حسن بن غياث الدين عبدالحميد استرآبادی
اثر آفرينان استرآباد و جرجان (استان گلستان)
حسن بن غياثالدين عبدالحميد استرآبادي
قرن 10هـ.ق.
«تاجالدين حسن بن غياثالدين بن عبدالحميد استرآبادي»، فقيه و دانشمند قرن دهم هـ. ق.، از بزرگان «استرآباد» و ظاهراً ساکن «کاشان» بود.
از شرح زندگي و احوال او هيچ اطلاعي در دست نيست. فقط مرحوم «آقابزرگ» به نقل از «افندي» به دو کتاب وي اشاره کرده و از شاگردان «محقق کرکي» برشمرده است.
صاحب «رياض العلما»، «حسن بن غياثالدين جرجاني» را از افاضل عصر و اکابر علماي «شيعه» توصيف کرده است.
«آقابزرگ» ضمن اشاره به اجازهاي که او به شاگردش مولانا «شاه علي بن شمسالدين محمد يزدي» به سال 935هـ.ق. نوشته است، مولف را از زبان شاگردش چنين وصف ميکند:
«انه الشيخ الجليل النبيل الفاضل الکامل عمدة الاخبار في الزمان مولينا تاجالدين حسن بن الحاج غياثالدين عبدالحميد الاسترآبادي... و قال انه بعد وروده الي العزي قرأ الشرايع علي المحقق علي بن عبدالعالي الکرکي بکلا جزئيه... ثم بعد زمان ذهب الي ايران و نزل کاشان...»
به‌نظر مي‌رسد، تولد تاجالدين حسن، در اواخر قرن نهم هـ. ق. در همان «استرآباد» روي داده است.
به رسم متداول آن روزگار، حسن استرآبادي، پس از تحصيل مقدمات و سطوح، عازم «قزوين» يا «نجف اشرف» گرديده است.
در «نجف اشرف» از محضر «شيخ علي بن عبدالعال کرکي»، «شرايع الاسلام» را خواند و از او اجازه دريافت کرد.
وي پس از بازگشت از «نجف اشرف»، در «کاشان» سکونت اختيار کرد و در حوزه‌ي علميه‌ي آن شهر کرسي درس برپا نمود.
آثار:
مولف اين اجازه را در «کاشان» به سال 935هـ.ق. براي شاگردش «شاه علي بن شمسالدين محمد يزدي» نوشته است.
نسخههاي خطي:
1 نسخه‌ي خطي از اين اجازهنامه در «کتابخانه‌ي مجلس شوراي اسلامي» به شماره 1/4996 نگهداري ميشود.
نسخههاي چاپي:
چاپ نشده است.
«رساله جعفريه» در احکام نماز اعم از واجبات و مستحبات، نوشته «علي بن عبدالعال کرکي» است. اين رساله توسط تعدادي از بزرگان علماي «شيعه» شرح و ترجمه شده است.
تاجالدين حسن استرآبادي نيز آن را به زبان فارسي ترجمه کرده است تا ايرانيان فارسي زبان بهرهي کافي از آن کتاب ببرند.
نسخههاي خطي:
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي دانشكدهي الاهيات و معارف اسلامي دانشگاه تهران» به شماره 304 در 75 برگ، کتابت سال 1083هـ.ق. موجود است.
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي آيت‌الله العظمي مرعشي نجفي (ره)» به شماره 4208 در 90 (40) برگ، کتابت سده 11هـ.ق. موجود است.
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي مجلس شوراي اسلامي» به شماره 18/13777 (18/13778) در 231 (49) برگ، کتابت سال 1092هـ.ق. به خط نستعليق موجود است.
بنا به نوشته‌ي «مجله تراثنا»، 1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي خصوصي قائني» در «قم» به شماره 58، کتابت سال 926هـ.ق. موجود است.
نسخههاي چاپي:
چاپ نشده است.
اين اثر در فقه اسلامي بر مذهب ائمه «اثناعشر» و مشتمل بر نوزده کتاب، به زبان فارسي تدوين شده است.
برنگارنده مشخص نگرديد، آيا اين کتاب همان کتاب فقهي است که «آقابزرگ» در «الذريعه» بدان با عنوان «الفقه الفارسي» اشاره کرده است؟ يا غير از آن است.
نسخههاي خطي:
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي مجلس شوراي اسلامي» به شماره 4639 در 313 برگ و کتابت سده 11هـ.ق. موجود است.
بنابه گزارش فهرست‌نويس، «آقابزرگ» در ابتداي اين نسخه، دو صفحه اطلاعات خود را درباره‌ي نويسنده نوشته و به آقاي «سيد نصرالله تقوي» ارسال کرده است.
نسخههاي چاپي:
چاپ نشده است.
منابع:
اثرآفرينان 2/196؛ تاريخ تشيع در جرجان و استرآباد 58-59؛ الذريعة 1/173 و 6/294-295؛ رياض العلماء 1/295؛ طبقات اعلام الشيعة (احياء الداثر) 4/48-49؛ مرآة الکتاب 2/87؛ موسوعة طبقات الفقهاء 10/73؛ هزار کتاب و رساله پيرامون نماز 111-112.