رضی

رضی            Razi

روستایی واقع در دهستان قلعه‌میران، بخش مرکزی شهرستان رامیان، استان گلستان.

این روستا در عرض 8ً  53َ °36 عرض و 50ً  11َ °55 طول جغرافیایی واقع شده و ارتفاع آن از سطح دریا 1300 متر است.[1]

«رَضی» از شمال‌غربی به روستای کشکک، از جنوب به روستای جوزچال و از جنوب‌شرقی به روستای ملچ‌آرام متصل می‌شود.[2]

برای رسیدن به رَضی می‌بایست از شهر رامیان به سمت جنوب و در مسیر جاده‌ی اولنگ (رامیان به شاهرود) حرکت کرد. فاصله‌ی این روستا تا مرکز شهرستان ۲۸ کیلومتر و تا جاده‌ی رامیان به شاهرود ۳ کیلومتر است.

کوهستانی بودن ناحیه، وجود چشمه‌های آب فراوان، داشتن مراتع وسیع، دارا بودن بیش از ۶۵۰ هکتار زمین قابل کشت و موقعیتی مناسب برای حفظ امنیت، از جمله دلایل انتخاب این ناحیه برای سکونت است.[3]

روستا در دامنه‌ی کوه واقع شده‌است. رودخانه‌ای فصلی با دو انشعاب در روستا جریان دارد؛ یک بخش رودخانه در شرق و بخش دیگر در محدوده‌ی شمال روستا جاری است. دو انشعاب رودخانه در قسمت میانی روستا به هم می‌پیوندند و پس از تشکیل یک رود واحد، به سمت جنوب‌غربی امتداد یافته و سپس از روستا خارج می‌شوند.[4]

به گفته‌ی روستاییان، نام روستا برگرفته از نام فردی به‌اسم «شیخ رَضی» است. او از عالمان و بزرگان ایالت استرآباد بود و به این روستا رفت‌وآمد داشت

وقف‌نامه‌ی خواجه مرشد بن خواجه سفیان به‌مورخ رجب سال ۱۰۴۸ ق، کهن‌ترین سندی است که به نام این روستا اشاره داشته است. واقف در این وقف‌نامه، قریه‌ی رَضی و تعدادی دیگر از آبادی‌های بلوک رامیان را بر اولاد ذکور خود وقف کرد.[5]    

در برخی اسناد دوره‌ی قاجار، نام این روستا به چشم می‌خورد. رابینو، نماینده‌ی رسمی دولت بریتانیا در ایران، در سال ۱۲۸۸ ق، آن را جزو یکی از ۱۹ روستای دهات فندرسک و از توابع رامیان آورده است. در ترجمه‌ی این منبع، نام آبادی با املای «رزی» نوشته شده است.[6]   

محمدعلی قورخانچی، پس از مشاهدات خود از ایالت استرآباد در سال ۱۳۲۱ ق، نام این آبادی را به‌صورت «ریزی» نوشته و آن را جزو بلوک فندرسک و «چهارده قانچی فارسیان» آورده است. [7]

کتاب فرهنگ جغرافیایی ایران که در دوره‌ی پهلوی منتشر شد، این آبادی را جزو روستاهای بخش رامیان شهرستان گرگان با ۸۲۰ سکنه معرفی کرده است. مذهب اهالی تشیّع و پیشه‌ی آنها زراعت و گله‌داری بود. محصولاتی نظیر غلات و ارزن در روستا کشت می‌شد و چشمه، مهم‌ترین منبع آب روستا به حساب می‌آمد. زنان روستا نیز به بافتن پارچه‌های ابریشم و کرباس مشغول بودند.[8]

وجود قبرستان قدیمی در قسمت شمال روستا در آیشت «مورستانی» و نیز در منطقه‌ی سرپیر، گواه بر سابقه‌ی طولانی سکونت در این ناحیه است. قدمت برخی از سنگ‌قبرهای قبرستان به بیش از ۳۰۰ سال قبل می‌رسد.[9]

در بخش شمالی روستا، آیشت تختا، مکانی که بین سه درخت کهنسال محصور شده است، وجود دارد. روستاییان به این محدوده «امام تختا» می‌گویند و به آن احترام ویژه‌ای می‌گذارند.[10]    

مردم روستای رَضی به زبان فارسی و با گویشی که بیشترین شباهت را به گویش استرآبادی دارد، صحبت می‌کنند. اگرچه با مهاجرت طوایفی از منطقه‌ی جوین، سبزوار و خراسان شمالی، از گویش خراسانی نیز بی‌بهره نمانده‌اند. [11]

اهالی روستا مسلمان و شیعه هستند و بیشتر به فعالیت‌های کشاورزی، دامداری و دامپروری می‌پردازند. برخی از روستاییان نیز در معادن ذغال‌سنگ مجاور روستا کار می‌کنند. اقلیم روستا سرد و خشک است و میانگین بارش آن بین ۱۲۰ تا ۲۰۰ میلی‌متر است.[12]

تولیدات کشاورزی روستا عبارتند از غلات، حبوبات، زعفران و گل‌گاوزبان. تولیدات باغی آن شامل میوه‌هایی مانند به، سیب درختی، فندق، گردو، گیلاس، آلبالو و انگور است. روستا در قسمت شمال و شرق پوشیده از درختان جنگلی همچون بلوط، مازو، افرا و ... است. در قسمت جنوب و غرب روستا، درخچه‌های کوتاه‌قامت و خاردار می‌روید.[13]

طوایف ساکن روستا شامل میرعرب، منصوری، نصیری، مسعودی، کهساری، نوروزی و نکویی می‌باشند. بیشتر ساکنان روستا نام خانوادگی میرعرب، منصوری و نصیری را دارند و پسوند «رضی» در انتهای نام خانوادگی آن‌ها اضافه شده است.

