اسماعيل بن سعيد شالنجی
اثر آفرينان استرآباد و جرجان (استان گلستان)
... – 230يا 246هـ.ق.
«ابواسحاق شالنجي كسائي استرآبادي»، از فقها و محدثين قرن سوم هـ. ق. است. او از «عبدالعزيز بن ابوحازم»، «عباد بن عوام»، «يحيي بن ضريس» و «سفيان بن عيينه» و جماعتي ديگر حديث نقل ميكند.
از او نيز «ضحاك بن حسين»، «ابوعوانه»، «معلي بن منصور»، «حسن بن علي آملي» و ديگر علماي «استرآباد»، حديث نقل ميكنند.
اسماعيل شالنجي از مردم «مازندران» (تبرستان) است. اما در «جرجان» سكونت اختيار كرد. به‌نظر ميرسد «حنفي» مذهب بود. سهمي ميگويد: وي از اصحاب «محمد بن حسن» صاحب (دوست و پيرو) «ابوحنيفه» بود. هر مساله را از او حكايت ميكرد و سپس آن را رد مينمود.
براساس همين گزارش، شالنجي نخست به «حنبليها» و «اهل‌راي» متمايل شد. سپس از آنان روي گردانيد و كتابي در رد آنان نوشت.
باوجود اينكه «سهمي» او را مولف كتابهاي زياد معرفي ميكند، اما فقط از يك كتابش نام ميبرد.
سال مرگ و محل وفاتش اختلافي است. «سهمي» دو روايت نقل ميكند. در روايت نخست «اسماعيل بن محمد بجلي استرآبادي» گفته است كه اسماعيل شالنجي سال 230هـ.ق. در «استرآباد» درگذشته است. دوم از «ابواحمد غطريفي» نقل ميكند كه شالنجي سال 246هـ.ق. در «دهستان» فوت كرد.
آثار:
همانطور كه پيش‌تر اشاره شد، اين اثر در رد نظريات اهل راي است. کتاب با استناد به آيات و احاديث متقن، (از نظر نويسنده) احکام شرعي را بيان مي‌کند و از تمسک به راي و قياس و غيره پرهيز مي‌دارد.
نسخههاي خطي:
هيچ نسخهي خطي يافت نشد.
نسخههاي چاپي:
چاپ نشده است.
منابع:
الانساب للسمعاني 3/383؛ تاريخ الاسلام (حوادث سنة 221-230) 90؛ تاريخ جرجان 141؛ الثقات لابن حبان 8/97؛ الجرح و التعديل 2/174-173؛ الجواهر المضية في طبقات الحنفية 1/149؛ الدر المنضد في ذکر اصحاب احمد للعليمي 1/75؛ رفع االنقاب عن تراجم اصحاب 94؛ علماء الحنابلة 50؛ كشف الظنون 1/264؛ اللباب 2/176؛ مختصر النابلسي 63؛ معجم المولفين 1/365 و 2/271؛ المقصد 1/261؛ المنتظم في تاريخ الامم و الملوک 11/155؛ المنهج الاحمد في تراجم اصحاب الامام احمد 2/73؛ موسوعة طبقات الفقهاء 3/128-129؛ هداية الاريب 79؛ هدية العارفين 1/208.