کمال آباد

کمال‌آباد

Kamālābād

روستایی در دهستان استرآباد شمالی از بخش بهاران شهرستان گرگان، استان گلستان.

این روستا در 12 کیلومتری شمال شرق مرکز استان گلستان و در نقطه‌ی  ً42   َ53  °36 عرض و  ً43   َ30  °54 طول جغرافیایی واقع شده‌ است. ارتفاع این روستا از سطح دریا 42 متر است.[1]

«کمال‏‌آباد» از سوی شمال به اراضی روستاهای سلطان‌‏آباد و خوجه‌‏توپ، از جنوب به جاده گرگان، سرخنکلاته و اراضی روستای رستم‌‏کلاته سادات، از شرق به روستای علی‏‌آباد کنارشهر و از غرب به روستای آلوکلاته محدود می‌‏شود.

برای رسیدن به این روستا باید 3 کیلومتر مسیر بزرگراه گرگان _آق قلا را طی کرد سپس وارد جاده شهر سرخنکلاته شد و پس گذراندن حدود 8 کیلومتر، از جاده مخصوص روستای کما‌‌ل‏‌آباد به سمت شمال رفت.

وجود تپه تاریخی به نام «تپه کمال‏‌آباد گرگان» که در 16 شهریور 1391 به شماره 30994 در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده و قدمت آن برای دوره پیش از تاریخی و تاریخی تخمین زده شده است، بیانگر سابقه تاریخی این ناحیه است.[2]

 قدیمی‌‏ترین سندی که نام این روستا را آورده وقفنامه خواجه مظفر بتکچی مربوط به سال 919ق است که از روستایی به نام «فلخورجه» نام برده است که در محدوده روستای امروز کمال‏‌آباد قرار داشت.[3] نام این روستا در برخی از منابع و اسناد گذشته «پل‏‌خورده»[4] یا «پل‏‌خواجه»[5] مشهور به شغال‏‌آباد ذکر شده و در دهه 1360 نام این روستا به «کمال‏‌آباد» تغییر نام پیدا کرد.

مکنزی قونسول انگلیس در شمالی ایران بین سال‌های 1858 تا 1860م، در گزارش بازدید خود از استرآباد از «پل‌خورده» به عنوانی یکی از روستاهای بلوک استرآباد رستاق نام می‏‌برد.[6]

میرزا ابراهیم در گزارش سفر خود به شمال ایران میان سال‏‌های1276-1277، «پل‌خورده» را به عنوان یکی از روستاهای بلوک پنجم یعنی استرآباد رستاق بر شمرده است.[7] 

جمعیت روستا با اسم «پول (فول) خورده» در سال 1276ق، 30 خانوار و 152 نفر بود. ترکیب جمعیت  این قریه به این شرح ثبت شده است: مرد زن‌دار 30 نفر، زن شوهردار 34 نفر، مرد بی‌زن 15نفر، زن بی‌شوهر 9 نفر، پسر صغیر 30 نفر، دختر کبیر 14 نفر و دختر صغیر 20 نفر.[8]

ملکونف، جهانگرد روس، در سال1277ق، سفری به شمال ایران داشت. از «پل‌خورده» به عنوان یکی از روستاهای بلوک استرآباد رستاق ایالت استرآباد نام برده ‌است.[9]

رابینو، مامور رسمی دولت بریتانیا در ایران، در سال1288ق، به استرآباد سفر کرد. وی «پل خرده» را از آبادی‏‌های بلوک استرآباد رستاق معرفی کرده است.[10]

وضعیت این روستا در گزارش سال 1296ق اینگونه ثبت شده است: «پل خواجه مشهور به شغال‏‌آباد. رعیتی است، از اهالی سادات شهری، آب مشروب از قنات است، تعداد نفوس آن 42 نفر است»[11]

در گزارشات وکیل‏‌الدوله نیز از این روستا به عنوان «پل‏‌خورده» مشهور به «شغال‏‌آباد» نام برده شده است.[12]

در کتاب فرهنگ جغرافیایی ایران که در اوایل پهلوی اول منتشر شد، این آبادی از روستاهای دهستان استرآباد رستاق بخش مرکزی گرگان با 200 سکنه معرفی شده ‌است. مذهب اهالی تشیّع و پیشه‌ی آنها زراعت و گله‌‏داری بود. محصولاتی همچون برنج، غلات در روستا کشت می‌شد. قنات مهمترین منبع فراهم کننده‌ی آب روستا به حساب می‌آمد. زنان روستا به پارچه بافی ابریشم و کرباس مشغول بودند.[13]

آمار جمعیت این آبادی در دوره‌های مختلف سرشماری نفوس و مسکن ایران که تا پیش از سال 1365 نام آن شغال‏‌آباد و پس از آن «کمال‌آباد» ثبت شده، به این شرح است.[14]

روستا در ناحیه‌‏ی هموار و دشت قرار گرفته است.

