ابراهيم بن عباس صولي جرجاني
مطالب این صفحه، فیش اطلاعات جمع آوری شده در مورد مدخل فوق است. علاقه‌مندان می‌توانند آمادگی خود را برای نگارش مقاله این مدخل اعلام کنند.
***
«ابراهيم بن عباس صولي جرجاني» / 176-243هـ.ق.
«ابواسحاق ابراهيم بن عباس بن محمد صول‌تکين» از بزرگان ادب عربي از سرزمين «جرجان» است.
جد وي «صول‌تکين» و برادرش «فيروز» پيش از فتح «جرجان» به دست «يزيد بن مهلب»، در «جرجان» حاکم بودند. گفته مي‌شود آنان اسلام آوردند و «يزيد بن مهلب» بدون جنگ «جرجان» را متصرف شد.
هم‌چنين ابواسحاق ابراهيم بن عباس صولي، عموي پدري «محمد بن يحيي صولي جرجاني» و خواهرزاده‌ي «ابوالفضل عباس بن احنف يماني»، شاعر مشهور عرب در قرن دوم هـ. ق.، متوفاي 192هـ.ق. است.
منابع تاريخي، ابراهيم بن عباس صولي را شاعري ماهر، کاتبي بي‌بديل، اديبي کم‌نظير توصيف کرده و اشعارش را در ظرافت و دقت ستوده‌اند. انشايش را فصيح و بليغ دانسته و از سرآمدان ادب برشمرده‌اند.
گفته‌اند ابراهيم صولي از خردسالي به شعر سرودن روي آورد. اما در سن پختگي، اشعارش را بررسي و نقد کرد. سپس آنچه ضعيف و متوسط بود از بين برد و فقط اشعار نابش را حفظ کرد. به همين جهت ديوانش مختصر اما بسيار خوب و دلنشين است.
به احتمال زياد، ابراهيم صولي «شيعه» بود؛ زيرا از امام رضا(ع) حديث نقل کرده و همراه «دعبل خزاعي» به خدمت آن حضرت رسيده است. گويا در اين ملاقات، «دعبل» «قصيده تائيه‌ي» مشهور خود را سرود و ابراهيم صولي قصيده‌ي داليه را قرائت کرد و بيست هزار درهم مسکوک صله دريافت کرد.
آثار:
1.ديوان رسائل
اثري با عنوان فوق در منابع ذيل به ابراهيم صولي نسبت داده شده است. نگارنده مفهوم اين ترکيب را درست متوجه نشد.
نسخههاي خطي: هيچ نسخه‌ي خطي به دست نيامد.
نسخههاي چاپي: چاپ نشده است.
2. ديوان شعر
شامل اشعار و قصايد عربي ابراهيم صولي است.
نسخههاي خطي: یک نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي موزه‌ي عراق» بخش «مخطوطات ادب» به شماره 1354 در 54 صفحه، کتابت سال 1036هـ.ق. موجود است.
نسخههاي چاپي: چاپ نشده است.
3.العطر
نسخههاي خطي: هيچ نسخه‌ي خطي به دست نيامد.
نسخههاي چاپي:چاپ نشده است.
4. کتاب الدولة
نسخههاي خطي: هيچ نسخه‌ي خطي به دست نيامد.
نسخههاي چاپي:چاپ نشده است.
5. کتاب الطبيخ
نسخههاي خطي: هيچ نسخه‌ي خطي به دست نيامد.
نسخههاي چاپي: چاپ نشده است.
منابع:
اعتاب الکتاب 146؛ اعلام الوري فيما نسب الي السامراء 26؛ الاعلام زرکلي 1/38؛ اعيان الشيعة 2/168؛ الاغاني 9/20؛ امراء البيان 244؛ الانساب سمعاني 3/567؛ انوار الربيع في انواع البديع 4/10؛ البداية و النهاية 10/359؛ تاريخ ابن‌الوردي 1/227؛ تاريخ التراث 4/162؛ تاريخ بغداد 6/117؛ تاريخ جرجان 96؛ تاريخ طبري 7/511؛ تاريخ مسعودي 2/299؛ الحماسة البصرية 2/156؛ الذريعة 9/622؛ ذم الهوي 83؛ ريحانة الادب 3/476-478؛ سلم الوصول 21؛ سير اعلام النبلاء 11/468؛ شذرات الذهب 2/102؛ الشعر و الشعراء في کتاب العمدة 43؛ العبر 1/440؛ العقد الفريد 2/216؛ العمدة 2/79، 86، 106-107، 146، 165-166؛ عيون التواريخ 1/152؛ فرهنگ بزرگان اسلام و ايران 10؛ فهرست ابن‌نديم 236؛ الکامل في التاريخ 5/298؛ کشف الظنون 1/798؛ الکني و الالقاب 2/432؛ لغت‌نامه‌ي دهخدا (ذيل ابراهيم) 261؛ محاضرات الادباء 1/101، 175، 233، 272، 273، 302 و 2/407، 410 و 3/18، 24، 30، 32، 47-48، 52، 60، 65، 95، 97، 99، 116، 119، 151، 248 و 4/514، 652؛ مختار الاغاني 1/276؛ المختصر في اخبار البشر 2/40؛ المذاکرة في القاب الشعراء 179؛ مرآت الجنان 2/143؛ مشاهير الشعراء و الادباء 10؛ مصادر الدراسة الادبية 1/159؛ معجم اعلام المورد 272؛ معجم الادباء 1/164؛ معجم الشعراء في تاريخ الطبري 43-44؛ معجم المصنفين 3/169؛ معجم المولفين 1/33؛ معجم تراجم الشعراء الکبير 15؛ المنتظم 6/89؛ الموسوعة الاسلامية 1/176؛ موسوعة الاعلام في تاريخ العرب و الاسلام 3/74، 89؛ النجوم الزاهرة 2/128؛ الوافي بالوفيات 6/24؛ وفيات الاعيان 1/44؛ هدية العارفين 1/2.