عطاجان قربانی
عطاجان قربانی
Atājān Qorbāni
روستایی واقع در دهستان پالیزان، بخش مرکزی، شهرستان مراوه تپه، استان گلستان.
این روستا در 40 کیلومتری شمال شهرستان مراوه تپه در طول جغرافیایی 8َ °55 و عرض جغرافیایی2َ °38 با ارتفاع 574 متر از سطح دریا قرار دارد.[1] جاده این روستا پس از جاده بسطام‌دره – دادلی‌غزنین به صورت جاده‌ی فرعی بسیار ناهموار و خاکی می‌باشد.
موقعیت‌های جغرافیایی و اراضی اطراف روستا به شرح زیر است: در شمال، بای مامدینگ دره‌سی و مللی‌دره؛ در غرب، آلچکلی؛ در جنوب‌غربی، قووق‌لی؛ در جنوب، اینچه‌دره؛ و در شرق، مردم‌دره قرار دارند. روستای عطاجان در نزدیکی مرز کشور ترکمنستان و در انتهای مسیر یک جاده فرعی واقع شده است.
اهالی قبل از سکونت در این محل جابجایی زیادی را تجربه کردند، آنان در آن طرف مرز سکونت داشتند در حدود سال 1310ش. به ایران وارد شده، ابتدا در یلقن‌لی، سپس در آلچکلی، دادلی‌غزنین و در نهایت در آلچکلی گوندر بیش از شصت خانوار سکونت داشتند. در این محل خانواده‌ها از هم جدا شده، گروهی به طرف گلیداغ، گروهی دیگر نیز در قرناوه، امند و.... اسکان یافتند. ساری پهلوان و عطاجانقربانی در حدود سال 1318ش به محل فعلی روستا که زمانی بای‌مَد خوانده می‌شد، کوچ کردند. بر همین اساس نام روستا نیز برگرفته از ساکنان اولیه آن است.[2]
معماری خانه‌ها و بافت سنتی روستا همچنان حفظ شده و هنوز هم خانه‌های گِلی در روستا وجود دارد. با این حال، در سال‌های اخیر، با وجود صعب‌العبور بودن جاده، استفاده از مصالح ساختمانی جدید از جمله میلگرد، آجر و پوشش‌هایی مانند ایرانیت و ایزوگام رواج یافته است و به‌تدریج خانه‌های گِلی تخریب و با ساختمان‌هایی نوساز جایگزین می‌شوند.
اهالی این روستا همگی ترکمن، مسلمان و پیرو مذهب حنفی از شاخه اهل سنت هستند و به زبان ترکمنی سخن می‌گویند. وامبری در تقسیم بندی طوایف ترکمن، گوکلان‌ها را به ده گروه تقسیم کرده، گروه قایی را نیز شامل تیره‌های جان‌قوربانلی، ارققلی (ارکک‌لی)، قزل‌آقین‌جیق، تکنجی بوق خوجه قودانا، لمق‌قانیاس (قارناس)، داری می‌داند.[3] تیره‌های تنگیچ، سورانلی و.... وجود دارد. تیره سورانلی در تقسیم بندی طوایف گوکلان در گروه ارکک‌لی به همراه تیره‌های؛ قودانا، آق‌اینجیک، ارکک‌لی و کیک قرار گرفته است.[4]
اکثر اهالی به دامداری و کشاورزی مشغول هستند. کشت گندم، جو، زیره، کنجد و هندوانه رواج دارد و حدود ۴۰۰ هکتار زمین زیر کشت قرار دارد. تعداد دام‌های روستا نیز شامل تقریباً ۲۰۰۰ راس گوسفند، ۵۰۰ رأس بز و ۱۰۰ رأس گاو می‌باشد.[5] باغداری در این روستا بسیار محدود است و عمدتاً به باغچه‌های کوچک داخل حیاط منازل محدود می‌شود که شامل انواع درختان توت، انجیر، انار، گردو، انگور و ... می‌باشد.
