوي او به خوف افتادند و عاقبت ميرزا محمد را به «عراق» تبعيد کردند. او در «کاظمين» سکونت اختيار کرد و همچنان به دشمني با مراجع تقليد و فقهاي اصولي ادامه داد. دو تن از سرداران «عثماني» در حکومت «عراق»، به اين اختلاف دامن زدند و موجبات قتل ميرزا محمد اخباري به دست مردم را فراهم آورند.
با وجود اختلاف شديد ميان او و مجتهدان اصولي، همگان بر فضل ميرزا محمد اخباري استرآبادي اقرار دارند. او به عربي و فارسي شعر مي‌سرود و «سيل» تخلّص مي‌کرد. تاليفاتش از هشتاد عنوان متجاوز است.
آثار:
1. آيينه عباسي در نمايش حق‌شناسي (امالي عباسي)
اين اثر به زبان فارسي، در اعتقادات و دفاع از شبهاتي است که نصارا بر اسلام و مسلمانان ايراد کرده‌اند. گويا ميرزا محمد اخباري آن را به دستور «عباس ميرزا» فرزند «فتحعلي شاه» نگاشته است. به همين جهت نام آن را «آيينه عباسي يا امالي عباسي» نهاده است.
کتاب در پنج باب تنظيم شده است. باب اول: در رد عقايد يهود. باب دوم: در رد عقايد نصارا. باب سوم: در بشارات حضرت عيسي بر نبوت حضرت محمد (ص). باب چهارم: در رد عقايد مجوس. باب پنجم: در حقيقت اسلام و نبوت خاصه همراه با ذکر معجزات و دفع شبهات است.
تاريخ پايان تاليف کتاب ظاهراً سال 1230هـ.ق. است.
نسخه‌هاي خطي:
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي آستان قدس رضوي (ع)» به شماره 40 در 80 برگ موجود است.
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي آيت‌الله العظمي مرعشي نجفي (ره)» به شماره 3914 در 107 برگ موجود است.
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي آيت‌الله العظمي گلپايگاني (ره)» به شماره 64/5 در 25 برگ، کتابت سال شايد 1230هـ.ق. موجود است.
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي فيضيه‌ي قم» به شماره 1106 در 111 برگ موجود است.
نسخه‌هاي چاپي:
«خانبابا مشار» در «مولفين کتب چاپي» اين اثر را در زمره‌ي کتاب‌هاي چاپي نام برده ولي مشخصات چاپي آن را ذکر نکرده است.
اين اثر در مبحث حجيت اجماع از ديدگاه ميرزا محمد اخباري است. او در اين مسئله نيز مانند ديگر مسائل فقهي، با فقهاي اصولي به مجادله و مخالفت برخاسته و ادله‌ي خود را ذکر کرده است.
گفتني است که کتابي تحت عنوان «کشف القناع عن حجية الاجماع» توسط يکي از نوادگان ميرزا محمد اخباري چاپ شده است. نمي‌دانيم آيا اين اثر همان اثري است که با عنوان «الاجماع» نسخه‌ي خطي آن معرفي مي‌گردد يا کتاب ديگري از وي است.
البته اثري از محمد اخباري با عنوان «کشف القناع عن عور الاجماع» در جاي خود شناسانده خواهد شد. از آنجا که آغاز اين نسخه در دسترس نيست، نمي‌دانيم با کتاب فوق يکي است يا نه؟
نسخه‌هاي خطي:
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي آيت‌الله العظمي مرعشي نجفي (ره)» به شماره 2/12040 در 9 برگ، کتابت سده 13هـ.ق. موجود است.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
اين اثر به زبان عربي و در بيان ادله‌ي اسلام در اصول و فروع است.
نسخه‌هاي خطي:
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي دانشكدهي ادبيات دانشگاه تهران» به شماره 7/192 موجود است.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
در بيان ادله‌ي احکام از حلال و حرام است به زبان عربي. در واقع اين اثر به نوعي از کتب اصول فقه «اخباريان» محسوب مي‌گردد.
شايان ذکر است که اثر ديگري با عنوان «کتاب في اصول الفقه يا رسالة في اصول الفقه» ذيل «اصول الفقه» از آثار ميرزا محمد اخباري شناسانده خواهد شد که به احتمال زياد غير از اين اثر است که ذکر کرديم.
نسخه‌هاي خطي:
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي آستان قدس رضوي (ع)» به شماره 12/2815 در مجموعه 187 برگ موجود است.
گفتني است فهرست‌نويس اين اثر را با ترديد به ميرزا محمد اخباري نسبت داده است.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
5. ادلة فروع الاسلام و ما اتفق الامامية عليه
اثر ديگري است از ميرزا محمد اخباري در بيان فروع دين از ديدگاه وي و آنچه مورد اتفاق همه‌ي علماي شيعه‌ي دوازده امامي است.
نسخه‌هاي خطي:
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي ملي ملک تهران» به شماره 1/3494 در مجموعه 308 برگ موجود است.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
نسخه‌هاي خطي:
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي دانشكدهي الاهيات و معارف اسلامي دانشگاه تهران» به شماره 6/193 موجود است.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
گفته مي‌شود دو رساله در اصول دين، يکي به زبان عربي و ديگري به زبان فارسي توسط ميرزا محمد اخباري نگاشته شده است.
اين اثر استدلالي نيست و فقط به بيان اصول دين و فروع دين اسلام از ديدگاه «اخباريان» پرداخته است. ظاهراً تاريخ تاليف اين اثر سال 1227هـ.ق. است.
نسخه‌هاي خطي:
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي مدرسه‌ي عالي شهيد مطهري (سپهسالار)» به شماره 1322 در 169 برگ موجود است.
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي خواجه محمد مرتضي انصاري» در «اسلام آباد پاکستان» کتابت سال 1241هـ.ق. موجود است.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
اين اثر به زبان عربي و در دوازده باب تنظيم شده است. باب دوم آن در مبحث اجتهاد و تقليد است. باب سوم مي‌گويد: واجب است در تشخيص تکليف و احکام شرعي، به اهل ذکر مراجعه شود.
ظاهراً منظور ميرزا محمد اخباري، از «اهل‌الذکر» همان است که در قرآن کريم و تفاسير آن از طرق مفسران اخباري مزاج، معنا شده است. باب دوازدهم در اين مورد بحث مي‌کند که آيا جاهل به احکام معذور است يا نه؟
نسخه‌هاي خطي:
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه مدرسه‌ي فيضيه» «قم» به شماره 48 در 226 برگ موجود است.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
نسخه‌هاي خطي:
هيچ نسخه‌ي خطي به دست نيامد.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
10. اقسام افعال العباد و امورهم و وجوب التوقف و الاحتياط في الشبهات
مولف در اين اثر به بيان افعال عباد از ديدگاه «اخباريان» پرداخته و آنها را در دسته‌هاي مختلف دسته‌بندي کرده است و براي موارد شبهه، حکم احتياط و توقف را صادر نموده است.
نسخه‌هاي خطي:
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي آستان قدس رضوي (ع)» به شماره 16/2815 در 178 برگ، کتابت سده 12هـ.ق. موجود است.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
اثر ديگري است در تکاليف يک مسلمان و با ديدگاه اخباري که به زبان عربي و با درخواست جمعي از پيروان ميرزا محمد اخباري نگاشته شده است.
نسخه‌هاي خطي:
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي آيت‌الله العظمي مرعشي نجفي (ره)» به شماره 9238 در 206 برگ، کتابت ظاهراً 1216هـ.ق. موجود است.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
12. امکان حصول العلم من خبر الثقة العامي
بحث درباره‌ي اينکه آيا از خبر واحد يک شخص مورد وثوق عامي (اهل‌سنت)، علم حاصل مي‌گردد و در نتيجه حجيت دارد يا خير؟
نسخه‌هاي خطي:
هيچ نسخه‌ي خطي به دست نيامد.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
گويا در «روضات الجنات» نام اين اثر «انساب العين» ثبت شده است. «آقابزرگ» آن را «انسان العين» دانسته و آن را ملقب به «ضياء الملوين» براي تفرقه ميان «زين» و «شين» معرفي کرده است. هم‌چنين کتاب را رد بر کتاب «عين العين» «ميرزاي قمي» در رد کتاب «قبسة العجول في الاخبار و الاصول» ميرزا محمد اخباري، مي‌داند.
