سعدآباد

سعدآباد 

Sa'dābād                                                   

روستایی واقع در دهستان انجیراب، بخش مرکزی شهرستان گرگان، استان گلستان.

سعدآباد و به لهجه محلی «سادِوا» در 4 کیلومتری غرب شهر گرگان و در عرض جغرافیائی 4ً  49َ °36 و طول 43ً  َ22 °54 و در ارتفاع 137 متر از سطح دریا قرار دارد.[1]

روستای سعدآباد امروزه از شمال به شهرک زیتون گرگان، جنوب جنگل، غرب به زمین‌های زراعی و شرق به  زمین‌های زراعی و روستای گلند فخرآباد منتهی می‌گردد.

گفته می‌شود «نیاکان اهالی سعدآباد، در روستای سوته واقع در منطقه هزارجریب می‌زیستند» که به دلیل وجود مشکلات معیشتی و اجتماعی به منطقه جهان‌نما کوچ می‌کنند. آنها از نواحی اطراف سعدآباد امروزی، به صورت قشلاق استفاده می‌کردند و آرام آرام در آن استقرار پیدا می‌کنند. این مکان به مرور زمان نام سادوا به خود می‌گیرد.[2] سعدآباد در واقع کلمه فارسی سادوا است. خواجه مظفر بتکچی در وقف‌نامه خود به سال 919ق درباره آن می‌نویسد، «قریه سعدآباد که ایضاً در تصرف خواجه حاجی گرشاسف است.»[3] در وقف‌نامه‌ای به سال 1139ق «حاجی محمد یوسف بیکا ناظر سابق بیوتات سرکار خاصه همگی و تمامی ... و قریه سعدآباد و ... واقع در بلوک بر زمهین رستاق را بر طلبه مدرسه واقع در محله کاسه‌گران و سوخت مشهد حضرت رضا علیه‌السلام و اولاد خود ذکوراً و اناثاً وقف کرده»[4] که اینها نشانگر قدمت روستای سعدآباد است.

روستای سعدآباد در عصر قاجار از قراء بلوک سدن رستاق ولایت استرآباد بود که این امر در سفرنامه چارلز فرانسیس مکنزی[5] و رابینو (نخستین کنسول دولت انگلیس در رشت) هم آمده است.[6] در کتابچه نفوس اهالی مملکت استرآباد که به سال 1296ق تهیه شده «سعدآباد اربابی است مالکینیش نجفقلی‌خان سرهنگ هزارجریبی و حاجی ملامحسن و آقایان قاجاری شهری است. آب مشروب از رودبار است.[7]» اوضاع و احوال نامناسب عصر قاجار به خصوص در اواخر آن، سبب شد تا سعدآباد گرفتار ناامنی گردد، چنانچه بارها مورد سرقت ایلات ساکن در نواحی شمالی قرار گرفت و گاه 300 رأس گاو[8] 400 رأس گوسفند[9] آنها به سرقت می‌رفت. یک بار هم 120 خانه این روستا به آتش کشیده شد.[10] در ماجرایی 70 زن خود را پیاده به دیوان‌خانه شهر استرآباد رسانده و دست به اعتراض زدند.[11]

نخستین آمار جمعیتی روستای سعدآباد متعلق به سال 1276ق است که در آن سعدآباد دارای 145 خانوار با 821 نفر جمعیت بود. که از این تعداد، مرد زن دار 145 نفر، زن شوهردار 194 نفر مرد بی زن 117 نفر، زن بی شوهر 43 نفر، پسر صغر 157 نفر، دختر کبر 51 نفر و دختر صغر 114 نفر بوده.[12] جمعیت سعدآباد در سال 1296ق، 175 نفر برآورده شده است.[13]

جمعیت سعدآباد براساس سرشماری نفوس و مسکن[14]

اهالی سعدآباد تماماً مسلمان و شیعه مذهب هستند و به زبان تبری صحبت می‌کنند. آنها در حدود 700 هکتار زمین (مسطح و غیرمسطح)[15] به نام‌های واله‌سر، سردره، گیراخیل، اناردیم، پِشته، اِشنه، تلاچین و ... به کشاورزی و دامداری مشغولند و عمده‌ترین محصولات آنان گندم، جو، کلزا و محصولات باغی است. آب آشامیدنی از طریق چاه تهیه می‌گردد. اهالی دارای نام‌های خانوادگی، امیرخانی، محمدشفیع، محمدخانی، نجاری، پورهادی، عمادالدین، گورسخوار، گل‌گوش و... هستند.

روستای سعدآباد دارای آب، برق، گاز و تلفن است. این روستا دارای یک مسجد و حسینیه، دبستان ابتدائی و دبیرستان متوسطه اول، خانه بهداشت، ساختمان دهیاری، مخابرات، پست بانک و سالن ورزشی است.

در جنگ تحمیلی ایران و عراق 12 تن از اهالی به شهادت رسیدند. تنها اثر ثبتی روستای سعدآباد «تپه سعدآباد» معروف به «تپه باسکاتی» واقع در شمال روستا متعلق به هزاره اول ق.م و اسلامی است که در سال 1346 به شماره 739 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.

منابع

• دهیاری روستای سعدآباد (1401)
• ذبیحی، مسیح. (1363).گرگان‌نامه. تهران: انتشارات بابک.
•  رابینو،هـ ل.(1383). سفرنامه مازندران و استراباد. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
• سازمان نقشه‌برداری کشور، پایگاه ملی نام‏های جغرافیایی ایران. قابل دسترسی از: https://gndb.ncc.gov.ir
• ستوده، منوچهر. ذبیحی، مسیح (1377). از آستارا تا استارباد.(ج6). تهران: انجمن آثار ملی.
• قورخانچی، محمدعلی.(نخبه سیفه)1360.به کوشش منصوره اتحادیه و سیروس سعدوندیان. تهران: نشر تاریخ ایران.
• مرکز آمار ایران. درگاه ملی. نتیجه سرشماری نفوس و مسکن قابل دسترسی در: https://www.amar.org.ir
• مقصودلو، حسینقلی (وکیل الدوله). 1363. مخابرات استراباد. تهران. نشر تاریخ ایران.
• مکنزی، چارلز فرانسیس.(1359). سفرنامه شمال. به کوشش منصوره اتحادیه. تهران. نشرگستره.