علی آباد کنارشهر
علی‌آباد کنارشهر
Aliābād-e Kenāršahr
روستایی در دهستان استرآباد شمالی از بخش بهاران شهرستان گرگان، استان گلستان.
این روستا در 13 کیلومتری شمال شرق مرکز استان گلستان و در نقطه‌ی ً55 َ53 °36 عرض و ً18 َ31 °54 طول جغرافیایی واقع شده است. ارتفاع این روستا از سطح دریا 39 متر است.[1]
علی‌آباد کنارشهر از سوی شمال به اراضی روستای خوجه توپ، از جنوب به جاده سرخنکلاته و اراضی روستاهای جلین سفلی و رستمکلاته سادات، از شرق به روستای معصومآباد و از غرب به اراضی روستاهای آلوکلاته و سلطانآباد محدود میشود.
برای رسیدن به این روستا باید 3 کیلومتر مسیر بزرگراه گرگان ـ آق قلا را طی کرد سپس وارد جاده شهر سرخنکلاته شد و پس از گذراندن حدود 8 کیلومتر، به سمت شمال رفت.
نام این روستا در اسناد و منابع پیش از قاجار نیامده است، اما در وقفنامه خواجهمظفر پتکچی مربوط به سال919ق در زمانی که از روستای علویکلاته (آلوکلاته) و فوجرد نام میبرد، روستایی به نام «پستاهنگ» و همچنین در مشخص کردن محدوده روستای سلطاندوین (سلطانآباد) از آبادی به نام «واتیه» در شرق این روستا نام برده میشود، با توجه به اطلاعات ارائه شده توسط این سند، این دو آبادی در محدودهی امروز روستاهای علی‌آباد کنارشهر و کمال‌آباد واقع شده بودند.[2]
نام روستا در سرشماری سال 1335 ایران به عنوان «علی‌آباد استرآباد رستاق» و از سال 1345 به بعد با عنوان علی‌آباد کنارشهر آمده است.[3]
مکنزی قونسول انگلیس در شمال ایران بین سال‌های 1858 تا 1860 م، در گزارش بازدید خود از استرآباد از «علی‌آباد» به عنوانی یکی از روستاهای بلوک استرآباد رستاق نام میبرد.[4]
میرزا ابراهیم در گزارش سفر خود به شمال ایران میان سال‌های1276-1277، «علی‌آباد» را به عنوان یکی از روستاهای بلوک پنجم یعنی استرآباد رستاق بر شمرده است.[5]
جمعیت روستا در سال 1276ق، 30 خانوار و 155 نفر بود. ترکیب جمعیت «علی‌آباد» به این شرح ثبت شده است: مرد زن‌دار 30 نفر، زن شوهردار 35 نفر، مرد بی‌زن 10 نفر، زن بی‌شوهر 8 نفر، پسر صغیر 28 نفر، دختر کبیر 23 نفر و دختر صغیر 21 نفر.[6]
ملکونف، جهانگرد روس، در سال1277ق، سفری به شمال ایران داشت. از «علی‌آباد» به عنوان یکی از روستاهای بلوک استرآباد رستاق ایالت استرآباد نام برده است.[7]
رابینو، مامور رسمی دولت بریتانیا در ایران، در سال1288ق، به استرآباد سفر کرد. وی «علی‌آباد» را از آبادیهای بلوک استرآباد رستاق معرفی کرده است.[8]
وضعیت این روستا در گزارش سال 1296ق اینگونه ثبت شده است: «علی‌آباد اربابی است. آب مشروب از سه رشته قنات. مالکش آقایان قاجار شهری، تعداد نفوس 84 نفر است»[9]
در گزارشات وکیلالدوله نامی از این روستا نیامده است.
در کتاب فرهنگ جغرافیایی ایران که در اوایل پهلوی اول منتشر شد، این آبادی از روستاهای دهستان استرآباد رستاق بخش مرکزی گرگان با 210 سکنه معرفی شده است. مذهب اهالی تشیّع و پیشه‌ی آنها زراعت و گلهداری بود. محصولاتی همچون برنج، غلات، لبنیات، توتون سیگار در روستا کشت می‌شد. قنات مهمترین منبع فراهم کننده‌ی آب روستا به حساب می‌آمد. زنان روستا به پارچه بافی ابریشم و کرباس مشغول بودند.[10]
آمار جمعیت این آبادی در دوره‌های مختلف سرشماری نفوس و مسکن ایران به این شرح است:[11]
|
سال |
خانوار |
جمعیت |
|
1335 |
* |
215 |
|
1345 |
64 |
366 |
|
1355 |
79 |
443 |
|
1365 |
174 |
1093 |
|
1375 |
224 |
1212 |
|
1385 |
291 |
1180 |
|
1390 |
301 |
1084 |
|
1395 |
335 |
1163 |
روستا در ناحیهی هموار و دشت قرار گرفته است.
منازل مسکونی روستا در سال‌های اخیر نوسازی و با مصالح نوین ساخته شده و اثری از بافت و خانههای قدیمی باقی نمانده است. توسعه‌ی روستا در این سال‌ها بیشتر از سمت غرب و شرق است، و از سوی مغرب در حال اتصال به روستای کمال‌آباد است.
