گچیک/ کچیک
گچیک/ کچیک
Gečik /Kečik
روستایی واقع در دهستان شلمی، بخش گلیداغ شهرستان مراوه‌تپه، استان گلستان.
این روستا در 27 کیلومتری جنوب شهرستان مراوه‌تپه در طول جغرافیایی 30ً 52َ °55 و عرض جغرافیایی 39ً 43َ °37 و در ارتفاع 590 متری از سطح دریا قرار گرفته است.[1]
موقعیت‌های جغرافیایی اطراف روستا به این صورت است: در شمال، منطقه بابادره قرار دارد؛ در غرب، روستای چنارلی و ارتفاعات خان‌گاووی؛ در جنوب، مناطق سوقه‌لی و یاریش؛ و در شرق، روستای تازه‌قلا و زیارتگاه آل‌خان بابا. روستای چنارلی، که پیش از این روستا قرار دارد، در فاصله‌ای حدود سه کیلومتری واقع شده است. همچنین روستای تازه‌قلا، که بعد از این روستا قرار دارد، در فاصله‌ای نزدیک به یک کیلومتر قرار گرفته است.[2]
گچیک در زبان ترکمنی به معنی «محل عبور» است. در این منطقه چشمه‌ای وجود داشت و محل عبور و مرور مردم بود. بعدها که این محل به سکونت‌گاه تبدیل شد، نام آن «گچیک» گذاشته شد. با گذشت زمان و تغییر در تلفظ، حرف «گاف» به «کاف» تبدیل شده و نام آن به «کچیک» تغییر یافت.
بانیان اصلی روستا، گروهی از ترکمن‌های گوکلان از تیره قاما بودند که چندین سال در این محل سکونت کردند و هسته‌ی اولیه‌ی روستا را شکل دادند. پس از مدتی، این گروه به روستای ئیل‌چشمه مهاجرت کردند و پس از آن، گروهی از تیره جانقربانلی از گوکلان‌ها به همراه چند خانواده از یموت‌ها در این منطقه مستقر شدند. جانقربانلی‌ها گروهی مهاجر بودند که از منطقه چندر در ترکمنستان وارد ایران شدند. پس از توقف‌های کوتاه در روستاهای دادلی‌غزنین، مردم‌دره، بای‌محمد، دوولت‌اورلان، آلچکلی و قرناوه، نهایتاً در این محل سکونت دائمی اختیار کردند.[3]
اهالی روستا در گذشته در آلاچیق‌ها زندگی می‌کردند. پس از کنار گذاشتن آلاچیق‌ها، به خانه‌های ثابت به نام نژده که از نی، چوب‌های جنگلی و گل ساخته می‌شد، منتقل شدند. بعدها نیز خانه‌های گلی به نام لوقالاجای ساختند. پس از زلزله سال ۱۳۴۹ش، دولت اقدام به ساخت خانه‌های آجری کرد که این نوع خانه‌ها در بین اهالی به نام دولت‌جایی معروف و رایج شد. امروزه نیز خانه‌ها به صورت مهندسی و با استفاده از میلگرد، شناژ و سایر تجهیزات مقاوم ساخته می‌شوند.[4]
زبان اهالی این روستا ترکمنی است. همه‌ی آن‌ها مسلمان، اهل سنت و پیرو مذهب حنفی هستند. اهالی روستا عمدتاً ترکمن از طوایف گوکلان، تیره جانقربانلی و همچنین یموت، تیره بهلکه و غراوی می‌باشند. نام‌های خانوادگی رایج در روستا عبارتند از: جانقربانلی، قلیچی، بابایی، خدری، صفری، بهلکه، یزدانی، یاپنگ‌غراوی و حسین‌زاده. [5] وامبری در تقسیم‌بندی طوایف ترکمن، گوکلان‌ها را به ده گروه تقسیم کرده است. گروه قایی نیز شامل تیره‌های جان‌قوربانلی، ارققلی (ارکک‌لی)، قزل‌آقین‌جیق، تکنجی بوق خوجه قودانا و لمق‌قانیاس (قارناس) می‌باشد.[6] یکی از مناطق گردشگری روستا، زیارتگاه آل‌خان بابا است که در شرق روستا قرار دارد. علاوه بر اهالی روستا، بسیاری از افراد از مناطق مختلف برای زیارت به این مکان مراجعه می‌کنند.
کشاورزی شغل اصلی اهالی روستا است و حدود هشتصد هکتار زمین زیر کشت دارند. محصولات کشاورزی شامل گندم، جو، آفتابگردان، هندوانه، کنجد و غیره است. در گذشته کشت لوبیا، ماش، ارزن (داری) و دیگر محصولات نیز رایج بود. دامداری نیز یکی از مشاغل مهم اهالی به شمار می‌رود. تعداد دام‌های روستا تقریباً شامل ۲۵۰ راس گوسفند، ۵۰ راس بز و ۶۰ راس گاو می‌شود. برای نگهداری و چرای گاوها، یک نفر گاوچران با دستمزد از طرف اهالی روستا تعیین می‌گردد. باغداری در این روستا با تغییر کاربری زمین‌های کشاورزی رونق یافته است. در سال‌های اخیر، حدود ده هکتار باغ شامل زیتون، انار، آلو و سایر میوه‌ها کاشته شده است. علاوه بر این، بسیاری از اهالی در حیاط منازل خود باغاتی با انواع آلو، انجیر، انار، انگور و ... دارند.