فهرست‌نويس نسخه‌هاي خطي، در بخش کتاب‌شناسي اين اثر نيز مي‌نويسد: «تعليقه‌اي است بر کتاب عين العين ابي‌القاسم بن حسن جيلي»
بايد گفت، اگر منظور از «ابوالقاسم بن حسن جيلي»، همان «ميرزاي قمي، ابوالقاسم بن محمدحسن شفتي گيلاني» است، نگارنده کتابي با عنوان «عين العين» منسوب به وي را به دست نياورد. اما اگر کس ديگري باشد، براي نگارنده ناشناخته است.
نسخه‌هاي خطي:
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي دانشكدهي الاهيات و معارف اسلامي دانشگاه تهران» به شماره 1/159 در 154 برگ، کتابت سال 1247هـ.ق. موجود است.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
از محتوا و موضوع اين اثر آگاهي نداريم. در يک نسخه زبان آن عربي و در نسخه‌ي ديگر فارسي ثبت کرده‌اند.
نسخه‌هاي خطي:
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي آستان حضرت احمد بن موسي (شاه چراغ)» «شيراز» به شماره 4/509 در 26 برگ، کتابت سال 1212هـ.ق. موجود است.
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي آيت‌الله العظمي مرعشي نجفي (ره)» به شماره 9238 در مجموعه 206 برگ، کتابت سال 1216هـ.ق. موجود است.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
ميرزا محمد اخباري اين اثر را در فقه نوشته است. او در احکام شرعي و فقهي، مطابق ادله و نظريات «اخباريان»، راي داده است.
نواده‌اش «ميرزا ابراهيم بن محمد بن محمد اخباري»، شرح احوال و زندگاني جدش را در آخر اين کتاب اضافه کرده است.
نسخه‌هاي خطي:
هيچ نسخه‌ي خطي به دست نيامد.
نسخه‌هاي چاپي:
جلد اول اين اثر توسط «ميرزا ابراهيم» از نوادگان ميرزا محمد اخباري تصحيح شده و در سال 1356هـ.ق. منتشر گرديده است.
«دايرةالمعارف بزرگ اسلامي» محل انتشار اين اثر را «مصر» و «خانبابا مشار» محل انتشار آن را «بصره» ذکر کرده است.
16. البرهان في التکليف و البيان (البرهانية)
ميرزا محمد اخباري در اين اثر راه‌هاي تشخيص تکليف و احکام شرعي را از ديدگاه «اخباريان» بيان کرده است. اما عملاً مباحث کلامي و اصولي را با مباحث و شيوه‌ي اخباري درهم آميخته است.
او در اثر خود سعي کرده مسلک اخباري را شيوه‌ي صحيح و روش محکم نشان دهد و مجتهدان اصولي را خطاکار بنمايد.
«علي‌محمد باب» بر اين کتاب ميرزا محمد اخباري حاشيه نگاشته و به برخي مسائل و مباحث آن اعتراض کرده و ايراد گرفته است.
«ميرزا محمدباقر رشتي لاري»، از شاگردان ميرزا محمد اخباري کتاب «البرهان» را شرح کرده و با عنوان «الکلمات الحقانية» به اشکالات «علي محمد باب» پاسخ گفته است.
نسخه‌هاي خطي:
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي آستان قدس رضوي (ع)» به شماره 8731 در 21 برگ، کتابت سال 1243 هـ.ق. موجود است.
3 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي آيت‌الله العظمي مرعشي نجفي (ره)» به شماره 6623 در 92 برگ، کتابت سال 1232هـ.ق.، شماره 9238 در مجموعه 206 برگ، کتابت سال 1216هـ.ق. و شماره 1/12821 در 15 برگ، کتابت سال 1225هـ.ق. موجود است.
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي مجلس شوراي اسلامي» به شماره 1/2797 در 199 برگ، کتابت سال 1219هـ.ق. موجود است.
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي آستان حضرت احمد بن موسي (شاه چراغ)» «شيراز» به شماره 1/509 در 35 برگ، کتابت سال 1211هـ.ق. موجود است.
نسخه‌هاي چاپي:
سال 1341هـ.ق. در «بغداد» چاپ شده است.
«حاج محمدعلي يزدي» امام جمعه و جماعت «يزد» در خصوص جهر و اخفات تسبيحات اربعه در رکعت سوم و چهارم از ميرزا محمد اخباري پرسش‌ها کرده است.
وي به اين پرسش‌ها پاسخ گفته و به طريق «اخباريان» استدلال کرده و در نهايت به جواز خواندن «جهر» راي داده است.
نسخه‌هاي خطي:
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي آيت‌الله العظمي مرعشي نجفي (ره)» به شماره 7156 در 277 برگ، کتابت سال 1224هـ.ق. موجود است.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
اين اثر پاسخ به 12 پرسش «محمدامين خان همداني» فرزند «مصطفي قليخان» است.
تحفة الامين لقبي است که مولف به جهت نام پرسش‌گر به اثر خود داده است.
نسخه‌هاي خطي:
2 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي آيت‌الله العظمي مرعشي نجفي (ره)» به شماره 8532 در 34 برگ، کتابت سال 1339هـ.ق. و شماره 7156 در مجموعه 277 برگ، کتابت سال 1224هـ.ق. موجود است.
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي دانشكدهي الاهيات و معارف اسلامي دانشگاه تهران» به شماره 1/25 در 178 برگ، کتابت سده 13هـ.ق. موجود است.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
کتابي است به زبان فارسي در اثبات امامت حضرت علي بن ابي‌طالب (ع) به استناد ادله‌ي عقلي و نقلي، هم‌چنين مباحثي از اصول دين را دربردارد.
وي اين اثر را به «محمدعلي ميرزا» فرزند «فتحعلي شاه» اهدا کرده است.
نسخه‌هاي خطي:
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي آيت‌الله العظمي مرعشي نجفي (ره)» به شماره 10749 در 30 برگ، کتابت سال 1221هـ.ق. موجود است.
2 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي مجلس شوراي اسلامي» به شماره 3/389 در 149 برگ، کتابت سده 13هـ.ق. و شماره 2/2834 در مجموعه 200 برگ موجود است.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
20. تحفة الخاقان (دوائر العلوم و جداول الرقوم)
ميرزا محمد اخباري در آغاز اين کتاب مي‌نويسد: «الموسومة بتحفة الخاقان مرتبة العنوان الملقبة بدوائر العلوم و جداول الرقوم»
در واقع وي دانش‌هاي مختلف را همراه با جداول و نقشه و اشکال هندسي، جمع‌آوري و مانند يک دايرةالمعارف کوچک، تنظيم کرده است. اين دانش‌ها عبارت‌اند از: اسطرلاب، علم حروف، علم الاسما و برخي علوم غريبه‌ي ديگر.
او کتاب را به «فتحعلي شاه» اهدا نموده است. اما نام پادشاه در کتاب ذکر نشده است.
نسخه‌هاي خطي:
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي آيت‌الله العظمي مرعشي نجفي (ره)» به شماره 5275 در 52 برگ موجود است.
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي ملي ملک تهران»به شماره 3627 در 42 برگ، کتابت سده 13هـ.ق. موجود است.
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي مجلس شوراي اسلامي» به شماره 1/7067 در 51 برگ موجود است.
3 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي ملي جمهوري اسلامي ايران» به شماره 730/ع در 49 برگ، کتابت سال 1281هـ.ق.، شماره 1575/ع در 84 برگ، کتابت سده 13هـ.ق. و شماره 1812/ف در 42 برگ، کتابت سده 13هـ.ق. موجود است.
فهرست نسخه‌هاي خطي کتابخانه‌ي ملي، مولف دو نسخه از سه نسخه‌ي فوق را اشتباه نوشته و زبان يکي از آنها را فارسي ثبت کرده است.
نسخه‌هاي چاپي:
کتاب تحفة الخاقان همراه با «نسبنامه» حضرت محمد (ص) تحت عنوان «شجرة النبوية المحمدية» به سال 1402هـ.ق. در «قم»، توسط انتشارات «اروميه»، در 108 صفحه رحلي چاپ شده است.
21. تحفة الدراويش (تحفة الدرويش)
مجموعه دعاها و استعاذات در چهل دو باب يا تجربه است که ميرزا محمد اخباري مدعي است آنها تجربه شده و مفيد هستند.
نسخه‌هاي خطي:
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي آستانه مقدسه حضرت فاطمه معصومه (س)» به شماره 6/531 در 82 برگ، کتابت سال 1270هـ.ق. با عنوان «تحفة الدراويش» موجود است. آخر اين نسخه افتادگي دارد.
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي ملي فارس» به شماره 8/21/297 در 6 برگ موجود است.