خاندان نصیری نخستین ساکنان روستا هستند و از تبار عبدالنصیر و آقاخان می‌باشند. رجنی‌ها و منصوری‌ها از روستاهای مینودشت و گالیکش، میرعرب‌ها از خراسان، مسعودی‌ها از میان‌رستاق و جوزچال، نکویی‌ها از روستای کشکک و کوهساری‌ها از کلاته‌خیج بسطام به این منطقه مهاجرت کرده‌اند.

مرحوم مسیب میرعرب‌رضی، نماینده‌ی دوره‌ی بیست‌وچهارم مجلس شورای ملی از حوزه‌ی انتخابیه‌ی شرق گرگان (مینودشت) و مرادعلی منصوری‌رضی، نماینده‌ی دوره‌ی هفتم و هشتم مجلس شورای اسلامی، اهل این روستا بودند.

آمار رسمی موجود از جمعیت روستا در دهه‌های گوناگون به این شرح است.[14]

در دهه‌ی بیست، بیشترین و در دهه‌ی نود، کمترین تعداد ساکنان در روستای رَضی ثبت شده است. مردم این روستا دو نوبت مهاجرت گسترده را تجربه کرده‌اند؛ نخست در دهه‌ی سی و سپس در دهه‌ی شصت. بیشترین مهاجرت به سوی شهرهای رامیان و آزادشهر و روستاهای توران ترک، چاله‌پلرز، زینب‌آباد رامیان، فاضل‌آباد و مبارک‌آباد صورت گرفته است.

رَضی از سه محله تشکیل شده است: بالامحله در شرق، پایین‌محله در جنوب و جنوب‌شرق و پایین‌رود در غرب روستا. هسته‌ی اولیه‌ی روستا در پایین‌محله یا تخته‌محله، اطراف مسجد روستا بوده که به تدریج به سمت شمال‌شرق، شمال، جنوب و شمال‌غرب وسعت پیدا کرده است.[15] امکاناتی چون مسجد، دبستان، مغازه‌های تجاری، خانه‌ی بهداشت و میدان محل تجمع در قسمت پایین‌محله و گورستان و راه ورودی روستا در قسمت پایین‌رود و غرب روستا واقع شده‌اند.

جهت‌گیری جغرافیایی ساخت بناها بیشتر به سمت جنوب و شرق است. بناهای روستا در گذشته به شکل یک یا دو طبقه با معماری قدیمی ساخته می‌شدند، اما در سال‌های اخیر، بناهای احداثی جدید به صورت سه طبقه ساخته شده‌اند. مصالح به‌کار رفته در ساخت بناهای بافت قدیمی روستا خشت خام و چوب و یا آجر و سیمان بدون شناژ بندی بود، در حالی که ساختمان‌های جدید با آجر، سیمان و شناژ بندی ساخته می‌شوند.

روستاییان، زمین‌های کشاورزی هر محدوده را آیشت می‌نامند. معروف‌ترین آن‌ها با نام‌های تختا، پرسیانی، سرسو، مورستانی، حسین‌نظر، ایللالق، قِل‌قِل‌چشمه، قشقِلو، حاجی‌کوه، تپه، کل‌چنار و دام شناخته می‌شوند.

صنایع دستی زنان روستا، به‌ویژه در گذشته، شامل بافتن پارچه‌های ابریشمی، کرباس و چوقا بوده است. همچنین آن‌ها در تهیه و بافت فرش نمدی مهارت چشمگیری داشتند.

شوربا، آش‌خمیر و آش ماست از غذاهای سنتی و پرطرفدار این روستا هستند.

در گذشته‌های نه چندان دور، بازی‌های محلی همچون چلیک‌بازی، کلاه نقی بر سر کی، مرغانه‌بازی، جوزبازی، دفرنک‌بازی، دوش‌بالا‌دوش‌بازی، جاخوردنک‌بازی، تک‌بازی و قلشتک‌بازی مرسوم بوده است.

آب شرب روستا در گذشته از دو چشمه در داخل روستا و نیز از طریق آب لوله‌کشی‌شده از چشمه‌ی «سرسو» تأمین می‌شد. هم‌اکنون آب روستا از ارتفاعات اولنگ واقع در شرق روستا به‌صورت لوله‌کشی تأمین می‌شود.

روستای رَضی دارای جاده‌ی آسفالته، برق و گاز، شبکه‌ی مخابراتی و موبایلی، مسجد جامع، حسینیه، دبستان و خانه‌ی بهداشت است.

مردم روستا در پیروزی انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی ایران و عراق، همچون سایر ایرانیان، نقش داشتند. بیست‌و‌دو نفر از جوانان روستا در جنگ تحمیلی ایران و عراق به شهادت رسیدند.[16]

منابع: