حسین آباد ملک

حسین‌‏آباد ملک

Hoseynābād-e Malek

روستایی در دهستان قرق از بخش بهاران شهرستان گرگان، استان گلستان.

این روستا در 20 کیلومتری شرق مرکز استان گلستان و در نقطه‌ی  ً57   َ54  °36 عرض و   ً12   َ38  °54  طول جغرافیایی واقع شده‌ است. ارتفاع این روستا از سطح دریا 48 متر است.[1]

حسین‏‌آباد ملک از سوی شمال به روستای گوزن‌‏فارس، از جنوب به روستای نوده ملک، از شرق به میان‏‌آباد ملک و میرمحله و از غرب به روستای قلی‏‌آباد محدود می‌‏شود.

برای رسیدن به این روستا باید 16 کیلومتر مسیر بزرگراه گرگان ـ گنبد را طی کرد و از مجاور روستای نوده ملک 4 کیلومتر به شمال در جاده عطا آباد پیش رفت.

وجود تپه تاریخی موسوم به «تپه حسین‏‌آباد ملک» در مجاورت این روستا که مطالعات انجام گرفته قدمت آن را به دوره پیش از تاریخ تا دوره تاریخی و اسلامی تخمین زده و در 18 بهمن 1389 به شماره 29868 در فهرست آثار ملی ثبت شده، همچنین «تپه امام زاده شمالی» که مربوط به دوره تاریخی و اسلامی و  در تاریخ 10 بهمن 1383 به شماره 11276 به ثبت ملی رسیده است،[2] نشانگر قدمت سکونت در این ناحیه است.

در اسناد دوره قاجار از جمله یک مبایعه نامه مربوط به سال 1266ق نام این روستا به عنوان «شوکت‌‏آباد» مشهور به حسین‏‌آباد آمده.[3] همچنین در وقفنامه سادات شیرنگی مربوط به سال 989ق از «مشتک قطب الدین که اکنون شوکت‌آباد خوانده می‌‏شود» به عنوان یکی از آبادی‌های فخرعمادالدین نام برده شده است.[4] در اسناد زیادی مربوط به دوره قاجار از این آبادی با عنوان «حسین‌آباد» و یا «حسین‏‌آباد ملک» ذکر نام شده است.[5]

برابر نظر اهالی نام روستا از نام فرزند یکی از خوانین منطقه که حسین نام داشت، گرفته شده است.[6]

وجود بقعه موسوم به امام‌زاده عبدالله حسین آباد که برخی گمانه‏‌ها صندوق چوبی روی قبر این مکان را به دوران تیموری نسبت داده‌‏اند[7] و همچنین گورستان قدیمی که در محوطه این بقعه قرار دارد و سنگ قبرهایی در آن هست که مربوط به دوره تیموریان می‏‌باشد.[8]

مکنزی قونسول انگلیس در شمال ایران بین سال‌های 1858 تا 1860م، در گزارش بازدید خود از استرآباد از «حسین‏‌آباد» به عنوانی یکی از روستاهای بلوک کتول نام می‌‏برد.[9]

جمعیت روستا در سال 1276ق، 115 خانوار و 712 نفر بود. ترکیب جمعیت حسین‏‌آباد به این شرح ثبت شده است: مرد زن‌دار 115 نفر، زن شوهردار 163 نفر، مرد بی‌زن 144 نفر، زن بی‌شوهر 41 نفر، پسر صغیر 160 نفر، دختر کبیر 31 نفر و دختر صغیر 58 نفر.[10]

ملکونف، جهانگرد روس، در سال1277ق، سفری به شمال ایران داشت. از «حسین‌‏آباد ملک» به عنوان یکی از روستاهای بلوک فخرعمادالدین ایالت استرآباد نام برده ‌است.[11]

میرزا ابراهیم در گزارش سفر خود به شمال ایران میان سال‏‌های1276-1277، «حسین‌‏آباد» را به عنوان یکی از روستاهای بلوک ششم یعنی فخرعمادالدین و کتول بر شمرده است.[12] 

رابینو، مامور رسمی دولت بریتانیا در ایران، در سال1288ق، به استرآباد سفر کرد. وی «حسین‌‏آباد ملک» را از آبادی‏‌های بلوک فخرعمادالدین معرفی کرده است.[13]

این روستا در بلوک فخرعماد الدین و مَلِک ایالت استرآباد واقع شده و به همین دلیل پسوند «ملک» به آن اضافه ‏شده است.[14]

وضعیت این روستا در گزارش سال 1296ق اینگونه ثبت شده است: «حسین آباد آب مشروب از رودبار و قنات است. اربابی است. از ورثه ملک آرا و علی شاه و ورثه ملک کاظم. تعداد نفوس آن 224 نفر است»[15]

در گزارشات وکیل‏‌الدوله مواردی از درگیری‌های اهالی روستا با مهاجمان ترکمن مخابره شده است.[16]

در کتاب فرهنگ جغرافیایی ایران که در اوایل پهلوی اول منتشر شد، این آبادی از روستاهای دهستان ملک بخش مرکزی گرگان با 580 سکنه معرفی شده ‌است. مذهب اهالی تشیّع و پیشه‌ی آنها زراعت و گله‌‏داری بود. محصولاتی همچون برنج، غلات، لبنیات، توتون سیگار در روستا کشت می‌شد. قنات مهمترین منبع فراهم کننده‌ی آب روستا به حساب می‌آمد. زنان روستا به پارچه بافی ابریشم و کرباس مشغول بودند.[17]

آمار جمعیت این آبادی در دوره‌های مختلف سرشماری نفوس و مسکن ایران به این شرح است:[18]

روستا در ناحیه‌‏ی هموار و دشت قرار گرفته است.