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي راجه محمودآباد لکهنو» به شماره 2016 در 20 صفحه، کتابت سال 1248هـ.ق. موجود است.
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي دايرةالمعارف بزرگ اسلامي تهران» به شماره 5/66824 در 151 برگ موجود است.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
اين اثر يک رساله فقهي و فتوايي مختصر است. مشخص نيست که اصل کتاب مختصر بوده يا کاتب زمان استنساخ، مواردي را حذف کرده است.
در هر حال احکام و فتواهاي «اخباريان» در مسائل مربوط به طهارت، نماز، روزه و حج در اين رساله آمده است.
نسخه‌هاي خطي:
2 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي آيت‌الله العظمي مرعشي نجفي (ره)» به شماره 1756 در 277 برگ، کتابت سال 1224هـ.ق. و شماره 13691 در 260 برگ موجود است.
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي مجلس شوراي اسلامي» به شماره 4464 در 114 برگ، کتابت سال 1221هـ.ق. موجود است.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
23. تسلية القلوب الخزينة الجاري مجري الکشکول و السفينة
گويا اثري است بسيار مفصل و مبسوط در 10 يا 12 جلد که ميرزا محمد اخباري احاديث، اخبار، مسائل تفسيري و خيلي از مطالب ديگر را از منابع مختلف انتخاب و جمع‌آوري کرده است.
او پس از نقل هر مطلبي، مقداري مطالب نيز از خودش بر آن افزوده و به شيوه‌ي «اخباريان» سخن گفته است.
هم‌چنين در جاي جاي کتاب، فرصت را از دست نداده و به فقهاي اصولي مي‌تازد.
نسخه‌هاي خطي:
2 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي آيت‌الله العظمي مرعشي نجفي (ره)» به شماره 6729 در 265 برگ، جلد دوم و شماره 7/12821 در 22 برگ موجود است.
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي مجلس شوراي اسلامي» به شماره 7167 در 259 برگ، کتابت سال 1250هـ.ق. موجود است.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
24. تقسيم العلماء الي المصوبة و المخطئة
رساله‌ي مختصري است در تقسيم علما به «مصوبه» (کساني که حکم شرعي را درست تشخيص داده‌اند) و «مخطئه» (کساني که در تشخيص حکم شرعي اشتباه کرده‌اند) که ظاهراً توسط کسي از يک رساله‌ي مفصل مولف انتخاب شده است.
نسخه‌هاي خطي:
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي آيت‌الله العظمي مرعشي نجفي (ره)» به شماره 3/12040 در 3 برگ موجود است.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
نسخه‌هاي خطي:
هيچ نسخه‌ي خطي به دست نيامد.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
26. توجيه و تفسير بعض روايات اعتقادي و اخلاقي از بحارالانوار و...
نسخه‌هاي خطي:
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي مدرسه‌ي آخوند همدان» به شماره 38/646 موجود است.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
اين اثر را «محمدابراهيم بن محمدعلي طبسي خراساني» با عنوان «تحفه‌ي محمديه» به فارسي ترجمه کرده است. ليکن از خود کتاب خبري به دست نيامد.
نسخه‌هاي خطي:
هيچ نسخه‌ي خطي به دست نيامد.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
ميرزا محمد اخباري در اين اثر به تاريخچه اجتهاد و شيوه‌ي کشف از حکم شرعي پرداخته است. او سعي کرده استنباط احکام شرعي را فقط از طريق اخبار و احاديث که شيوه‌ي «اخباريان» است، اثبات نمايد.
وي براي ادعاي خود مبني بر ابطال اجتهاد 12 دليل عقلي و نقلي آورده است.
نسخه‌هاي خطي:
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي آستان قدس رضوي (ع)» به شماره 8657 در 6 برگ موجود است.
1 نسخه‌ي ديگر که از مخطوطات مرحوم فاضل خوانساري بود، توسط مقام معظم رهبري به آستان قدس رضوي (ع) اهدا گرديده و به شماره 1/1111 موجود است.
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي آيت‌الله العظمي مرعشي نجفي (ره)» به شماره 7156 در مجموعه 277 برگ، کتابت سال 1224هـ.ق. موجود است.
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي مجلس شوراي اسلامي» به شماره 5/2797 در 199 برگ موجود است.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
29. حرز الحواس من وسواس الخناس
اين اثر در پاسخ به پرسش شخصي به نام «سيد محمدرضا بن سيد شبر» است در خصوص مسئله طينت و اختيار و جبر و نيز در تفاوت مجتهد و اخباري، که ميرزا محمد اخباري سي و نه تفاوت ميان اخباري و مجتهد نقل مي‌کند.
نسخه‌هاي خطي:
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي آستان قدس رضوي (ع)» به شماره 5/2815 در 178 برگ، کتابت سده 12هـ.ق. موجود است.
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي آستان حضرت احمد بن موسي (شاه چراغ)» «شيراز» به شماره 2/509 در 22 برگ، کتابت سال 1211هـ.ق. موجود است.
2 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي آيت‌الله العظمي مرعشي نجفي (ره)» به شماره 6623 در 92 برگ، کتابت سال 1232هـ.ق. و شماره 10017 در 173 برگ، کتابت سال 1275هـ.ق. موجود است.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
مولف به شيوه‌ي «اخباريان» حکم به حرمت استعمال تنباکو و قهوه داده و مجموعه‌اي از روايات و احاديث را نقل و براي منظور خود معنا و تفسير کرده است.
وي اين رساله را به درخواست شخصي به نام «حاجي محمدجعفر» نگاشته است.
نسخه‌هاي خطي:
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي آيت‌الله العظمي مرعشي نجفي (ره)» به شماره 5663 در 8 برگ، کتابت سال 1248هـ.ق. موجود است.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
31. حسن الاتفاق في تحقيق الصداق
ميرزا محمد اخباري تعدادي حديث در خصوص صداق و کابين زنان از ائمه (ع) و رسول خدا (ص) نقل کرده و سپس با عبارت «اقول» نظر خود را افزوده است.
نسخه‌هاي خطي:
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي آيت‌الله العظمي مرعشي نجفي (ره)» به شماره 6/12821 در 13 برگ موجود است.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
32. حقيقة الاعيان في معرفة الانسان (حقيقة الانسان)
چنانچه از نام کتاب مشخص مي‌گردد، موضوع آن در شناخت انسان و تاريخ تاليفش سال 1224هـ.ق. است.
نسخه‌هاي خطي:
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي مدرسه‌ي آخوند همدان» به شماره 1/2499 موجود است.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
33. حقيقة الشهود في معرفة المعبود
در «مکارم الآثار» اين کتاب نيز به ميرزا محمد اخباري نسبت داده شده است.
نسخه‌هاي خطي:
هيچ نسخه‌ي خطي به دست نيامد.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
نسخه‌هاي خطي:
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي مجلس شوراي اسلامي» به شماره 1413 (1241) در مجموعه 890 صفحه موجود است.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
35. الدر الفريد و معراج التوحيد
«آقابزرگ» به نقلي از حفيد ميرزا محمد اخباري، يعني «ميرزا محمدتقي»، اين اثر را از آثار مولف شمرده است.
نسخه‌هاي خطي:
هيچ نسخه‌ي خطي به دست نيامد.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
در رد «زنادقه صغري» است. منظور وي از زنادقه‌ي صغري، فقهاي اصولي است.
نسخه‌هاي خطي:
هيچ نسخه‌ي خطي به دست نيامد.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
37. دواير العلوم و جداول الرسوم
پيش‌تر اين اثر را تحت عنوان «تحفة الخاقان» شناسانديم.
ميرزا محمد اخباري اشعار زيادي به زبان عربي سروده است. ليکن گزارشي از ديوان عربي وي به دست نيامد. فقط در «مکارم الآثار» دو ديوان براي وي گزارش شده است.
نسخه‌هاي خطي:
هيچ نسخه‌ي خطي به دست نيامد.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
39. ديوان شعر فارسي
يک نسخه از ديوان فارسي ميرزا محمد اخباري در کتابخانه‌ي مجلس گزارش شده است که در ذيل معرفي مي‌گردد.
نسخه‌هاي خطي:
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي مجلس شوراي اسلامي» به شماره 13648 در 75 برگ، با عنوان «ديوان سيل اخباري» موجود است.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
40. ذخيرة الالباب الي کل علم فيه باب
نسخه‌هاي خطي:
هيچ نسخه‌ي خطي به دست نيامد.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
41. ذخيرة الالباب و بغية الاصحاب
در اين اثر نيز مانند اثر ديگرش با عنوان «دوائر العلوم» دانش‌هاي مختلف را گردآورده و جدول‌هايي بر آن افزوده است.
