نوچمن
نوچمن
Nučaman
روستایی واقع در دهستان روشن آباد بخش مرکزی شهرستان گرگان، استان گلستان.
روستای نوچمن در 22 کیلومتری جنوب غربی شهر گرگان و در موقعیت عرض جغرافیائی 55ً 45َ °36 و طول جغرافیائی 19ً 18َ °54 با ارتفاع 288متر از سطح دریا قرار دارد[1].
این روستا از شمال به روستای سرکلاته، جنوب به جنگل هیرکانی، شرق به تپه گران‌کوه و غرب به زمین‌های زراعی و روستای شموشک بالا منتهی می‌گردد.
وجه تسمیه نام این روستا را باید در پوشش گیاهی منطقه (چمن طبیعی) دانست که آرام آرام با اسکان دامداران در ارتفاعات جنوبی روستای فعلی نوچمن در فصل‌های سرد (نواحی قشلاقی) «نوچمن» نامیده شد. برهمین اساس نام فامیلی بیشتر اهالی، نوچمنی، ساورچمنی، ساورنوچمنی، صابرچمنی، صابرنوچمنی و ... است.
در سواد فرمان شاه‌‌سلطان حسین متعلق به سال 1117ق قریه نوچمن به صورت سیورغال برای میرکمال‌الدین محمود و میرمیران و فرزندان با مبلغ مشخصی تعیین شده بود.[2] همچنین در حکمی با مهر باباجان برای امام‌قلی خان قاجار به بیگلربیگی استرآباد به او دستور داده شد که آثار میر زین‌العابدین و سایر سادات (از جمله سادات روستای نوچمن) را از عوارضات دیوان و اخراجات ولایتی معاف بدانند.[3] اطلاعات موجود در عصر قاجار نشانگر آن است که نوچمن جزو روستاهای بلوک سدن رستاق بود اگرچه نامی از این روستا در سفرنامه فرانسیس مکنزی نیامده است ولی ملگونف سیاح روسی[4] و رابینو کنسول انگلیس در رشت[5] از آن به عنوان روستایی در بلوک سدن رستاق ولایت یا ایالت استراباد نام برده‌اند.
قرارداشتن نوچمن در دامنه و مناطق جنگلی و دور بودن از دشت، مانع از دسترسی و تاخت و تاز ساکنان نواحی شمالی که همواره اهالی سرزمین گرگان را رنج می‌دادند به آن می‌شد، اما وجود یک گزارش از وکیل‌الدوله مبنی بر اسارت یک زن و دختر[6] نشانگر آن است که این روستا هم گهگاه در معرض خطر قرار داشت.
نخستین اطلاعات آماری از نوچمن، متعلق به سال 1276ق است که در آن آمده، قریه نوچمن دارای 50 خانوار با 276 انفاس است که از این تعداد، مرد زن دار 50 نفر، زن شوهردار 59 نفر، مرد بی‌زن 25 نفر، زن بی‌شوهر 13 نفر، پسر صغر 60 نفر، دختر کبر 27 نفر و دختر صغر 42 نفر است.[7] در کتابچه نفوس اهالی مملکت استراباد به سال 1296ق درباره این روستا آمده است، «نوچمن ساوری‌ها مسکن دارند. رعیتی است ارباب او اهالی همان قریه و در دامن کوه واقع است. آب مشروب از چشمه‌سار و رودبار است. ملکش قلیل است تعداد نفوس آنها 515 نفر است.[8] در فرهنگ جغرافیائی آبادی‌های کشور جمهوری اسلامی ایران بر اساس سرشماری سال 1355جمعیت نوچمن 130 خانوار و 621 برآورده شده است.[9]
براساس سرشماری نفوس و مسکن جمعیت روستای نوچمن به شرح زیر است.[10]
|
سال |
خانوار |
جمعیت |
|
1335 |
* |
276 |
|
1345 |
65 |
449 |
|
1355 |
79 |
621 |
|
1365 |
113 |
908 |
|
1375 |
159 |
979 |
|
1385 |
213 |
1000 |
|
1390 |
277 |
1054 |
|
1395 |
273 |
913 |
اهالی نوچمن تماماً مسلمان شیعه مذهب هستند و به زبان تبری تکلم می‌کنند. آنها به کشاورزی و دامداری اشتغال دارند و در حدود 700 هکتار[11] با نام‌های میرعلی باغ، بالازمینی، توسکایی، گران‌کوه، عطایی و ... زمین مسطح و غیرمسطح، به صورت دیم مشغول کاشت گندم، کلزا و محصولات باغی هستند. در زمینه دامداری، آنها بیشتر دارای گوسفند هستند. اهالی نوچمن اموات خود را در امام‌زاده روشن‌آباد دفن می‌کنند. نوچمن از امکانات زیربنائی همچون آب لوله‌کشی (چشمه) برق و گاز برخوردار است. این روستا دارای دبستان ابتدائی، خانه بهداشت، پست‌بانک و مخابرات، همچنین دو مسجد (جامع و صاحب‌الزمان) زینبیه، مهدیه و حسینیه است بافت روستای نوچمن با اجرای طرح هادی و ساخت و سازهای جدید کاملاً تغییر کرده است. قلعه شاه‌نشین خرمالوچال، متعلق به قرون میانه اسلامی به علت اهمیت در سال 1382 با شماره 9324 در فهرست آثار ملی به ثبت رسید. در جنگ تحمیلی ایران و عراق، 10 تن از اهالی نوچمن به شهادت رسیدند. همچنین یک نفر از اهالی، در سوریه به شهادت رسید.
[1] سازمان نقشه برداری کشور
[2] . ستوده، (1377). ج6. ص64-65
[3] همان صص101-100
[4] . ملگونف، (1364). ص67
[5] . رابینو، (1383). ص192
[6] . مقصودلو، (1363). ص73
[7] . قورخانچی، (1360). ص114
[8] . ذبیحی، (1363). ص245
[9] . فرهنگ جغرافیایی کشور. (1367). ج29. ص177
[10] . مرکز آمار ایران
[11] . نوچمنی
منابع:
- ذبیحی، مسیح. (1363).گرگان‌نامه. تهران: انتشارات بابک.
- رابینو،هـ ل.(1383). مازندران و استرآباد. ترجمه: غلامعلی وحید مازندرانی. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
- سازمان نقشه برداری کشوری، پایگاه ملی نام‌های جغرافیایی ایران. قابل دسترسی در: https://gndb.ncc.gov.ir
- ستوده، منوچهر. ذبیحی، مسیح. (1377). از آستارا تا استارباد. ج6. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی
- فرهنگ جغرافیائی کشور جمهوری اسلامی ایران شاهرود (گرگان). ج29. 1367. اداره جغرافیایی ارتش
- قورخانچی، محمدعلی.(نخبه سیفه)1360. به کوشش منصوره اتحادیه و سیروس سعدوندیان. تهران: نشر تاریخ ایران.
- مرکز آمار ایران. درگاه ملی. نتیجه سرشماری نفوس و مسکن قابل دسترسی در: https://www.amar.org.ir
- مقصودلو، حسینقلی. (1363). مخابرات استرآباد. (جلد1و2). به کوشش ایرج افشار و محمدرسول دریاگشت. تهران: نشر تاریخ ایران
- ملکونف. گریگوری(1364). سفر به سواحل جنوبی دریای خزر. تهران: انتشارات دادجو.
- نوچمنی، ملیحه. (دهیار روستای نوچمن). مصاحبه با مرکز دانشنامه گلستان.