میان آباد ملک
میان‌آباد ملک
Miyānābād-e Malek
روستایی در دهستان قرق از بخش بهاران شهرستان گرگان، استان گلستان.
این روستا در 18 کیلومتری شرق مرکز استان گلستان و در نقطه‌ی ً6 َ54 °36 عرض و ً26 َ37 °54 طول جغرافیایی واقع شده است. ارتفاع این روستا از سطح دریا 49 متر است.[1]
میان‌آباد ملک از سوی شمال به اراضی روستاهای میرمحله و حسینآباد ملک، از جنوب به روستای تقیآباد، از غرب به اراضی میرمحله و چوپلانی و از شرق به اراضی نوده ملک و حسینآباد ملک محدود میشود.
برای رسیدن به این روستا باید 15 کیلومتر مسیر بزرگراه گرگان ـ گنبد را طی کرد و بعد از روستای تقیآباد 3 کیلومتر به سمت شمال رفت.
اهالی معتقدند چون این روستا در وسط آبادیهای بلوک ملک و فخر عمادالدین قرار گرفته، میان‌آباد نامیده شده است.[2]
در مجاورت میان‌آباد و در ضلع جنوب شرقی آن آثاری وجود دارد که گفته میشود مربوط به دهی است که به آن «کمانگرمحله» گفته می‌شد.[3] در اسناد قدیمی نیز از یک آبادی به نام «کمانگرمحله» واقع در بلوک فخرعمادالدین نام برده شده است، از جمله در مبایع‌نامه سال 1226ق.[4]
در مصالحهنامه مربوط به سال 1236ق از این روستا به عنوان «قریه مخروبه میان‌آباد» یاد شده و مالکان آن را در اختیار فردی قرار دادند تا نسبت به آبادانی آن اقدام کند.[5]
در مبایع‌نامه مربوط به سال 1266 ق[6] و مصالحه نامه سال 1275ق[7] از مزرعه میان‌آباد در بلوک فخر عمادالدین نام آمده است.
همچنین بر اساس اسنادی که از دوره قاجار به جا مانده، اراضی این روستا بین افراد مختلف دست به دست می‌شد.[8]
مکنزی قونسول انگلیس در شمال ایران، بین سال‌های 1858 تا 1860م، در گزارش بازدید خود از استرآباد «میان‌آباد» را به عنوانی یکی از روستاهای بلوک کتول بر میشمرد.[9]
جمعیت روستا در سال 1276ق، 70 خانوار و 345 نفر بود. ترکیب جمعیت میان‌آباد به این شرح ثبت شده است: مرد زن‌دار 70 نفر، زن شوهردار 85 نفر، مرد بی‌زن 40 نفر، زن بی‌شوهر 14 نفر، پسر صغیر 78 نفر، دختر کبیر 16 نفر و دختر صغیر 42 نفر.[10]
ملکونف، جهانگرد روس، در سال1277ق، سفری به شمال ایران داشت. از «میان‌آباد» به عنوان یکی از روستاهای بلوک فخرعمادالدین ایالت استرآباد نام برده است.[11]
میرزا ابراهیم در گزارش سفر خود به شمال ایران میان سال‌های1276-1277، «میان‌آباد» را زمره روستاهای بلوک ششم یعنی فخرعمادالدین و کتول ذکر کرده است.[12]
رابینو، مامور رسمی دولت بریتانیا در ایران، در سال1288ق، به استرآباد سفر کرد. وی ضمن اینکه «میان‌آباد ملک» را از آبادیهای بلوک فخرعمادالدین میداند.[13] این آبادی را مقر حاکم معرفی میکند.[14]
این روستا در بلوک فخرعماد الدین و مَلِک ایالت استرآباد واقع شده و به همین دلیل پسوند «ملک» به آن اضافه شده است.
وضعیت این روستا در گزارش سال 1296ق اینگونه ثبت شده است: «میان‌آباد. اربابی است از سلیمان‌خان و بنی اعمام او. آب مشروب از رودبار و قنات است. تعداد نفوس آن 165 نفر است»[15]
با توجه به اینکه این روستا محل استقرار مهدی خان ساعد لشکر بزرگ خاندان ملک و آخرین حاکم استرآباد در دوره قاجار بود، در اواخر سلطنت قاجار، میان‌آباد کانون توجه بوده و در اخبار این دوره مرتب از آن نام برده می‌شد.[16]
در گزارشات وکیلالدوله مواردی از درگیری‌های اهالی روستا با مهاجمان مخابره شده است.[17]
در کتاب فرهنگ جغرافیایی ایران که در اوایل پهلوی اول منتشر شد، این آبادی از روستاهای دهستان ملک بخش مرکزی گرگان با 445 سکنه معرفی شده است. مذهب اهالی تشیّع و پیشه‌ی آنها زراعت و گلهداری بود. محصولاتی همچون برنج، غلات، توتون سیگار در روستا کشت می‌شد. رودخانه و قنات مهمترین منبع فراهم کننده‌ی آب روستا به حساب می‌آمد. زنان روستا به پارچه بافی ابریشم و کرباس مشغول بودند.[18]
آمار جمعیت این آبادی در دوره‌های مختلف سرشماری نفوس و مسکن ایران به این شرح است:[19]
|
سال |
خانوار |
جمعیت |
|
1335 |
* |
344 |
|
1345 |
166 |
809 |
|
1355 |
146 |
718 |
|
1365 |
169 |
877 |
|
1375 |
181 |
873 |
|
1385 |
185 |
761 |
|
1390 |
218 |
699 |
|
1395 |
183 |
572 |
روستا در ناحیهی هموار و دشت قرار گرفته است.