کتاب در 23 باب است. باب اول درباره‌ي حروف و باب آخر آن در فقه است.
نسخه‌هاي خطي:
هيچ نسخه‌ي خطي به دست نيامد.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
گويا رجال را از منظر «اخباريان» مورد بحث قرار داده است.
نسخه‌هاي خطي:
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي مدرسه‌ي آخوند همدان» به شماره 12416 موجود است.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
ظاهراً در علوم غريبه است.
نسخه‌هاي خطي:
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي دايرةالمعارف بزرگ اسلامي» به شماره 4/66824 در 151 برگ موجود است.
1 نسخه‌ي ديگر نيز در همان کتابخانه‌ي شايد به شماره (4) 142 موجود است.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
در اين رساله عقايد صوفيه را نقد و رد کرده است.
نسخه‌هاي خطي:
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي مرکزي دانشگاه تهران» به شماره 1/2842 موجود است.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
نسخه‌هاي خطي:
هيچ نسخه‌ي خطي به دست نيامد.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
گويا شخصي که شهادت به ولايت را جايز نمي‌دانسته است، نامه‌اي مي‌نويسد. اين نامه توسط «فتحعلي شاه» به ميرزا محمد اخباري فرستاده مي‌شود تا پاسخ او را بدهد. وي در چهارده فصل پاسخ اين مسئله را داده است.
نسخه‌هاي خطي:
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي آستان قدس رضوي (ع)» به شماره 21/2815 در 178 برگ، کتابت سده 12هـ.ق. موجود است.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
نسخه‌هاي خطي:
هيچ نسخه‌ي خطي به دست نيامد.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
شايد همان رساله «البرهان في التکليف و البيان» باشد و شايد هم يک رساله‌ي ديگر از ميرزا محمد اخباري است.
نسخه‌هاي خطي:
هيچ نسخه‌ي خطي به دست نيامد.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
49. رسالة في شهر رمضان لاينقض عن ثلثين يوماً
مولف در اين رساله سعي دارد اثبات کند که ماه رمضان از 30 روز کمتر نمي‌شود. او براي اثبات مدعاي خود از «شيخ صدوق» و ديگران نقل مي‌کند.
ظاهراً از کتاب «هداية الابرار» «شيخ حسين بن شهاب الدين عاملي» نقل مي‌کند.
نسخه‌هاي خطي:
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي آستان قدس رضوي (ع)» به شماره 13/2815 در مجموعه 178 برگ، کتابت سده 12هـ.ق. موجود است.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
نسخه‌هاي خطي:
هيچ نسخه‌ي خطي به دست نيامد.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
نسخه‌هاي خطي:
هيچ نسخه‌ي خطي به دست نيامد.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
52. رساله اعتذار
مرحوم معلم حبيب‌آبادي، به نقل از «روضات الجنات» اين کتاب را در شمار کتاب‌هاي ميرزا محمد اخباري آورده است.
نسخه‌هاي خطي:
هيچ نسخه‌ي خطي به دست نيامد.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
53. رساله در رد اعتراض‌هايي که به رساله «برهانيه» گرفته‌اند.
مولف در اين رساله به ايراداتي که بر «رساله برهانيه‌ي» وي گرفته‌اند پاسخ داده است.
نسخه‌هاي خطي:
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي آستان حضرت احمد بن موسي (ع) (شاه چراغ)» «شيراز» به شماره 3/509 در 8 برگ، کتابت سال 1212هـ.ق. موجود است.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
54. رساله شهادت بر ولايت در اذان
اين رساله در پاسخ به پرسش فتحعلي شاه نگاشته شده است. شاه از ميرزا محمد اخباري سوال کرده که آيا شهادت دادن بر ولايت در اذان جايز است يا نه؟
نسخه‌هاي خطي:
هيچ نسخه‌ي خطي به دست نيامد.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
اين رساله که نام آن مشخص نيست، همراه با دو رساله‌ي ديگر، در يک مجموعه نگهداري مي‌شود. رساله نخست به زبان عربي است. محتواي آن اشعار عربي و گاهي فارسي و احاديث است.
نسخه‌هاي خطي:
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي مجلس شوراي اسلامي» به شماره 1342 (1241) در مجموعه 890 صفحه‌ي رحلي موجود است.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
اين رساله نيز بدون نام و به زبان فارسي است. محتواي آن نصايح و مواعظ است.
نسخه‌هاي خطي:
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي مجلس شوراي اسلامي» به شماره 1281 (1241) در مجموعه 890 صفحه موجود است.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
رساله‌ي سوم در بيان تشابه و تناسب ميان عوالم هستي و نشات وجود است. وي براي بيان مطالب خود از آيات و احاديث بهره برده است.
هم‌چنين شرح مفصلي درباره‌ي مراتب تجليات وجود و ظهورات ولايت کبري است.
اين رساله نيز همراه دو رساله‌ي قبلي است.
نسخه‌هاي خطي:
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي مجلس شوراي اسلامي» به شماره 1430 (1241) در مجموعه 890 صفحه موجود است.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
درباره‌ي اسماي حسني است.
نسخه‌هاي خطي:
هيچ نسخه‌ي خطي به دست نيامد.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
59. السلطان المبين لمعرفة دعاة‌الدين
اين رساله در بيان حدود دين اسلام و مذهب حق «شيعه» دوازده امامي است. مولف دين واقعي را فقط در احاديث و اخبار ائمه‌ي اطهار (ع) از طريق «اخباريان» مي‌داند و شيوه مجتهدان را باطل و گمراه کننده معرفي مي‌کند.
در واقع رد طريق «اصوليه» و اثبات طريق «اخباريان» است.
نسخه‌هاي خطي:
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي آيت‌الله العظمي مرعشي نجفي (ره)» به شماره 6623 در 92 برگ، کتابت سال 1232هـ.ق. موجود است.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
60. سوي الصراط البرزخ بين التفريط و الافراط في مسالة الاحتياط
مباحثي است در مسائل مورد شک و ترديد که وي شيوه‌ي احتياط را صحيح و موجب نجات مي‌داند.
نسخه‌هاي خطي:
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي مدرسه‌ي آخوند همدان» به شماره 2/4816 موجود است.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
61. سيف الله المسلول علي محرفي دين الرسول
اين اثر در واقع پاسخ و رد بر کتاب «تحفه اثني عشري» «مولوي عبدالعزيز دهلوي» است.
وي مطالب را به‌صورت متن و شرح آورده و ادله و ادعاهاي برهاني او را پاسخ برهاني داده و ادله و ادعاهاي اقناعي را پاسخ اقناعي داده است. کتاب به زبان فارسي است.
نسخه‌هاي خطي:
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي آيت‌الله العظمي مرعشي نجفي (ره)» به شماره 8678 در 252 برگ موجود است.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
62. السيف البتار لقطع وتين الفجار
رساله مختصري در اصول فقه به شيوه‌ي «اخباريان» و به زبان عربي است.
متاسفانه منظور ميرزا محمد اخباري از فجار، فقهاي اصولي است.
نسخه‌هاي خطي:
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي آستان قدس رضوي (ع)» به شماره 8729 در 4 برگ موجود است.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
63. شرح حديث حسين مني و انا من حسين (ع)
نسخه‌هاي خطي:
هيچ نسخه‌ي خطي به دست نيامد.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
64. شرح کتابي در اصول فقه و فقه
گويا نامه‌اي است که در اصول فقه و فقه مطالبي را مطرح ساخته و ميرزا محمد اخباري به آن نامه با عناوين «قوله» پاسخ گفته است.
متن در حاشيه و شرح يا پاسخ در جاي متن کتاب آمده و هردو به زبان فارسي است.
نسخه‌هاي خطي:
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي آستان قدس رضوي (ع)» به شماره 17/2815 در مجموعه 178 برگ، کتابت سده 12هـ.ق. موجود است.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
65. الشعرة النارية در جواب مسائل لاريه
«آقابزرگ» احتمال داده که شايد اين اثر همان «الشعلة النارية» باشد که نوه‌ي ميرزا محمد اخباري از آن خبر داده است.
نسخه‌هاي خطي:
هيچ نسخه‌ي خطي به دست نيامد.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
گويا «ميرزا محمدتقي اخباري» نوه‌ي ميرزا محمد اخباري اين رساله را نيز از آثار وي برشمرده است.
نسخه‌هاي خطي:
هيچ نسخه‌ي خطي به دست نيامد.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
اين رساله به زبان عربي و در بيان طريقه‌ي «اخباريان» است. سال تاليف آن 1224هـ.ق. است.
آغاز آن چنين است:
«بسمله. الحمدلله و سلام علي عباده الذين اصطفي، اما بعد فهذه شمس الحقيقة لمن سلک الطريقة... شمس اللطيفة الانسانية المعبر عنها بالروح...»
انجام:
«فهو الاول بحکم الوجود و الآخر بحکم الشهود الظاهر بالحدود الباطن في الموجود لاتنقص و لايزيد. انه حميد مجيد...»
نسخه‌هاي خطي:
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي مجلس شوراي اسلامي» به شماره 4296 کتابت سال 1229هـ.ق. موجود است.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
68. الشهاب الثاقب و النجم العاقب
شرح و گفتاري است به زبان فارسي در بيان لزوم بازگشت به اخبار و استنباط احکام شرعي از احاديث نبوي (ص) و ائمه (ع).
وي رجوع به مجتهدان را باطل و احکام از طريق «اصوليان» را ظن و مردود دانسته است.
اخبار و احاديث فراوني را براي اثبات ادعاي خود آورده و سعي در رد فقهاي اصولي کرده است.
نسخه‌هاي خطي:
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي آيت‌الله العظمي مرعشي نجفي (ره)» به شماره 8962 در 98 برگ موجود است.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
69. الصارم البتار لقد الفجار و قط الاشرار
در «مکارم الآثار» اين کتاب سه جلد معرفي شده و سپس به نقل از «آقابزرگ» آن را در شش جلد دانسته است.
نسخه‌هاي خطي:
هيچ نسخه‌ي خطي به دست نيامد.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
70. صحيفة الصفا في ذکر اهل الاجتباء و الاصطفاء
اين اثر به زبان عربي، در مباحث رجالي و در دو جلد است. جلد اول در علم درايه و جلد دوم علم رجال و اسامي، کني و القاب است.
جلد اول به سال 1208هـ.ق. پايان يافته است. جلد دوم در شاه عبدالعظيم (ع) به سال 1225هـ.ق. پايان يافته است.
نسخه‌هاي خطي:
2 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي آستان قدس رضوي (ع)» به شماره 6922 در 349 برگ، کتابت سال 1228هـ.ق. و شماره 6923 در 136 برگ موجود است.
4 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي مجلس شوراي اسلامي» به شماره 2/2737 در 287 برگ، کتابت سال 1241هـ.ق.، شماره 7039 در 367 برگ، کتابت سال 1267هـ.ق.، شماره 2829 در 350 برگ و شماره 2/3327 در 288 برگ، کتابت سال 1241هـ.ق. موجود است.
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي آيت‌الله العظمي مرعشي نجفي (ره)» به شماره 8440 در 223 برگ، کتابت سال 1395هـ.ق. موجود است.
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي مدرسه‌ي عالي شهيد مطهري (سپهسالار)» به شماره 2678 در 303 برگ موجود است.
2 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي ملي ملک تهران» به شماره 4033 در 123 برگ، کتابت سال 1224هـ.ق. و شماره 2/3494 در 308 برگ، کتابت سده 13هـ.ق. موجود است.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
71. صورت التوقف و الاحتياط عند الاشتباه في الاحکام
ميرزا محمد اخباري در اين رساله شانزده صورت از موارد توقف و احتياط را به زبان عربي بيان کرده است.
نسخه‌هاي خطي:
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي آستان قدس رضوي (ع)» به شماره 9/2815 در مجموعه 178 برگ، کتابت سده 12هـ.ق. موجود است.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
72. الصيحة بالحق علي من الحد و تزندق
«آقابزرگ» به نقل از کتاب «الفوائد الشيرازية» اثر شاگرد ميرزا محمد اخباري، به نام «ميرزا فتحعلي»، مي‌فرمايد: اين اثر در رد کتاب «الحق المبين» «کاشف الغطا» است.
نسخه‌هاي خطي:
هيچ نسخه‌ي خطي به دست نيامد.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
73. ضياء المتقين في معارف‌الدين
رساله‌اي است مختصر در معارف دين و اصول فقه به شيوه‌ي «اخباريان» و رد ساير طرق و فرقه‌ها خصوصاً طريق «اصوليه». اين رساله به زبان عربي است.
وي اين رساله را در سال 1228هـ.ق. در «کاظمين» و به نام نواده‌ي عمويش «احمد بن زين‌العابدين» نوشته است.
نسخه‌هاي خطي:
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي آستان قدس رضوي (ع)» به شماره 3020 در 54 برگ موجود است.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
74. الطهر الفاصل بين الحق و الباطل
اين اثر با عنوان صحيح «المطمر الفاصل...) خواهد آمد.
ظاهراً مراسلات و نامه‌ها و مناظراتي است که ميان ميرزا محمد اخباري و «شيخ احمد احسائي» واقع شده است.
نسخه‌هاي خطي:
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي مجلس شوراي اسلامي» به شماره 1/389 در 149 برگ، کتابت سده 13هـ.ق. موجود است.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
76. غمزة البرهان لنبهة الوسنان
کتابي است در اصول فقه اخباري و موارد تناقض احکام و ادله و تباين ميان حکم منصوص و ... به زبان عربي که ظاهراً شخصي درباره‌ي آنها سوال کرده است.
شيخ «احمد احسائي» بر اين کتاب رديه نگاشته است.
نسخه‌هاي خطي:
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي دانشكدهي الاهيات و معارف اسلامي دانشگاه تهران» به شماره 2/159 در مجموعه 154 برگ، کتابت سال 1247هـ.ق. موجود است.
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي مجلس شوراي اسلامي» به شماره 2/389 در 149 برگ، کتابت سده 13هـ.ق. موجود است.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
77. فتح الباب الي الحق و الصواب
اين رساله به زبان عربي و در رد فقهاي اصولي، خصوصا در رد مبحث «انسداد باب علم» است.
وي اين رساله را به خواهش يکي از شاگردانش به نام «ميرزا عبدالحسين» در سال 1210هـ.ق. نگاشته است.
ميرزا محمد اخباري در پايان اين کتاب اجازه روايت به شاگردش «ميرزا عبدالحسين» از اين کتاب و ساير مروياتش داده است.
نسخه‌هاي خطي:
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي آستان قدس رضوي (ع)» به شماره 8728 در 102 برگ، کتابت سال 1210 هـ.ق. موجود است.
4 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي آيت‌الله العظمي مرعشي نجفي (ره)» به شماره 6297 در 85 برگ، کتابت سال 1221هـ.ق.، شماره 1/11253 در 109 برگ، کتابت سده 13هـ.ق.، شماره 3682 159 برگ، کتابت سال 1211هـ.ق. و شماره 3/12821 در 61 برگ، کتابت سال 1225هـ.ق. موجود است.
2 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي مجلس شوراي اسلامي» به شماره 5/389 در 149 برگ، کتابت سده 13هـ.ق. و شماره 2/2797 در 199 برگ موجود است.
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي ملي ملک تهران» به شماره 2/2858 در 84 برگ، کتابت سال 1210هـ.ق. موجود است.
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي دانشكدهي الاهيات و معارف اسلامي» به شماره 196 در 122 برگ، کتابت سده 11هـ.ق. موجود است.
1 نسخه‌ي خطي نيز در «کتابخانه‌ي آيت‌الله سيد محمدعلي روضاتي» در «اصفهان» موجود است.
نسخه‌هاي چاپي:
اين کتاب به اهتمام «جمال‌الدين ميرزا احمد اخباري»، سال 1342ش. چاپ و منتشر شده است.
78. فصل الخطاب في نقض مقالة ابن‌عبدالوهاب
ظاهراً ادعاها و ادله‌ي «محمد بن عبدالوهاب»، بنيان‌گذار فرقه‌ي «وهابيان»، را نقض و رد کرده است.
نسخه‌هاي خطي:
هيچ نسخه‌ي خطي به دست نيامد.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
79. فلاح المومن و صلاح الامين (سلاح المومن و اصلاح المهيمن)
اين رساله در تحقيق و بررسي سند دعاي «الحرز اليماني» معروف به دعاي «سيقي» است.
مولف آن را به نام «سيد محمودخان بن ميرزا معصوم خان طباطبايي» تاليف کرده است.
کتاب در 5 فصل و يک خاتمه تنظيم شده است. سال پايان آن 1227هـ.ق. است.
