چوپلانی

چوپلانی

Čuplāni

روستایی در دهستان استرآباد شمالی از بخش بهاران شهرستان گرگان، استان گلستان.

این روستا در 13 کیلومتری شرق مرکز استان گلستان و در نقطه‌ی  ً7   َ53   °36 عرض و   ً10   َ36   °54  طول جغرافیایی واقع شده‌ و ارتفاع آن از سطح دریا 66 متر است.[1]

چوپلانی از سوی شمال به اراضی روستاهای میرمحله و شمس‌‏آباد، از جنوب به روستای مرزنکلاته، از شرق به اراضی سرخنکلاته و از غرب به اراضی میان‌‏آباد و نوده‏‌ملک محدود می‌‏شود.

برای رسیدن به این روستا باید 10 کیلومتر مسیر بزرگراه گرگان ـ گنبد را طی کرد، پس از ورود به جاده مرزنکلاته و عبور از داخل این روستا و طی کردن 3 کیلومتر به سمت شمال رفت.

این روستا از آبادی‏‌های با سابقه ایالت استرآباد است و در اسناد فراوانی در سده‌‏های اخیر از آن نام برده شده است.

نام روستا در منابع تاریخی به صورت چوپالانی[2]، چوبالانی[3]، چوپلانی[4] و چوبلانی[5] آمده است. آنچه از اسناد بدست می‌‏آید این است که نام روستا تا قبل از قاجار، چوپالانی خوانده می‌‏شد و پس از آن آرام آرام به چوپلانی تغییر پیدا کرد.

به گفته اهالی چون در گذشته این ناحیه جنگلی بوده و از چوب درختان آنجا اغلب برای ساخت پالانه چاه آب استفاده می‏‌کردند، این منطقه به چوپالانی شهرت پیدا کرد.[6]

بقعه‌‏ای که مورد احترام اهالی است به نام امام‌زاده شاهزاده ابراهیم در این روستا قرار دارد، در محوطه این مکان سنگ مزارهای قدیمی وجود دارد که برخی از آنها مربوط به دوره صفویه است.[7]

شاه اسماعیل صفوی(اول) در فرمانی به سال 928ق «چوپالانی» را به نظام‌‏الدین احمدحسینی واگذار کرد. در همین حکم از آن به عنوان قریه «امین‏‌آباد» که مشهور است به «چوپالانی» نام برده شده است.[8] همچنین شاه طهماسب صفوی در فرمانی برای بازگرداندن اموال فردی، از قریه «چوپالانی» نام برده است[9] شاه عباس اول صفوی نیز طی فرمانی در سال 1000ق بر تایید وقفیت «چوپالانی» برای سادات تاکید کرده است.[10] این موضوع از زمان صفویه تا زمان قاجار مورد مناقشه بوده و اسناد زیادی بر وقف بودن چوپلانی اشاره دارند.[11] از جمله آنها فرمانی از ناصرالدین شاه قاجار مربوط به سال 1276 است.[12]

آما جمعیت این روستا در گزارش سال 1276ق ثبت نشده است.

مکنزی کنسول انگلیس در رشت که سال  1276ق به استرآباد سفر کرد در سفرنامه خود از «چپلانی» به عنوان یکی از روستاهای بلوک استرآباد رستاق نام برده است.[13]

ملکونف، جهانگرد روس، در سال1277ق، سفری به شمال ایران داشت. از «چوپلانی» به عنوان یکی از روستاهای بلوک استرآباد رستاق ایالت استرآباد نام برده ‌است.[14]

رابینو، مامور رسمی دولت بریتانیا در ایران، در سال1288ق، به استرآباد سفر کرد. وی چوپلانی را از آبادی‏‌های بلوک استرآباد رستاق معرفی کرده است.[15]

میرزا ابراهیم در گزارش سفر خود به شمال ایران میان سال‏‌های1276-1277، «چوب‏لانی» را به عنوان یکی از روستاهای بلوک پنجم یعنی استرآباد رستاق بر شمرده است.[16] 

وضعیت این روستا در گزارش سال 1296ق اینگونه ثبت شده است: «چوپلانی آب مشروب از یک رشته قنات است. اربابی، وارث ملکها، تعداد نفوس آن 47 نفر است»[17]

در کتاب فرهنگ جغرافیایی ایران که در اوایل پهلوی اول منتشر شد، این آبادی از روستاهای دهستان استرآباد رستاق بخش مرکزی گرگان با  45 سکنه معرفی شده ‌است. مذهب اهالی تشیّع و پیشه‌ی آنها زراعت و گله‌‏داری بود. محصولاتی همچون برنج، غلات، توتون سیگار در روستا کشت می‌شد. قنات مهمترین منبع فراهم کننده‌ی آب روستا به حساب می‌آمد. زنان روستا به پارچه بافی ابریشم و کرباس مشغول بودند.[18]

آمار جمعیت این آبادی در دوره‌های مختلف سرشماری نفوس و مسکن ایران به این شرح است:[19]

روستا در ناحیه‌‏ی هموار و دشت قرار گرفته است.