روستاییان به زبان فارسی صحبت میکنند، مسلمان و شیعه مذهب هستند، اکثریت به کشاورزی و تعداد محدودی نیز به دامداری و کارگری مشغول‌اند. کشاورزان علی‌آباد کنارشهر در زمینهای کشاورزی روستا که 567 هکتار است، محصولاتی همچون برنج، گندم، کلزا، سیبزمینی، چغندر، ذرت، کشت میکنند. همچنین در این روستا 26 هکتار انواع باغات از جمله درختان انار، مرکبات، آلو، شلیل و هلو وجود دارد.
در این آبادی یک واحد دامداری صنعتی است که 100راس گاو در آن نگهداری میشود و اهالی نیز حدود 20 راس گاو و بیش از 500 راس گوسفند را به شکل سنتی نگهداری و محصولات دامی تولید میکنند.
زمینهای شمالی این روستا به نسخ، اراضی شمال شرق به قنات نظرخانی و شمال غرب به چاله بادو شهرت دارند.
از نام‌های خانوادگی پرجمعیت روستا میتوان به سادات حسینی، خاندوز، طبرسا، صفرزاد، پاکمنش، مرگدری، قربانژاد، نظریعلیآبادی، صادقلی، موسوی، بیکی، خیبلی، یساقی، گلوی، لکزایی اشاره کرد. در این روستا خانوادههای مهاجر سیستانی نیز زندگی میکنند.
بخش شمالی روستا پایینمحله و بخش جنوب روستا بالامحله نامیده میشود.
علی‌آباد از امکانات زیربنایی همچون آب آشامیدنی لوله‌کشی، برق، گاز، جاده آسفالت و تلفن بهره‌مند است. خانه‌ی بهداشت، مدرسه ابتدایی، دو مسجد، فاطمیه و زینبیه دهیاری و پایگاه بسیج در روستا بنا شده است. همچنین در این روستا دو بقعه متبرک وجود دارد، یکی در داخل مسجد امام موسی کاظم(ع) و یکی در مجاور گورستان عمومی روستا، که زیارتگاه و مورد احترام اهالی است.
مردم روستا در پیروزی انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی ایران و عراق همچون سایر ایرانیان نقش داشتند. 11 نفر از اهالی روستا در جنگ تحمیلی ایران و عراق به شهادت رسیدند. سردار شهید حاج غلام صادقلی از فرماندهان لشکر 25 کربلا در دوران دفاع مقدس اهل این روستا بوده است.[12]
[1]. سازمان نقشه برداری کشور.
[2]. ستوده، (بیتا). ج6. ص 275، 277 و 278
[3]. مرکز آمار ایران.
[4]. مکنزی.(1359). ص184
[5]. میرزا ابراهیم، (1355). ص55.
[6]. قورخانچی، (1360). ص119.
[7]. ملکونف، (1364). ص147
[8]. رابینو، (1365). ص193.
[9]. ذبیحی، (1363).ص258.
[10]. فرهنگ جغرافیایی ایران.(1329). ص199.
[11]. مرکز آمار ایران.
[12].سادات حسینی، (3/7/1402).
منابع:
- ذبیحی، مسیح. (1363).گرگان‌نامه. تهران: انتشارات بابک. 296ص.
- رابینو،هـ ل. (1365). مازندران و استرآباد. (چاپ سوم). ترجمه: غلامعلی وحید مازندرانی. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی. 371ص.
- سادات حسینی، سیدمهدی. (3/7/1402)، (دهیار روستای علی‌آباد کنارشهر). مصاحبه با مرکز دانشنامه گلستان.
- سازمان نقشه‌برداری کشور، پایگاه ملی نام‌های جغرافیایی ایران. قابل دسترسی از: https://gndb.ncc.gov.ir
- ستوده، منوچهر. ذبیحی، مسیح (بیتا). از آستارا تا استارباد.(ج6). تهران: انجمن آثار ملی. 722ص.
- فرهنگ جغرافیایی ایران (1329). (جلد سوم، استان دوم). تهران: دایره جغرافیایی ارتش. 332 ص.
- قورخانچی، محمدعلی.(نخبه سیفه)1360. به کوشش منصوره اتحادیه و سیروس سعدوندیان. تهران: نشر تاریخ ایران. 153ص.
- مرکز آمار ایران. درگاه ملی آمار. نتیجه سرشماری نفوس و مسکن. قابل دسترسی از:https://www.amar.org.ir
- مکنزی، چارلز فرانسیس (1359). سفرنامه شمال. ترجمه منصوره اتحادیه. تهران: نشر گستره.
- ملکونف. گریگوری(1376). کرانههای جنوبی دریای خزر. ترجمه امیر هوشنگ امینی. تهران: کتابسرا.
- میرزا ابراهیم، (1355). سفرنامه استرآباد و مازندران و گیلان. به کوشش مسعود گلزاری. تهران: بنیاد فرهنگ ایران. 334ص.