نسخه‌هاي خطي:
به گزارش «آقابزرگ» 1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي شوشتري‌ها» در «نجف اشرف» موجود است.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
80. قبسة العجول و منية الفحول (منبهة الفحول)
ترجمه‌ي نامه‌اي است که از علما و مردم «کربلا» به ميرزا محمد اخباري نوشته‌اند.
نامه و پاسخ آن به‌صورت «اصل و شرح» نگارش يافته و محتواي آن مجادله و مناظره در شيوه‌ي استنباط اصولي و اخباري است.
ميرزا محمد اخباري شيوه‌ي مجتهدان اصولي را مردود و باطل اعلام کرده و شيوه‌ي اخباري را پيشنهاد مي‌دهد.
منابع، نويسنده‌ي «نامه از کربلا» را مرحوم «سيد بحرالعلوم» معرفي کرده‌اند.
نسخه‌هاي خطي:
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي آستان قدس رضوي (ع)» به شماره 3018 در 29 برگ موجود است.
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي آيت‌الله العظمي مرعشي نجفي (ره)» به شماره 7156 در مجموعه 277 برگ، کتابت سال 1224هـ.ق. موجود است.
2 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي مدرسه‌ي آخوند همدان» به شماره 8/504 و 10/504 کتابت سال 1222 هـ.ق. موجود است.
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي مدرسه‌ي امام عصر (عج) شيراز» به شماره 3/374 کتابت سال 1242هـ.ق. موجود است.
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي ملي فارس» به شماره 21/297- ابن-ف4 در 18 برگ، کتابت سال 1215هـ.ق. موجود است.
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي وزيري يزد» به شماره 18/2037 در مجموعه 215 برگ، کتابت سال 1239هـ.ق. موجود است.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
اعتراض‌هايي است بر مجتهدان و فقهاي اصولي که آن را به «ميرزاي قمي» فرستاده و او نيز بدان پاسخ داده است. ميرزا محمد اخباري مجدداً به پاسخ «ميرزاي قمي» پاسخ نگاشته است.
نسخه‌هاي خطي:
هيچ نسخه‌ي خطي به دست نيامد.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
82. القصص في روية صاحب الزمان (عج)
مجموعه داستان‌هايي است که امام زمان (عج) را يا در خواب و يا در بيداري ديده‌اند.
در آغاز رساله صورت خط «شيخ موسي بحراني» و سپس رساله «حسن بن محمد نامي» موجود است.
نسخه‌هاي خطي:
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي آستان قدس رضوي (ع)» به شماره 23/2815 در مجموعه 178 برگ، کتابت سده 12هـ.ق. موجود است.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
قصيده‌اي است به زبان عربي که با صلوات بر محمد و آل محمد صلي الله عليه و آله همراه است.
نسخه‌هاي خطي:
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي مجلس شوراي اسلامي» به شماره 2/3368 در 499 صفحه، کتابت سال 1212هـ.ق. موجود است.
2 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي آيت‌الله العظمي مرعشي نجفي (ره)» وجود دارد که مولف آنها ناشناخته است.
اين دو قصيده با سلام و صلوات بر محمد و آل محمد همراه و به زبان فارسي است.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
84. قلع الاساس في نقض اساس الاصول (معاول العقول في قلع اساس الاصول)
همان گونه که از نام کتاب آشکار است، ميرزا محمد اخباري با تندي ادله‌اي را براي رد فقهاي اصولي آورده و به زعم خود اساس آنها را برکنده است.
گويا وي با نوشتن اين اثر، کتاب «اساس الاصول» متعلق به «سيد دلدارعلي بن محمدمعين حسيني نصيرآبادي هندي» متوفاي 1235هـ.ق. از علماي بزرگ «شيعه» در «هند»، را نقض و رد کرده است. در متن کتاب به «شيخ جعفر کاشف الغطا نجفي»، بي‌ادبي و بي‌حرمتي تندي کرده است.
شاگردان «سيد دلدار علي هندي»، کتابي با نام «مطارق الحق و اليقين» در رد کتاب ميرزا محمد اخباري و ادعاي وي نگاشته‌اند.
نسخه‌هاي خطي:
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي آستان قدس رضوي (ع)» به شماره 7050 در 376 برگ، کتابت سال 1254 هـ.ق. موجود است.
3 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي آيت‌الله العظمي مرعشي نجفي (ره)» به شماره 2698 در 317 برگ، شماره 12497 در 346 برگ و شماره 9/11004 در 11 برگ، کتابت سده 13هـ.ق. موجود است.
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي مدرسه‌ي آخوند همدان» به شماره 4541 کتابت سال 1251هـ.ق. موجود است.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
85. الکتاب المبين في اثبات امامة الطاهرين(ع)
در اين رساله با استفاده از آيات و روايات و ادله‌ي عقلي، به اثبات امامت ائمه‌ي اطهار عليهم السلام پرداخته است. کتاب شامل بيست و هفت هزار بيت است.
نسخه‌هاي خطي:
هيچ نسخه‌ي خطي به دست نيامد.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
86. الکتاب المبين و النهج المستبين
اين رساله در فضايل بني‌هاشم، ائمه‌ي اطهار (ع) و پاره‌اي از مطالب مربوط به فقهاي سبعه و امامان چهارگانه «اهل‌سنت» و «عشره‌ي مبشره» است. بيشتر روايات اين رساله از طريق «اهل‌سنت» است و کمتر از آثار «شيعه» استفاده شده است.
نسخه‌هاي خطي:
2 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي آيت‌الله العظمي مرعشي نجفي (ره)» به شماره 1875 در 270 برگ و شماره 3287 در 164 برگ موجود است.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
نسخه‌هاي خطي:
هيچ نسخه‌ي خطي به دست نيامد.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
88. کشف القناع عن عور (من عود) الاجماع
مباحثي در رد و نقض پيرامون اجماع و حجيت آن است.
نسخه‌هاي خطي:
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي مدرسه‌ي آخوند همدان» به شماره 33/646 موجود است.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
89. کليات الرجال
مطالبي است در پيرامون علم رجال و آنچه از ديدگاه يک اخباري صحيح و درست است.
«آقابزرگ» اين کتاب را غير از کتاب «الرجال» وي و غير از کتاب «تقويم الرجال» ميرزا محمد اخباري دانسته است.
نسخه‌هاي خطي:
هيچ نسخه‌ي خطي به دست نيامد.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
در شرح «مشکلات الاخبار» است.
نسخه‌هاي خطي:
هيچ نسخه‌ي خطي به دست نيامد.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
91. الکوکب (الکواکب) الدري في معرفة الهادي المهدي (ع)
در پيرامون شناخت امام مهدي (ع) و به زبان عربي است.
نسخه‌هاي خطي:
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي مجلس شوراي اسلامي» به شماره 17/13569 در 128 برگ موجود است.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
92. گفتاري درباره‌ي مجتهد و اخباري
ايضاً در رد گفتار مجتهدان اصولي و تندي عليه بزرگان علماي «شيعه»، به زبان عربي است.
نسخه‌هاي خطي:
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي مجلس شوراي اسلامي» به شماره 26/1916 در 453 صفحه موجود است.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
«دايرةالمعارف بزرگ اسلامي»، زبان اين مثنوي را، فارسي معرفي کرده است. اين مقاله، آن را همراه با کتاب «ومضة النور»، از آثار مولف، يک جا گزارش کرده است.
نسخه‌هاي خطي:
هيچ نسخه‌ي خطي به دست نيامد.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
به نوشته‌ي «معلم حبيب‌آبادي»، در مبدأ و معاد است. ميرزا محمد اخباري اين اثر را به تاريخ 1220هـ.ق. پايان برده است.
نسخه‌هاي خطي:
هيچ نسخه‌ي خطي به دست نيامد.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
گويا شرح يا حاشيه بر اثر ديگر مولف به نام «مجالي الانوار» است.
در «دايرةالمعارف بزرگ اسلامي» به نقل از «مکارم الآثار»، اين اثر را رد بر «ملا علي نوري» دانسته و تاريخ تاليفش را سال 1221هـ.ق. ثبت کرده است.
گويا يکي از شاگردانش به نام «ميرزا محمدابراهيم بن علي طبسي» آن را به فارسي ترجمه کرده و «مرآت آگاهي» يا «آيينه‌ي شاهي» ناميده است.
نسخه‌هاي خطي:
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي آستان قدس رضوي (ع)» به شماره 6/2815 در مجموعه 178 برگ، کتابت سده 12هـ.ق. موجود است.