آداب و رسوم اهالی روستا مانند مراسم عروسی، عیدین قربان و فطر، آق‌آش و ... همچون سایر ترکمن‌ها به‌جا آورده می‌شود. صنایع دستی زنان و دختران شامل بالاق‌دوزی، پرده‌دوزی، تاره‌دوزی، نمدمالی، نخ‌ریسی، تایخا و ... است که هنوز تا حدی رونق دارد. غذاهای محلی این روستا شامل شوله، قاتلاما، چلپک، قایش‌بلکه، مس‌سووا، سویت‌لی‌آش، چکدرمه، بورگ، اون‌آشی، قطاب و ... می‌باشد. از جمله بازی‌های بومی و محلی که در گذشته رواج داشتند و امروزه بسیار کم‌رنگ یا حتی فراموش شده‌اند، می‌توان به چورلنگ، گلیم پرچگ، آششیق، چله‌کن، یوزگ و ... اشاره کرد. بازی یوزگ هنوز هم بین مردان، به ویژه در مراسم عروسی، رواج دارد.[6]
آمار جمعیتی این روستا در سرشماری رسمی کشور سال 1375ش به صورت مستقل محاسبه شده است. با این حال، به دلیل جمعیت اندک، شورای مستقلی در روستا تشکیل نشده و امور آن تحت نظر شورای شهرستان مراوه‌تپه قرار داشت. آمار جمعیتی روستا در سرشماری نفوس و مسکن ایران به شرح زیر است.[7]
|
سال |
خانوار |
جمعیت / نفر |
|
1335 |
* |
* |
|
1345 |
* |
* |
|
1355 |
7 |
59 |
|
1365 |
7 |
43 |
|
1375 |
11 |
73 |
|
1385 |
11 |
61 |
|
1390 |
10 |
45 |
|
1395 |
24 |
91 |
اولین مسجد روستا در سال 1395ش با اهدای زمین توسط یکی از اهالی ساخته شد. همچنین، تاسیس و راه‌اندازی اولین مدرسه با حضور معلم نهضت سوادآموزی در حدود سال 1367ش آغاز گردید. امکانات دولتی دیگر شامل برق‌رسانی در سال 1379ش و آب لوله‌کشی‌شده است که با تلاش اهالی از محلی به نام آق‌درک، در حدود ۵ کیلومتری روستا، لوله‌کشی شده و در سال‌های اخیر نیز مرمت و بازسازی شده است.[8]
[1] - سایت باحساب
[2] - جان‌قربانی (14/08/1400).
[3] -وامبری. ( 1374). ص 389.
[4]- کارکنان وزارت جنگ انگلستان. (1380). ص 910.
[5] - شیخی‌داداری. (30/07/1400).
[6] - شیخی‌داداری. (30/07/1400).
[7] - مرکز آمار ایران
[8] - جان‌قربانی. (14/08/1400).
منابع:
- باحساب https://www.bahesab.ir/map/geographic/
- ستاربردی، فجوری (1400). گفتگوی شخصی با شیخی‌داداری. 30 مهر.
- ستاربردی، فجوری (1400). گفتگوی شخصی با قربان‌محمد جان‌قربانی. 14 آبان.
- کارکنان وزارت جنگ انگلستان، فرهنگ جغرافیایی ایران، خراسان، ترجمه، کاظم خادمیان، مشهدمقدس، بنیادپژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، 1380، ص 910.
- مرکز آمار ایران https://www.amar.org.ir/
- وامبری، آرمینیوس. (۱۳۷۴). سیاحت درویش دروغین در آسیای میانه (ترجمه فتح‌علی خواجه‌نوریان، چاپ پنجم). تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
- وزارت جنگ انگلستان. (۱۳۸۰). فرهنگ جغرافیایی ایران: خراسان (ترجمه کاظم خادمیان). مشهد مقدس: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.