تقی آباد

تقی‌‏آباد

Taqiyābād

روستایی در دهستان قرق از بخش بهاران شهرستان گرگان، استان گلستان.

این روستا در 14 کیلومتری شرق مرکز استان گلستان و در نقطه‌ی  ً22   َ52   °36 عرض و   ً54  َ37  °54 طول جغرافیایی واقع شده‌ و ارتفاع آن از سطح دریا 79 متر است.[1]

تقی‌‏آباد از سوی شمال به اراضی روستاهای میان‌‏آباد و میرمحله، از جنوب به روستاهای والش‌‏آباد و تقرتپه، از غرب به اراضی روستای مرزنکلاته و از شرق به نوده‏‌ملک محدود می‌‏شود.

این روستا در شمال و جنوب اتوبان گرگان ـ گنبد واقع شده و برای رسیدن به آن باید 14 کیلومتر مسیر این بزرگراه را از گرگان به سمت گنبد رفت.

نام این روستا تا اواسط قاجار «اشتامهین» بود[2] و پس از آن به «تقی‌‏آباد» که بر گرفته از نام یک فرد که از خوانین و مالکین این ناحیه بود، تغییر پیدا کرد.

در گویش کهن گرگانی «اشتا»[3] به معنای ایستاده و «مهین»[4] به معنای بزرگ است.

در استشهادیه مربوط به سال 1005ق که بر سر اختلاف حق آبه روستای چوپلانی نوشته شده، از قریه «اشتامهین» نام برده شده است.[5]

در قرار نامچه سال 1257ق از تقی‏‌آباد نام برده شده و در آن دو نفر اعتراف کردند که املاک این آبادی وقف بر آقاسیدفضل‏‌الله و شرکای ایشان است.[6]

جمعیت روستا در سال 1276ق، 65 خانوار و 312 نفر بود. ترکیب جمعیت تقی‏‌آباد به این شرح ثبت شده است: مرد زن‏‌دار 65نفر، زن شوهردار 82 نفر، مرد بی‌زن 44 نفر، زن بی‌شوهر 24 نفر، پسر صغیر 45 نفر، دختر کبیر20 نفر و دختر صغیر 32 نفر.[7]

مکنزی کنسول انگلیس در رشت که سال 1276 ق به استرآباد سفر کرد در سفرنامه خود از «تقی‏‌آباد» به عنوان یکی از روستاهای بلوک کتول نام برده است.[8]

ملکونف، جهانگرد روس، در سال1277ق، سفری به شمال ایران داشت. از «تقی‏‌آباد» به عنوان یکی از روستاهای بلوک فخرعمادالدین به عنوان بخشی از بلوک استرآباد رستاق، ایالت استرآباد نام برده ‌است.[9]

رابینو، مامور رسمی دولت بریتانیا در ایران، در سال1288ق، به استرآباد سفر کرد. وی «تقی‏‌آباد» را از آبادی‏‌های بلوک فخرعمادالدین معرفی کرده است. و در ذکر نام این روستا آورده است «تقی‌‏آباد و دهات مخروب».[10]

میرزا ابراهیم در گزارش سفر خود به شمال ایران میان سال‏‌های1276-1277، «تقی‌‏آباد» را به عنوان یکی از روستاهای بلوک ششم یعنی فخرعماد الدین و کتول بر شمرده است.[11] 

وضعیت این روستا در گزارش سال 1296ق اینگونه ثبت شده است: «تقی‌‏آباد آب مشروب از سه رشته قنات است. نصف از سادات شهر و نصف از ملک عباس. تعداد نفوس آن 134 نفر است»[12]

در گزارشات وکیل‏‌الدوله نیز از این روستا نام آمده است.[13]

در کتاب فرهنگ جغرافیایی ایران که در اوایل پهلوی اول منتشر شد، این آبادی از روستاهای دهستان ملک بخش مرکزی گرگان با  220 سکنه معرفی شده ‌است. مذهب اهالی تشیّع و پیشه‌ی آنها زراعت و گله‌‏داری بود. محصولاتی همچون برنج، غلات، توتون سیگار در روستا کشت می‌شد. قنات مهمترین منبع فراهم کننده‌ی آب روستا به حساب می‌آمد. زنان روستا به پارچه بافی ابریشم و کرباس مشغول بودند و در آنجا شعبه دخانیات و دبستان و چند باب دکان وجود داشت.[14]

آمار جمعیت این آبادی در دوره‌های مختلف سرشماری نفوس و مسکن ایران به این شرح است:[15]

روستا در ناحیه‌‏ی هموار و دشت و پائین دست ارتفاعات جنگلی و در دو سوی رودخانه واقع شده است. در زمان ساخت جاده گرگان و گنبد فلکه‌‏ای در تقی‏‌آباد ساخته شد و اطراف آن مغازه‌‏هایی دایر گردید که به عنوان بازارچه آبادی نقش ایفا می‌‏کرد، با وجودی که هم اکنون شکل آن دچار تغییر شده، این محل همچنان بازارچه نامیده می‏‌شود، پس از ساخت جاده گرگان ـ مشهد در زمان رضا شاه پهلوی، تلاش برای استقرار منازل اهالی در حاشیه جاده زیاد شد و برای این کار خانه‏‌هایی در کنار جاده ساخته شد که چند خانه هنوز هم پابرجاست. و به خانه رضاخانی شهرت دارند. منازل مسکونی روستا در سال‏‌های اخیر نوسازی و با مصالح نوین ساخته شده‏ است. اهالی جنوب روستا را بالا سرا، و شمال را پایین سرا می‏‌گویند و همچنین روستا دارای دو محله دیگر به نام «بازار» و «پاپیرا» می‏‌باشد.  

روستائیان اراضی شمال روستا را چند بخش کرده و آنها را توسکایی، ولی‏‌اللهی و چنار می‏‌نامند، اراضی شمال غرب به «تلوکلا» و اراضی جنوب به «دولنگه» مشهور هستند. در سال‌های اخیر روستا بیشتر از سمت شمال شرق در حال توسعه است.

ساکنان روستا مسلمان وشیعه مذهب هستند و به زبان فارسی صحبت می‏‌کنند، مهاجرانی نیز از سیستان و بلوچستان و خراسان هم در این روستا ساکن شدند، بیشتر ساکنان تقی‌‏آباد به کشاورزی و تعداد محدودی نیز به دامداری و کارگری مشغول‌اند. کشاورزان تقی‏‌آباد در زمین‏‌های کشاورزی روستا که حدود 450 هکتار است، محصولاتی همچون گندم، کلزا، برنج کشت می‏‌کنند. در این روستا حدود 8 هکتار باغ انار، خرمالو، هلو و شلیل وجود دارد. سه واحد دامداری صنعتی با بیش از 800 راس گاو در این روستا فعال است و علاوه بر آنها دامداران روستا دارای حدود 1000 راس گوسفند و 100 راس گاو هستند و محصولات دامی تولید می‏‌کنند.

از نام‌های خانوادگی پرجمعیت روستا می‏‌توان به زرگرانی، سنگدوینی، شیرنگی و اسبوئی اشاره کرد.

تقی‌‏آباد از امکانات زیربنایی همچون آب آشامیدنی لوله کشی، برق، گاز، جاده آسفالت و تلفن بهره‌مند است. دو باب مدرسه ابتدایی و دبیرستان، 4 مسجد و یک فاطمیه در این روستا بنا شده است. روستا دارای مرکز بهداشت، خانه بهداشت، پست بانک و سالن ورزشی می‌‏باشد.17 نفر از اهالی روستا در دوران جنگ ایران و عراق شهادت شدند.[16]

منابع:

• ذبیحی، مسیح. (1363).گرگان نامه، تهران، انتشارات بابک. 296ص.
• رابینو،هـ ل. (1365). مازندران و استرآباد.(چاپ سوم). ترجمه: غلامعلی وحید مازندرانی. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی. 371ص.
• سازمان نقشه‌برداری کشور، پایگاه ملی نام‌‏های جغرافیایی ایران. قابل دسترسی از: https://gndb.ncc.gov.ir
• ستوده، منوچهر. ذبیحی، مسیح (بی‏‌تا). از آستارا تا استارباد.(ج7). تهران: انجمن آثار ملی. 703ص.
• سنگدوینی، رضا. (10/11/1402)، (دهیار روستای تقی‏‌آباد). مصاحبه با مرکز دانشنامه گلستان.
• فرهنگ جغرافیایی ایران (1329). (جلد سوم، استان دوم). تهران: دایره جغرافیایی ارتش. 332 ص.
• قورخانچی، محمدعلی.(نخبه سیفه)1360.به کوشش منصوره اتحادیه و سیروس سعدوندیان. تهران: نشر تاریخ ایران. 153ص.
• کیا، محمدصادق (1391). واژه‌نامه گرگانی. چاپ دوم. تهران: دانشگاه تهران.350ص.
• مرکز آمار ایران. درگاه ملی آمار. نتیجه سرشماری نفوس و مسکن. قابل دسترسی از: https://www.amar.org.ir
• مکنزی، چارلز فرانسیس.(1359). سفرنامه شمال. به کوشش منصوره اتحادیه. تهران: نشرگستره. 218ص.
• ملکونف. گریگوری(1376). کرانه‌‏های جنوبی دریای خزر. ترجمه امیرهوشنگ امینی. تهران: کتابسرا. 390ص.
• میرزا ابراهیم، (1355). سفرنامه استرآباد و مازندران و گیلان. به کوشش مسعود گلزاری. تهران: بنیاد فرهنگ ایران. 334ص.