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي مجلس شوراي اسلامي» به شماره 4296 کتابت سال 1229هـ.ق. موجود است.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
96. محاکمة بين البرهان و الوجدان
گفتار مختصري است در اينکه آيا آنچه به برهان و استدلال به دست مي‌آيد ارجح است يا آنچه با وجدان به دست مي‌آيد؟
نسخه‌هاي خطي:
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي آيت‌الله العظمي مرعشي نجفي (ره)» به شماره 3682 در مجموعه 159 برگ، کتابت سال 1212هـ.ق. موجود است.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
97. مصادر الانوار في تحقيق الاجتهاد و الاخبار
مباحث تکراري عليه مجتهدان و اينکه شيوه‌ي فقهاي اصولي باطل است.
وي به زعم خود استدلال کرده و استنباط احکام شرعي از اخبار را شيوه‌ي صحيح دانسته است.
نسخه‌هاي خطي:
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي آستان قدس رضوي (ع)» به شماره 6983 در 154 برگ، کتابت سال 1283 هـ.ق. موجود است.
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي مدرسه‌ي عالي شهيد مطهري (سپهسالار)» به شماره 2545 موجود است.
6 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي آيت‌الله العظمي مرعشي نجفي (ره)» به شماره 3682 در 159 برگ، کتابت سال 1210هـ.ق.، شماره 3941 در 112 برگ، شماره 12951 در 95 برگ، شماره 1/3368 در 499 صفحه، کتابت سال 1212هـ.ق.، شماره 8/11003 در 21 برگ، کتابت سده 13هـ.ق. و شماره 2/12821 در 96 برگ، کتابت سال 1225هـ.ق. موجود است.
نسخه‌هاي چاپي:
اين کتاب به سال 1341هـ.ق. در «بغداد» و به سال 1342هـ.ق. در «نجف اشرف» چاپ شد.
98. المطمر الفاصل بين الحق و الباطل
شصت و سه خصيصه‌ي اعتقادي و فقهي را به شيوه‌ي «اخباريان» تشريح و توضيح داده است. و شيوه‌ي خودش يعني «اخباريان» را حق دانسته و غير آن را باطل اعلام کرده است.
نسخه‌هاي خطي:
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي آيت‌الله العظمي مرعشي نجفي (ره)» به شماره 7156 در مجموعه 277 برگ، کتابت سال 1224هـ.ق. موجود است.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
99. معاول العقول لقلع اساس الاصول
پيش‌تر با عنوان «قلع اساس الاصول» شناسانديم.
100. معراج التوحيد و الدر الفريد
در بيان اسماي صفات و صحت حمل و اطلاق آنها بر ذات الاهي که با استناد به اخبار و احاديث نوشته است.
نسخه‌هاي خطي:
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي آستان قدس رضوي (ع)» به شماره 14/2815 در مجموعه 178 برگ، کتابت سده 12هـ.ق. موجود است.
2 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي آيت‌الله العظمي مرعشي نجفي (ره)» به شماره 3111 در 89 برگ و شماره 9238 در 206 برگ، کتابت سال 1216هـ.ق. موجود است.
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي مجلس شوراي اسلامي» به شماره 1490 در مجموعه 890 صفحه موجود است.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
نسخه‌هاي خطي:
هيچ نسخه‌ي خطي به دست نيامد.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
102. ملخص منازل الاحباب و منازه الالباب
گويا منتخبي است از کتاب «منازل الاحباب» «محمود بن زين‌الدين سليمان جبلي» که از ادباي و ارباب ذوق بوده است.
اين مجموعه مشتمل است بر سخنان، قطعات، اشعار و مطالب شورانگيز از عشاق و دل‌شدگان در راه حق و ذات باري تعالي.
نسخه‌هاي خطي:
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي مجلس شوراي اسلامي» 1675 (1241) در مجموعه 890 صفحه موجود است.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
در فرق ميان مجتهد و اخباري و تشخيص محل نزاع، مشتمل بر دو مبحث:
1 در تشريح علل وجود اختلاف
2 در نقل روش قدما از فقها
نسخه‌هاي خطي:
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي مجلس شوراي اسلامي» به شماره 1357 (1241) در مجموعه 890 صفحه موجود است.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
104. منية المرتاد في ذکر نفاة الاجتهاد
رساله‌اي است در اثبات طريقه‌ي «اخباريان» و رد طريقه‌ي «اصوليان»، همراه با نظر و گفتار «اخباريان» ديگر عليه مجتهدان که با بد زباني به توضيح و نظر آنان پرداخته و فقهاي بزرگ «نجف اشرف» را مورد نکوهش قرار داده است.
مولف اين اثر را «مجامع المقربين و رياض المحدثين» لقب داده است.
نسخه‌هاي خطي:
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي آستان قدس رضوي (ع)» به شماره 7403 در 143 برگ موجود است.
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي آيت‌الله العظمي مرعشي نجفي (ره)» به شماره 9077 در 228 برگ موجود است.
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي ملي ملک تهران» به شماره 1/2858 در 84 برگ، کتابت سال 1225هـ.ق. موجود است.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
ايضاً مباحثي است در رد فقهاي اصولي و تبليغ طريقه‌ي اخباري.
نسخه‌هاي خطي:
هيچ نسخه‌ي خطي به دست نيامد.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
106. ميزان التميز في العلم العزيز (الحجة البالغة)
اين کتاب که با عنوان «الحجة البالغة» نيز شناخته مي‌شود، مباحثي از علم کلام و عرفان را در برمي‌گيرد. او سه موضع را مورد توجه قرار داده است. نخست معتقدات قلبي، دوم اقوال و گفتار زباني و سوم افعال و و اعمال به ارکان.
کتاب در يک مقدمه، دوازده تمييز و يک خاتمه تنظيم گرديده است. زبان اثر فارسي با نثري شيوا و همراه با آيات، احاديث و اشعار و سخنان بزرگان است. اما تندي زبان اخباري همچنان در اين اثر نيز قابل احساس است.
نسخه‌هاي خطي:
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي آستان قدس رضوي (ع)» به شماره 941 در 120 برگ، کتابت سال 1310 هـ.ق. موجود است.
2 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي آيت‌الله العظمي مرعشي نجفي (ره)» به شماره 7279 در 83 برگ، کتابت سال 1269هـ.ق. و شماره 9210 در 139 برگ، کتابت سال 1225هـ.ق. موجود است.
3 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي مجلس شوراي اسلامي» به شماره 1/5504 در 147 برگ، کتابت سده 13هـ.ق.، شماره 1/2834 در 200 برگ و شماره 3795 در 300 صفحه، کتابت سال 1280هـ.ق. موجود است.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
اين رساله در پاسخ پرسش «شيخ عبدالله ابن شيخ مبارک بن علي بن حميدان» است. وي در آن به ادله‌ي علماي اخباري در خصوص چگونگي قرائت تسبيحات اربعه اشاره دارد.
وي در اين مبحث نيز ادله‌ي فقهاي اصولي در حکم به اخفات را مردود دانسته و ادله‌ي «اخباريان» را معتبر شناخته و حکم به قرائت جهر داده است.
نسخه‌هاي خطي:
به گزارش «آقابزرگ» در «الذريعه»، 1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي مولوي حسن يوسف» در «کربلا» موجود است.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
مرحوم «آقابزرگ» بدون توضيح در محتوا و موضوع، اين اثر را در شمار آثار ميرزا محمد اخباري آورده است.
نسخه‌هاي خطي:
هيچ نسخه‌ي خطي به دست نيامد.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
«آقابزرگ» به نقل از حفيد وي ميرزا محمدتقي اخباري، اين اثر را از آثار «ميرزا محمد اخباري» دانسته است.
نسخه‌هاي خطي:
هيچ نسخه‌ي خطي به دست نيامد.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
«آقابزرگ» به نقل از «روضات الجنات»، اين اثر را نيز به ميرزا محمد اخباري نسبت داده است.
نسخه‌هاي خطي:
هيچ نسخه‌ي خطي به دست نيامد.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
بنا به گزارش «آقابزرگ»، ميرزا محمد اخباري در کتابش «معاول العقول» از اين اثر خود ياد کرده است.
نتيجة الخلف کتاب مفصلي است در مباحث رجالي که ظاهراً پنج مجلد است.
نسخه‌هاي خطي:
هيچ نسخه‌ي خطي به دست نيامد.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
112. نجم الولاية لمن اراد الهداية
در اين اثر مباحث را بر اساس نجم، نجم، دسته بندي کرده و يک‌صد و سي و هفت نجم کوتاه، در بيان ادله‌ي اعتقادات «شيعه» و اصول دين آورده است.
