اسماعيل بن خداداد استرآبادي
اثر آفرينان استرآباد و جرجان (استان گلستان)
قرن 13هـ.ق.
فقيه، اديب، شاعر و خطاط صاحب كمال، «آخوند ملا اسماعيل هزارجريبي استرآبادي»، نياي ملا «محمدصالح استرآبادي» (صاحب شرح‌حال علماي استرآباد) است.
ملا محمدصالح وي را در علم كلام و حكمت، يكهتاز ميدان تحقيق و تدقيق؛ در فقه و تفسير سرآمد اهل عصر و در حسن خط نسخ و نستعليق كمنظير توصيف كرده است.
با اينهمه، از تولد، وفات، تحصيلات، استادان، شاگردان و شرح احوال وي سكوت اختيار كرده و مطلبي بيان نميكند.
گفتني است نام وي را گاهي محمداسماعيل و گاهي اسماعيل نوشته‌اند. با توجه به اينکه اکثر منابع، تحت عنوان اسماعيل ثبت کرده‌اند، اينجا نيز در مدخل اسماعيل ذکر شد.
آثار:
بنا به نوشتهي «ملا محمدصالح»، شرح مفصل و بسيار دقيق بر كتاب «لمعه (الروضة البهية)» «شهيد ثاني» است.
نسخههاي خطي:
2 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي مركزي دانشگاه تهران» موجود است. اين دو نسخه به خط مولف و بسيار با ارزش است. نسخه‌ي شماره 7747 در 172 برگ و شامل كتاب صلات است. قسمت اول آن ناقص است. نسخه‌ي شماره 7291 در 293 برگ و كتابت سال 1226هـ.ق. شامل كتاب حواله تا كتاب نكاح است.
نسخههاي چاپي:
چاپ نشده است.
اين اثر منظوم شامل مثنويات و اشعار آخوند اسماعيل استرآبادي است. اشعار عربي و فارسي بسياري دارد كه پراكنده گشته و به‌صورت ديوان در نيامده است.
نسخههاي خطي:
دو نسخه خطي در كتابخانه شخصي عبدالعالي سپهر استرآبادي در گرگان موجود است.
نسخههاي چاپي:
چاپ نشده است.
منابع:
تراجم الرجال 1/162؛ فهرست نسخههاي خطي کتابخانه‌ي مركزي دانشگاه تهران 16/506، 688؛ شرح‌حال علما و ادباي استرآباد (استرآباد نامه) 157-158؛ موسوعة مؤلفي الامامية 6/472-473.