منازل مسکونی روستا در سال‏‌های اخیر نوسازی و با مصالح نوین ساخته شده‏.

اهالی بخشی از اراضی شمال روستا را «زمین چشمه» و بخش دیگر را «نسق» می‏‌نامند، اراضی غرب به «خط کوره» و اراضی شرق به «رودخانه» مشهور هستند. در سال‌های اخیر روستا بیشتر از سمت شمال و غرب در حال توسعه است.

ساکنان بومی این روستا اغلب از این آبادی کوچ کرده و اکثر ساکنان امروز چوپلانی مهاجران سیستانی هستند که در دوره پهلوی به این ناحیه کوچ کرده و ضمن کار کشاورزی در این آبادی ساکن شدند و به زبان فارسی صحبت می‏‌کنند، مسلمان و شیعه مذهب هستند، اراضی این روستا در گذشته در اختیار سادات درازگیسو بود و مرحوم سیدابراهیم درازگیسو اولین استاندار گلستان از این خانواده است و در همین روستا متولد شد. بیشتر ساکنان چوپلانی به کشاورزی و تعداد محدودی نیز به دامداری و کارگری مشغول‌اند. کشاورزان چوپلانی در زمین‌‏های کشاورزی روستا که حدود 120 هکتار است، محصولاتی همچون برنج، گندم، سیب‌‏زمینی و کلزا کشت می‏‌کنند. همچنین در این روستا حدود 2 هکتار باغ انار و خرمالو وجود دارد. دامداران روستا دارای حدود 500 راس گوسفند و 20 راس گاو هستند و محصولات دامی تولید می‌‏کنند.

از نام‌های خانوادگی پرجمعیت روستا می‏‌توان به شیردل، موسوی فر، خورسندی نوری، سنچولی، حاجیلری، کمال، سالاری، گلبینی، شهری، کدیور، زراعت‏گری و شیبانی اشاره کرد.

چوپلانی از امکانات زیربنایی همچون آب آشامیدنی لوله‌کشی، برق، گاز، جاده آسفالت و تلفن بهره‌مند است. یک باب مدرسه ابتدایی و یک مسجد و یک فاطمیه در این روستا بنا شده است. یک نفر از اهالی روستا در دوران جنگ ایران و عراق  به شهادت رسیده است.[20]

منابع:

• خورسند، حسین. (1/11/1402)، (دهیار روستای چوپلانی). مصاحبه با مرکز دانشنامه گلستان.
• ذبیحی، مسیح.(1363).گرگان نامه. تهران: انتشارات بابک.296 ص.
• رابینو،هـ ل.(1365). مازندران و استرآباد.(چاپ سوم). ترجمه: غلامعلی وحید مازندرانی. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی. 371ص.
• سازمان نقشه‌برداری کشور، پایگاه ملی نام‌‏های جغرافیایی ایران. قابل دسترسی از: https://gndb.ncc.gov.ir
• ستوده، منوچهر. ذبیحی، مسیح. (بی‏تا). از آستارا تا استارباد.(ج6). تهران: انجمن آثار ملی. 722ص.
• فرهنگ جغرافیایی ایران (1329). (جلد سوم، استان دوم). تهران: دایره جغرافیایی ارتش. 332 ص.
• مرکز آمار ایران. درگاه ملی آمار. نتیجه سرشماری نفوس و مسکن. قابل دسترسی از: https://www.amar.org.ir
• معطوفی، اسدالله. (1387). سنگ مزارها و کتیبه‏‌های تاریخی گرگان و استرآباد. تهران: حروفیه. 1287ص.
• مکنزی، چارلز فرانسیس.(1359). سفرنامه شمال. به کوشش منصوره اتحادیه. تهران. نشرگستره. 218ص.
• ملکونف. گریگوری.(1376). کرانه‏‌های جنوبی دریای خزر. ترجمه امیرهوشنگ امینی. تهران: کتابسرا. 390ص.
• میرزا ابراهیم. (1355). سفرنامه استرآباد و مازندران و گیلان. به کوشش مسعود گلزاری. تهران: بنیاد فرهنگ ایران. 334ص.