طاهر محمد بن حسن استرآبادی
اثر آفرينان استرآباد و جرجان (استان گلستان)
990-1071هـ.ق.
از جمله سادات «استرآباد» که در «هند» درخشيد، «سيد طاهرمحمد نسياني بن عمادالدين حسن صحرايي استرآبادي باغايي» است. او در «تته» از توابع «سند» به دنيا آمد. و هم در آنجا درگذشت. به همين دليل «تتوي» نيز شهرت دارد. اما نياکانش سال‌ها پيش از «استرآباد» به آن سامان کوچيده و در آنجا رحل اقامت افکنده بودند.
سيد طاهر از مورخان و شاعران فارسيگوي «هند» بشمار مي‌رود. از تحصيلات او در ديار «هند» آگاهي چنداني در دست نيست. وي در جواني به ملازمت «ميرزا غازي بيگ ترخان» متخلّص به «وقاري» استاندار «سند» درآمد. اما به سال 1051هـ.ق. که «ميرزا غازي بيگ» براي ياري دادن به «شاه بيگ خان» رهسپار «قندهار» شد، سيد طاهر از وي اجازه گرفت و از «لاهور» به «تته» بازگشت و نزد «مولانا اسحاق بهکري»، از دانشمندان پرآوازه‌ي آن روزگار، و «ميرظهيرالدين» پسر «شکرالله شيرازي» به مطالعه ديوان‌هاي فارسي پرداخت.
آثار:
وي اثر خود را در شش طبقه تدوين کرده است. 1- از «سومره» و احوال ايشان 2- مردم «سمه» 3- «ميرزا شاه حسن ارغون» و «ارغونيان» 4- «ميرزا عيسي ترخان» و «ترخانيان» 5- «ميرزا پاينده محمد ترخان» و پسرش «ميرزا جاني بيگ» 6- «ميرزا غازي بيگ ترخان» و خاتمه‌ي کار ايشان.
تاريخ طاهري چهارمين تاريخ سند است. مطالبش مبتني بر اقوال شفاهي و ديده‌هاي مولف است.
نسخههاي خطي:
4 نسخه‌ي خطي در کتابخانه‌هاي «پاکستان» مثل «کتابخانه‌ي رضا رامپور» و «حسام‌الدين راشدي» موجود است. شماره برخي از آنها 5950 و 1084 است.
نسخههاي چاپي:
تاريخ طاهري به کوشش «بخش خان بلوچ» در «حيدرآباد» سند به سال 1384هـ.ق. در قطع رقعي و 387 + 29 صفحه که ظاهراً جلد اول است، چاپ گرديده است.
به گفته‌ي «قانع تتوي»، وي ناز و نياز را به زبان فارسي نگاشته است. اما هيچ نسخه‌ي خطي و چاپي از آن به دست نيامد.
منابع:
تاريخ نظم و نثر در ايران1/366؛ دانشنامه ادب فارسي در شبه قاره 4/1638-1639؛ فرهنگ سخنوران 353؛ گلزار جاويدان 2/838؛ مقالات الشعراء 376؛ نگاهي به تاريخ ادب فارسي در هند 391.