سرمحله

سرمحله         

Sarmahalle

روستایی در دهستان انزان شرقی از بخش مرکزی شهرستان بندرگز، استان گلستان.

این روستا در 8 کیلومتری جنوب شرقی شهر بندرگز و در نقطه‌ی ً15   َ45  °36  عرض و  ً0  َ0  ° 54 طول جغرافیایی واقع شده‌ است. ارتفاع این روستا از سطح دریا 9 متر است.[1]

‏ سرمحله از سوی شمال به بزرگراه گرگان ساری و روستاهای ابراهیم‌‏آباد و حسین‌‏آباد، از جنوب به جاده قدیم گرگان ساری (جاده شاه عباسی)، از شرق به روستای سرطاق و از غرب به روستای ولفرا متصل است.

برابر نقل اهالی در محدوده این روستا آبادی بنام «سادات‏‌محله» وجود داشت، اهالی آرام آرام به سمت بالای این محله (جنوب) نقل مکان کرده و در آنجا ساکن شدند، به همین خاطر این محله چون در قسمت بالاسر قریه قبلی قرار داشت، «سرمحله» خوانده ‏شد.[2]  

میرزا ابراهیم در گزارش سفر خود به شمال ایران میان سال‏‌های1276-1277، از این روستا به عنوان یکی از آبادی‌های بلوک انزان نام برده است.[3] 

مکنزی کنسول انگلیس در رشت که سال 1276ق به استرآباد سفر کرد در سفرنامه خود از این آبادی در بلوک انزان استرآباد نام برده است.[4]

جمعیت روستا در سال 1276ق، 50 خانوار و 258 نفر بود. ترکیب جمعیتش به این شرح ثبت شده است: مرد زن دار50 نفر، زن شوهردار 62 نفر، مرد بی‌زن 27 نفر، زن بی‌شوهر 11 نفر، پسر صغیر58 نفر، دختر کبیر 15 نفر و دختر صغیر 35 نفر.[5]

ملکونف، جهانگرد روس، در سال1277ق، سفری به شمال ایران داشت. این آبادی را اینگونه توصیف کرده که «سرمحله در جنگل نزدیک کرانه دریا قرار دارد که از نیزار و بیشه‏‌های انبوه پوشیده است روستای اخیر به روستای باغو متصل است.»[6]

رابینو، مامور رسمی دولت بریتانیا در ایران، در سال1288ق، به استرآباد سفر کرد. وی سرمحله را از آبادی‏‌های بلوک انزان معرفی کرده که در جنگل پنهان است.[7]

وضعیت این روستا در گزارش سال 1296ق اینگونه ثبت شده است: «سرمحله انزان خالصه دیوان اعلی است، آب مشروب از رودبار و قنات است و ناور بزرگی دارد مخروبه است و آبش قلیل. در اول دولت شاه شهید خالصه بوده است. تعداد نفوس آن 166 نفر است.»[8]

در کتاب فرهنگ جغرافیایی ایران که در اوایل پهلوی اول منتشر شد، این آبادی از روستاهای دهستان انزان بخش بندرگز شهرستان گرگان با 350 سکنه معرفی شده ‌است. مذهب اهالی تشیّع و پیشه‌ی آنها زراعت و گله‌‏داری بود. محصولاتی همچون برنج، غلات، پنبه، کنجد و صیفی در روستا کشت می‌شد. چشمه و رودخانه لوارد مهمترین منبع فراهم کننده‌ی آب روستا به حساب می‌آمد.[9]

آمار جمعیت این آبادی در دوره‌های مختلف سرشماری نفوس و مسکن ایران به این شرح است:[10]

روستا در ناحیه‌‏ی هموار و دشت در پائین دست ارتفاعات جنگلی قرار گرفته است.

منازل مسکونی روستا در سال‏‌های اخیر نوسازی و با مصالح نوین ساخته شده‏ و تعداد محدودی از خانه‏‌های قدیمی که گفته می‏‌شود مربوط به دوره پهلوی است، باقی مانده است. از جمله ساختمان مسجد قدیمی که با چوب بنا شده و همچنین تکیه قدیمی که بر روی کنده درخت ساخته شده است. سیدمحله یا بالامحله در جنوب روستا، گودار محله در جنوب غربی و نکایی محله از محلات این روستا هستند.

اهالی سرمحله به زبان فارسی و گویش طبری صحبت می‏‌کنند، مسلمان و شیعه مذهب هستند، اکثریت به کشاورزی و باغداری و تعداد محدوی نیز به دامداری و کار در اماکن اداری و صنعتی مشغول‌اند. کشاورزان سرمحله در زمین‏‌های کشاورزی روستا که حدود 600 هکتار است، محصولاتی همچون برنج، گندم، جو، سویا، کلزا کشت می‌‏کنند. و دارای باغات مرکبات و سیاه ریشه نیز هستند.

از نام‏‌های خانوادگی پرجمعیت روستا می‌‏توان موسوی، حسینی، نکایی، جزی، غریب و جعفری اشاره کرد. تعدادی خانواده اهل سیستان نیز در دهه‌‏های 1350 و 1360 به این روستا مهاجرت کرده و در محدوده اراضی شمالی این روستا ساکن شدند و دو روستای جدید «حسین‏‌آباد» و «ابراهیم‌‏آباد» را به وجود آوردند.

«سرمحله» از امکانات زیربنایی همچون آب آشامیدنی لوله کشی، برق، گاز، جاده آسفالت و تلفن بهره‌مند است. مرکز جامع سلامت شرق شهرستان بندرگز، خانه‌ی بهداشت، مدرسه ابتدایی و دبیرستان دوره اول، سالن ورزشی، پست بانک، مسجد و زینبیه در روستا بنا شده است.

مردم روستا در پیروزی انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی ایران و عراق همچون سایر ایرانیان نقش داشتند. 2 نفر از جوانان روستا در جنگ ایران و عراق به شهادت رسیدند.[11]

منابع:

• ذبیحی، مسیح.(1363).گرگان نامه. تهران: انتشارات بابک.296ص.
• رابینو،هـ ل.(1365). مازندران و استرآباد.(چاپ سوم). ترجمه: غلامعلی وحید مازندرانی. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی. 371ص.
• سازمان نقشه برداری کشور، پایگاه ملی نام‏های جغرافیایی ایران. قابل دسترسی از: https://gndb.ncc.gov.ir
• فرهنگ جغرافیایی ایران (1329). (جلد سوم، استان دوم). تهران: دایره جغرافیایی ارتش. 332 ص.
• قورخانچی، محمدعلی.(نخبه سیفه)1360.به کوشش منصوره اتحادیه و سیروس سعدوندیان. تهران: نشر تاریخ ایران. 153ص.
• مرکز آمار ایران. درگاه ملی آمار. نتیجه سرشماری نفوس و مسکن. قابل دسترسی از:https://www.amar.org.ir
• مکنزی، چارلز فرانسیس.(1359). سفرنامه شمال. به کوشش منصوره اتحادیه. تهران: نشرگستره. 218ص.
• ملکونف. گریگوری(1364). کرانه‏های جنوبی  دریای خزر، ترجمه امیرهوشنگ امیری. تهران: کتاب‏سرا.
• موسوی، نورالدین، (21/11/1403)، (دهیار روستای سرمحله). مصاحبه با مرکز دانشنامه گلستان.
• میرزا ابراهیم، (1355). سفرنامه استرآباد و مازندران و گیلان. به کوشش مسعود گلزاری. تهران: بنیاد فرهنگ ایران. 334ص.