منازل مسکونی روستا در سال‏‌های اخیر نوسازی و با مصالح نوین ساخته شده‏ است. اهالی بخش جنوبی روستا را «بالاسرا» و بخش شمالی را «پایین‌‏سرا» می‌‏نامند. در سال‌های اخیر روستا از سمت  شرق در حال توسعه است.

ساکنان حسین‌‏آباد ملک به زبان فارسی صحبت می‏‌کنند، مسلمان و شیعه مذهب هستند، بیشتر آنان به کشاورزی و تعداد محدودی نیز به دامداری و کارگری مشغول‌اند. کشاورزان حسین‏‌آباد ملک در زمین‏‌های کشاورزی روستا که حدود 600 هکتار است، محصولاتی همچون برنج، گندم، کلزا می‏‌کارند. همچنین در این روستا حدود 20هکتار باغات درختان مثمره از جمله مرکبات، آلو، هلو و .. قرار دارد.

اهالی اراضی شمال روستا را نسق، اراضی شرق را ربیع‏‌کلا می‌‏نامند.

از خانوادگی پرجمعیت روستا می‏‌توان به مقبلی، حسینی، رهبری، خان احمدی، قلیچ‏لی، ملک و درگاهی اشاره کرد. در این روستا تعدادی خانواده‌‏های مهاجر سیستانی نیز زندگی می‏‌کنند.

حسین‏‌آباد ملک از امکانات زیربنایی همچون آب آشامیدنی لوله کشی، برق، گاز، جاده آسفالت و تلفن بهره‌مند است. خانه‌ی بهداشت، مدارس ابتدایی و دوره اول دبیرستان، دو مسجد، دو فاطمیه و دو حسینیه بنا شده است.

مردم روستا در پیروزی انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی ایران و عراق همچون سایر ایرانیان نقش داشتند.8 نفر از جوانان روستا در جنگ ایران و عراق به شهادت رسیدند.[19]

منابع:

• ذبیحی، مسیح.(1363). گرگان‌نامه. تهران: انتشارات بابک.296ص.
• رابینو،هـ ل.(1365). مازندران و استرآباد.(چاپ سوم). ترجمه: غلامعلی وحید مازندرانی. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی. 371ص.
• سازمان نقشه برداری کشور، پایگاه ملی نام‏‌های جغرافیایی ایران. قابل دسترسی از: https://gndb.ncc.gov.ir
• ستوده، منوچهر. (1377). از آستارا تا استارباد.(ج5). تهران: انجمن آثار و مفاخرفرهنگی. 959 ص.
• ستوده، منوچهر. (1379). از آستارا تا استارباد.(ج8). تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی. 720ص.
• ستوده، منوچهر. ذبیحی، مسیح(بی‌‏تا). از آستارا تا استارباد.(ج6). تهران: انجمن آثار ملی. 722ص.
• فرهنگ جغرافیایی ایران (1329). (جلد سوم، استان دوم). تهران: دایره جغرافیایی ارتش. 332 ص.
• قورخانچی، محمدعلی.(نخبه سیفه)1360.به کوشش منصوره اتحادیه و سیروس سعدوندیان. تهران: نشر تاریخ ایران. 153ص.
• مرکز آمار ایران. درگاه ملی آمار. نتیجه سرشماری نفوس و مسکن. قابل دسترسی از: https://www.amar.org.ir
• معطوفی، اسدالله. (1387). سنگ مزارها و کتیبه‌‏های تاریخی گرگان و استرآباد. تهران: حروفیه. 1287ص.
• مقبلی، محسن. (5/8/1402)، ( رئیس شورای اسلامی روستای حسین‏‌آباد ملک). مصاحبه با مرکز دانشنامه گلستان.
• مقصودلو، حسینقلی. (1363). مخابرات استرآباد. (جلد1و2). به کوشش ایرج افشار و محمدرسول دریاگشت. تهران: نشر تاریخ ایران.1010ص.
• مکنزی، چارلز فرانسیس (1359). سفرنامه شمال، ترجمه منصوره اتحادیه. تهران: نشر گستره.218ص.
• ملکونف. گریگوری(1376). کرانه‏های جنوبی دریای خز ، ترجمه امیر هوشنگ امینی. تهران:کتابسرا. 390ص.
• میرزا ابراهیم، (1355). سفرنامه استرآباد و مازندران و گیلان. به کوشش مسعود گلزاری. تهران: بنیاد فرهنگ ایران. 334ص.
• وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، پرونده ثبت آثار ملی ایران.
• وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی، پرونده آثار ملی ثب شده استان گلستان.