آداب و رسوم اهالی روستا، مانند مراسم عروسی، عیدهای قربان و فطر، سنت صدقه، مولودخوانی، آق‌آش و ... مانند سایر ترکمن‌ها برگزار می‌شود. صنایع دستی در بین زنان و دختران روستا شامل کتان‌کوینگ، بالاق‌دوزی، پرده‌دوزی، تاره‌دوزی و نمدمالی است. در سال‌های اخیر نیز دوخت پیراهن زنانه با استفاده از ماشین‌های خیاطی و طرح‌های مختلف مانند یقه‌دوزی رواج یافته است. غذاهای محلی روستا شامل قطاب، چکدرمه، بورگ، اون‌آشی و ... است. از جمله بازی‌های بومی و محلی که در سال‌های گذشته رواج داشتند و امروزه بسیار کم‌رنگ یا حتی فراموش شده‌اند، می‌توان به چورگ، آششیق، گللیم‌پرچک، گولنگ‌ادجه، قاجرتوپ، ساللانجاق، چیش، یوزگ و آششیق اشاره کرد.[7]
آمار جمعیت روستا بر اساس سرشماری نفوس و مسکن ایران به شرح زیر است: [8]
|
سال |
خانوار |
جمعیت/ نفر |
|
1335 |
* |
84 [9] |
|
1345 |
15 |
84 |
|
1355 |
23 |
127 |
|
1365 |
30 |
215 |
|
1375 |
44 |
266 |
|
1385 |
57 |
314 |
|
1390 |
75 |
323 |
|
1395 |
105 |
363 |
بر اساس سرشماری رسمی سال ۱۳۳۵ش، این روستا دارای مسجد بوده است.[10] حدود سال ۱۳۶۱ش، مسجد روستا بازسازی شد و هنوز هم پابرجاست. ورود اولین معلم سپاه‌دانش به حدود سال ۱۳۵۲ش بازمی‌گردد، که در ساختمانی گلی که در اختیارش قرار داده بودند، به تعلیم و تربیت مشغول بود. در سال ۱۳۷۲ شمسی، ساختمانی آجری توسط آموزش و پرورش ساخته شد که هنوز هم مورد استفاده قرار می‌گیرد. این روستا در طرح کوچ قرار گرفت و اهالی از سال ۱۳۸۹ شمسی، ضمن تحویل زمین‌های خود برای ساخت و ساز در مکان جدید، اقدام کردند. اولین منازل مسکونی در سال ۱۳۹۰ شمسی آماده شد و اهالی کوچ خود را آغاز کردند. برخی از امکانات دولتی که پس از پیروزی انقلاب اسلامی در روستا فراهم شده‌اند عبارتند از: گازرسانی در سال ۱۳۹۷، برق، آب لوله‌کشی از چشمه روستای چنارلی و جاده آسفالت که به دلیل قرار گرفتن روستا در مسیر اصلی جاده کلاله – مراوه‌تپه، آسفالت شده است.[11]
[1] سازمان نقشه برداری کشور
[2] قلیچی، جانقربانی. (21/10/1401)
[3] قلیچی، جانقربانی و بابایی. (21/10/1401)
[4] قلیچی. (21/10/1401)
[5] بابایی. (21/10/1401)
[6] وامبری. (1374). ص 389.
[7] قلیچی، جانقربانی و بابایی. (21/10/1401)
[8] سایت مرکز آمار ایران
[9] از این تعداد 35 نفر مرد و 49 نفر زن بوده است.
[10] مرکز آمار ایران
[11]- قلیچی، جانقربانی و بابایی. (21/10/1401)
منابع:
- سازمان نقشه برداری کشور، پایگاه ملی نام‌های جغرافیایی ایران. قابل دسترسی از: https://gndb.ncc.gov.ir
- فجوری، ستاربردی. (1401). گفتگوی شخصی با اسلام بابایی. 21 دی.
- فجوری، ستاربردی. (1401). گفتگوی شخصی با بای‌محمد قلیچی. 26 اسفند.
- فجوری، ستاربردی. (1401). گفتگوی شخصی با حاجی‌محمدآخوند جانقربانی. 21 دی.
- فجوری، ستاربردی. (1401). گفتگوی شخصی با قربان‌محمد قلیچی. 21 دی.
- مرکز آمار ایران. درگاه ملی آمار. نتیجه سرشماری نفوس و مسکن. قابل دسترسی از: https://www.amar.org.ir
- وامبری، آرمینیویس. (۱۳۷۴). سیاحت درویش دروغین در آسیای میانه (ترجمه فتحعلی خواجه نوریان، چاپ پنجم). تهران: علمی و فرهنگی.