مدعاها با احاديث و آيات قرآني همراه و به شيوه‌ي «اخباريان» تنظيم شده است. وي اصرار دارد که مباني ديني را فقط از احاديث بايد گرفت.
نسخه‌هاي خطي:
2 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي آستان قدس رضوي (ع)» به شماره 1/2815 در مجموعه 178 برگ، کتابت سال 1236هـ.ق. و شماره 15/2815 در مجموعه 178 برگ، کتابت سده 12هـ.ق. موجود است.
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي آيت‌الله العظمي مرعشي نجفي (ره)» به شماره 10017 در 173 برگ، کتابت سال 1275هـ.ق. موجود است.
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي آيت‌الله العظمي گلپايگاني (ره)» به شماره 7/2217 در 43 برگ موجود است.
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي مدرسه‌ي امام عصر (عج) شيراز» به شماره 2/374 کتابت سال 1242هـ.ق. موجود است.
3 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي مجلس شوراي اسلامي» به شماره 4296 کتابت سده 13هـ.ق.، شماره 16/13569 در 128 برگ و شماره 4/5500 در 191 برگ، کتابت سده 13هـ.ق. موجود است.
در فهرست نسخه‌هاي خطي مجلس، نسخه‌ي اخير (4/5500) به اشتباه به «قاضي سعيد قمي» نسبت داده شده است. در حالي که آغاز آن همانند ديگر نسخه‌هاي کتاب ميرزا محمد اخباري است.
2 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه مدرسه‌ي فيضيه» «قم» به شماره 11/860 در 6 برگ، که نسبت آن را به «شيخ احمد احسائي» داده و سپس احتمال داده‌اند که متعلق به ميرزا محمد اخباري است و شماره 2/1327 در 4 برگ، بدون تشخيص مولف و ناشناخته، موجود است.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
مرحوم «آقابزرگ» مي‌گويد: من قطعه‌اي از آن را مشاهده کرده‌ام. اين اثر در اصول و فروع دين به شيوه‌ي «اخباريان» است.
نسخه‌هاي خطي:
هيچ نسخه‌ي خطي به دست نيامد.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
114. نشر الاخوان في مسالة الغليان
در بيان حکم استفاده از قليان و تنباکو است. «اخباريان» تنباکو، قليان و قهوه را حرام مي‌دانند.
نسخه‌هاي خطي:
هيچ نسخه‌ي خطي به دست نيامد.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
115. نفثة المصدور و قبسة الطور في قطيعة الصدور
منظور ميرزا محمد اخباري، احاديث قطعي الصدور از معصوم (ع) است. ظاهراً رد صوفيه نيز باشد.
نسخه‌هاي خطي:
هيچ نسخه‌ي خطي به دست نيامد.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
116. النور المقذوف في القلب المشعوف
مرحوم «آقابزرگ» اين اثر را در زمره‌ي آثار ميرزا محمد اخباري برشمرده است.
رساله به زبان عربي و در مسائل و حقايق ايمان است.
نسخه‌هاي خطي:
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي ملي فارس» به شماره 5/21/297-مج در 39 برگ، کتابت سال 1215هـ.ق. موجود است.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
117. وجيزه در اخبار و اصول عقلي
رساله‌اي است نسبتاً مبسوط به نثر فارسي روان، در بيان معتقدات ديني به شيوه‌ي اخباري و رد شيوه‌ي اصولي.
نسخه‌هاي خطي:
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي ملي جمهوري اسلامي ايران» به شماره 2046/ع در 226 برگ، کتابت سال 1296هـ.ق. موجود است.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
بنا به گزارش مرحوم «آقابزرگ»، در بيان نجمي از دعاي «عديله» است. به عبارتي، شرح آن را «ازاح العلل في التکليف» مي‌توان ناميد که از لابلاي اين دعا بر گرفته است.
وي در اين اثر «جبر و تفويض» را رد کرده و به اثبات مسئله «الامر بين الامرين» يا «المنزلة بين المنزلتين» پرداخته است.
ميرزا محمد اخباري اين رساله را دو سال پيش از قتلش در «کاظمين» نوشته است.
نسخه‌هاي خطي:
«آقابزرگ» يک نسخه‌ي از آن را نزد «مولوي حسن يوسف» در «کربلا» ديده است.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
اثري است در عرفان، شايد اقتباس از شيوه‌ي «محمدباقر ميرداماد» در کتاب «قبسات».
ميرزا محمد اخباري کتابش را در يک مقدمه و دوازده تجلي و يک خاتمه تنظيم کرده است. وي در اين اثر سعي در تطبيق اسماءالله با اسماي ائمه اطهار (ع) دارد و اشکالي نيز رسم کرده است.
نسخه‌هاي خطي:
2 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي مجلس شوراي اسلامي» به شماره 3793 در مجموعه 300 صفحه و شماره 20/1916 در مجموعه 453 برگ موجود است.
مرحوم «آقابزرگ» نيز يک نسخه از آن را نزد «حسن يوسف بن احمد ميرزا بن محمد ميرزا بن ابراهيم بن خيرة‌الله بن ملا مهدي کشميري هندي حائري» مشهور به اخباري در «کربلا» ديده است.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
منابع:
آيينه‌داران حقيقت 1/433؛ اثر آفرينان 1/215؛ الاعلام زرکلي 6/251؛ اعلام الهند 2/374؛ اعيان الشيعة؛ انديشه سياسي در اسلام معاصر 272-289؛ ايضاح المکنون 1/124، 132، 137، 242، 255، 287، 315، 400، 403، 411، 412، 447، 481، 541، 559 و 2/49، 55، 60، 62، 72، 89، 159، 191، 220، 239، 327، 380، 92، 430، 490، 597، 663؛ بستان السياحة 580-583؛ تاريخ اجتماعي و سياسي ايران 1/250، 301، 302، 303 و 2/60-61؛ تاريخ ادبيات براون 4/243-244؛ تاريخ ادبيات در ايران 5/1516؛ تاريخ تذکره‌هاي فارسي 1/495-496؛ تاريخ عضدي 266-267؛ تاريخ منتظم ناصري 3/116؛ تاليفات شيعه در شبه قاره هند 131؛ تذکره‌ي شاعران فارسي سرا 121؛ دانشنامه ا يران و اسلام 10/1317-1318؛ دانشنامه ادب فارسي در شبه قاره هند 4/151-152؛ دايرةالمعارف بزرگ اسلامي 7/157؛ دايرةالمعارف تشيع 2/6؛ دايرةالمعارف الشيعية العامة 16/500؛ الذريعة 1/53 و 2/289، 318 و 3/421 و 7/49 و 8/67، 69، 239، 263، 267 و 9/60-61، 968 و 10/14 و 12/288 و 13/196 و 14/221، 252 و 15/3، 104 و 16/229، 344 و 17/35، 280 و 18/129، 182 و 19/373 و 21/248 و 24/70، 98، 245، 377 و 25/74؛ رجال الفکر 25؛ روضات الجنات 7/121-138؛ رياض السياحة 170؛ ريحانة الادب 1/85-86؛ طبقات اعلام الشيعة (قباء البشر) 4/1482؛ طرائق الحقائق 1/183، 184، 185؛ عجم طبقات المتکلمين 5/121؛ فارسنامه ناصري 1/55، 690، 691؛ فرهنگ سخنوران 31؛ قصص العلماء 175-180؛ کشف الحجب و الاستار 314، 364؛ گنجينه‌ي دانشمندان 6/27؛ لؤلؤ الصدف 128؛ لباب الالقاب 87؛ لغت‌نامه‌ي دهخدا (ذيل محمد اخباري) 592؛ مصفي المقال 1/124 و 2/49، 427-428؛ مطلع الشمس 3/116، 955-958؛ مطلع انوار 485؛ معارف الرجال 2/335؛ معجم التراث الکلامي 1/75، 337، 391، 416 و 2/182 و 3/104، 139، 144-145، 248، 362، 373، 417 و 4/51، 149، 262، 385، 438، 491 و 5/41، 42، 189، 203، 372، 374، 399-400، 443، 509؛ معجم المولفين 3/115، 467؛ مکارم الآثار 3/925-944؛ الموسوعة الذهبية للعلوم الاسلامية 3/85؛ مولفين کتب چاپي فارسي و عربي 5/587-588؛ ميراث الاسلامي ايران 1/413؛ ناسخ التواريخ (قاجاريه) 82، 103-145؛ هدية العارفين 2/362؛ هدية العارفين 2/362.