منازل مسکونی روستا در سال‌های اخیر نوسازی و با مصالح نوین ساخته شده و تعداد محدودی خانه قدیمی مربوط به دوران پهلوی باقی مانده است. در سال‌های اخیر روستا از سمت جنوب در حال توسعه است.
ساکنان میان‌آباد ملک به زبان فارسی صحبت میکنند، مسلمان و شیعه مذهب هستند، بیشتر آنان به کشاورزی و تعداد محدودی نیز به دامداری و کارگری مشغول‌اند. کشاورزان میان‌آباد ملک در زمینهای کشاورزی روستا که حدود 350 هکتار است، محصولاتی همچون برنج، گندم، جو، سیبزمینی و نخود میکارند. همچنین در این روستا حدود 8 هکتار باغات درختان مثمره از جمله مرکبات، آلو، هلو و .. قرار دارد.
با توجه به اینکه در بخش شمالی روستا آب بند وجود داشت اهالی اراضی آن ناحیه را «زیربند» و «پشت بند» مینامند. بخش دیگری از زمینهای شمالی روستا به «زیرقبرستان» و «ولجا» مشهورند، اراضی جنوبی روستا را «سرآبادی» میگویند.
از نام‌های خانوادگی پرجمعیت روستا میتوان به حسینی، ملک، خیبلی، فاضلی اشاره کرد. در این روستا تعدادی خانوادههای مهاجر سیستانی نیز زندگی میکنند. که نام خانوادگی آنان بیشتر سنچولی، خمری و رحیمدادی است.
میان‌آباد ملک از امکانات زیربنایی همچون آب آشامیدنی لوله کشی، برق، گاز، جاده آسفالت و تلفن بهره‌مند است. و در این روستا خانه‌ی بهداشت، مدرسه ابتدایی، یک مسجد، حسینیه و یک فاطمیه بنا شده است.
مردم روستا در پیروزی انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی ایران و عراق همچون سایر ایرانیان نقش داشتند. 8 نفر از جوانان روستا در جنگ ایران و عراق به شهادت رسیدند.[20]
[1]. سازمان نقشه برداری کشور.
[2].خیبلی، (11/8/1402).
[3]. نظری، (1375)، ص189
[4]. ستوده، (1379). ج8. 360
[5]. ستوده، (1379)، ص269.
[6]. ستوده، (بیتا). ج6. 588.
[7]. ذبیحی، ستوده، (بیتا). ج7. 94
[8]. ستوده، (1379)، ص 138، 162، 272، 278، 289، 294، 302 و ...
[9]. مکنزی.(1359). ص184
[10]. قورخانچی، (1360). ص123
[11]. ملکونف.(1376). ص148
[12]. میرزا ابراهیم، (1355). ص56.
[13]. رابینو،(1365). ص194.
[14]. رابینو،(1365). ص129.
[15]. ذبیحی، مسیح (1363).ص259.
[16]. مقصودلو، (1363). صص 50، 104، 125، 126، 128 و ..
[17]. مقصودلو، (1363). صص 113، 125، 133، 618 و 648
[18]. فرهنگ جغرافیایی ایران.(1329). ص292
[19]. مرکز آمار ایران.
[20].خیبلی، حسن.(11/8/1402).
منابع:
- خیبلی، حسن. (11/8/1402). ( رئیس شورای اسلامی روستای میان‌آباد ملک). مصاحبه با مرکز دانشنامه گلستان.
- ذبیحی، مسیح. (1363). گرگان‌نامه. تهران: انتشارات بابک.296ص.
- رابینو،هـ ل.(1365). مازندران و استرآباد.(چاپ سوم). ترجمه: غلامعلی وحید مازندرانی. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی. 371ص.
- سازمان نقشه‌برداری کشور، پایگاه ملی نام‌های جغرافیایی ایران. قابل دسترسی از: https://gndb.ncc.gov.ir
- ستوده، منوچهر. (1377). از آستارا تا استارباد.(ج5). تهران. انجمن آثار و مفاخرفرهنگی. 959 ص.
- ستوده، منوچهر. (1379). از آستارا تا استارباد.(ج8). تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی. 720ص.
- ستوده، منوچهر. ذبیحی، مسیح(بیتا). از آستارا تا استارباد.(ج6). تهران: انجمن آثار ملی. 722ص.
- ستوده، منوچهر. ذبیحی، مسیح(بیتا). از آستارا تا استارباد.(ج7). تهران: انجمن آثار ملی. 703 ص.
- فرهنگ جغرافیایی ایران (1329). (جلد سوم، استان دوم). تهران: دایره جغرافیایی ارتش. 332 ص.
- قورخانچی، محمدعلی.(1360). نخبه سیفیه. به کوشش منصوره اتحادیه و سیروس سعدوندیان. تهران: نشر تاریخ ایران. 153ص.
- مرکز آمار ایران. درگاه ملی آمار. نتیجه سرشماری نفوس و مسکن. قابل دسترسی از: https://www.amar.org.ir
- مقصودلو، حسینقلی. (1363). مخابرات استرآباد. (جلد1و2). به کوشش ایرج افشار و محمدرسول دریاگشت. تهران: نشر تاریخ ایران.1010ص.
- مکنزی، چارلز فرانسیس (1359). سفرنامه شمال. ترجمه منصوره اتحادیه. تهران: نشر گستره.218ص.
- ملکونف. گریگوری (1376). کرانههای جنوبی دریای خز. ترجمه امیر هوشنگ امینی. تهران: کتابسرا. 390ص.
- میرزا ابراهیم، (1355). سفرنامه استرآباد و مازندران و گیلان. به کوشش مسعود گلزاری. تهران: بنیاد فرهنگ ایران. 334ص.
- نظری، محمد ابراهیم (1375). جغرافیای تاریخی کتول به ضمیمه دهات فندرسک و ملک. ناشر مولف. 225ص.