منازل مسکونی روستا در سال‏‌های اخیر نوسازی و با مصالح نوین ساخته شده‏ و فقط یک خانه قدیمی که مربوط به دوره پهلوی باقی نمانده است. در این سال‌ها روستا از جهت جنوب که جاده ورودی روستاست بیشتر توسعه پیدا کرده است. اهالی بخش جنوبی روستا را دروازه بالا می‏‌نامند. چون در گذشته به جهت حفاظت، آبادی دارای دروازه ورودی بوده است.

کمال‏‌آبادی‏‌ها به زبان فارسی صحبت می‏‌کنند، مسلمان و شیعه مذهب هستند، بیشتر آنان به کشاورزی و تعداد محدودی نیز به دامداری و کارگری مشغول‌اند. کشاورزان کما‌ل‏‌آباد در زمین‏‌های کشاورزی روستا که حدود 300 هکتار است، محصولاتی همچون برنج، گندم، سویا، سیب‏‌زمینی و باقلا  کشت می‏‌کنند. همچنین در این روستا حدود 6 هکتار باغات درختان مثمره از جمله خرمالو، آلو، هلو، انار و .. قرار دارد. همچنین دامداران این قریه حدود 200 راس گوسفند دارند و محصولات دامی تولید می‏‌کنند.

اهالی زمین‌‏های کشاورزی سمت غرب روستا را پا تپه، سمت شرق را پاچنار، سمت جنوب را بلند زمین و شمال غربی را لیلماه می‏‌نامند. همچنین بخشی از اراضی این روستا به زمین‏‌های صاحب اختیاری شهرت دارد که گفته می‏‌شود در زمان قاجار در تملک محمدزمان خان صاحب اختیار کفیل حکومت استرآباد بود.

افراد کهنسال روستا معتقدند روستا در گذشته در حدود 700 متری شمال غرب روستای فعلی وجود و جابجا شده و به این مکان منتقل شده است آثار سفالین در این منطقه هنوز هم دیده می‏‌شود.

از نام‌های خانوادگی پرجمعیت روستا می‌‏توان به صفرزاد، علیراد، دائمی، ثناگو، زمانی و ابراهیمی اشاره کرد.

کمال‏‌آباد از امکانات زیربنایی همچون آب آشامیدنی لوله کشی، برق، گاز، جاده آسفالت و تلفن بهره‌مند است. روستا یک مسجد، و فاطمیه دارد.

مردم روستا در پیروزی انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی ایران و عراق همچون سایر ایرانیان نقش داشتند. 6 نفر از جوانان روستا در جنگ ایران و عراق به شهادت رسیدند.[15]

منابع:

• دائمی، منیژه، (11/10/1402)، (دهیار روستای کمال‏آباد). مصاحبه با مرکز دانشنامه گلستان.
• ذبیحی، مسیح.(1363).گرگان نامه، تهران، انتشارات بابک.296ص.
• رابینو،هـ ل.(1365). مازندران و استرآباد.(چاپ سوم). ترجمه: غلامعلی وحید مازندرانی. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی. 371ص.
• سازمان نقشه برداری کشور، پایگاه ملی نام‏های جغرافیایی ایران. قابل دسترسی از:  https://gndb.ncc.gov.ir
• ستوده، منوچهر. ذبیحی، مسیح(بی‏تا). از آستارا تا استارباد.(ج6). تهران: انجمن آثار ملی. 722ص.
• فرهنگ جغرافیایی ایران (1329). (جلد سوم، استان دوم). تهران: دایره جغرافیایی ارتش. 332 ص.
• قورخانچی، محمدعلی.(نخبه سیفه)1360.به کوشش منصوره اتحادیه و سیروس سعدوندیان. تهران: نشر تاریخ ایران. 153ص.
• مرکز آمار ایران. درگاه ملی آمار. نتیجه سرشماری نفوس و مسکن. قابل دسترسی از: https://www.amar.org.ir
• مقصودلو، حسینقلی. (1363). مخابرات استرآباد. (جلد1و2). به کوشش ایرج افشار و محمدرسول دریاگشت. تهران. نشر تاریخ ایران.1010ص.
• مکنزی، چارلز فرانسیس (1359). سفرنامه شمال، ترجمه منصوره اتحادیه، تهران، نشر گستره.
• ملکونف. گریگوری(1376). کرانه‏‌های جنوبی دریای خزر، ترجمه امیر هوشنگ امینی. تهران: کتابسرا.
• میرزا ابراهیم، (1355). سفرنامه استرآباد و مازندران و گیلان. به کوشش مسعود گلزاری. تهران: بنیاد فرهنگ ایران. 334ص.
• وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی، پرونده آثار ملی ثب شده استان گلستان.