ابونعيم عبدالملک بن محمد جرجانی
اثر آفرينان استرآباد و جرجان (استان گلستان)
ابونعيم عبدالملک بن محمد جرجاني
242-322هـ.ق.
يکي از بزرگان حديث و فقه «شافعي» در سده‌ي چهارم هـ. ق.، «ابونعيم عبدالملک بن محمد بن عدي بن زيد جرجاني» است.
او حدود سال 242 يا 272 در «جرجان» زاده شد؛ چون به سن رشد رسيد، مقدمات علوم را نزد علماي «جرجان» فراگرفت. آنگاه رنج سفر علمي را برخود هموار کرد و به «نيشابور»، «خراسان»، «عراق»، «شام»، «مصر» و «حجاز» رفت.
او در شهرهاي مختلف اسلامي، از حافظان حديث و دانشمندان علوم دين، دانش و حديث اندوخت.
کساني که ابونعيم از آنان حديث نقل مي‌کند و کساني که از ابونعيم حديث نقل مي‌کنند بسيارند. آنچه مسلم است، وي نزد علماي «اهل‌سنت»، بويژه محدثان «شافعي»، جايگاه بلندي دارد.
ابونعيم يک سال پيش از مرگش، به زادگاهش «جرجان» بازگشت و در وطن خويش، تن به خاک سپرد. سال مرگ او را به اختلاف 322 و 354هـ.ق. نوشته‌اند.
منابع تاريخي و رجالي، او را دانشمندي پرهيزگار و ساده زيست توصيف کرده‌اند.
در پايان گفتني است که برخي فهرست‌نويسان، او را با نام «نعيم بن عبدالملک استرآبادي» معرفي کرده‌اند. بايد توجه داشت اين دو تن يکي هستند.
آثار:
براساس گزارشي که در «فهرس المخطوطات العربية المصورة»، «احمد سعيد خازندار»، وجود دارد، کتابي با عنوان «امالي» به شخصي با نام «ابوالحسن نعيم بن عبدالملک بن محمد بن عدي» نسبت داده شده است.
شباهت بسيار زياد اين نام، با نام و نياکان ابونعيم عبدالملک، اين احتمال را تقويت مي‌کند که هر دو يک تن هستند و فهرست‌نويس به اطلاعات بيشتري از مولف کتاب دسترسي نداشته است.
اين کتاب به زبان عربي است و مطالب آن بيشتر احاديث است تا مباحث ديگر.
نسخههاي خطي:
1 نسخه‌ي خطي عکسي در «کتابخانه‌ي احمد خازندار» در «ظاهريه» به شماره 10/1009م.ک. موجود است.
منتخبي از همين امالي در «کتابخانه‌ي دارالکتب الظاهريه» به شماره 1536 موجود است.
1 نسخه‌ي خطي نيز در «کتابخانه‌ي دارالکتب الظاهريه» به شماره 10/1009 م ک، موجود است. ليکن فهرست‌نويس، نام نويسنده‌ي آن را «ابوالحسن نعيم بن عبدالملک بن عدي استرآبادي» ثبت کرده است.
نسخههاي چاپي:
چاپ نشده است.
«کحاله» در «معجم المولفين» و «بغدادي» در «ايضاح»، اين اثر را به ابونعيم جرجاني نسبت داده است.
نسخههاي خطي:
هيچ گزارشي از نسخ خطي آن در دست نيست.
نسخههاي چاپي:
چاپ نشده است.
«ذهبي» در «تذکرة الحفاظ» خبر از وجود چنين کتابي براي ابونعيم عبدالملک جرجاني داده است.
نسخههاي خطي:
هيچ گزارشي از نسخ خطي آن در دست نيست.
نسخههاي چاپي:
چاپ نشده است.
يک دوره فقه «شافعي» به زبان عربي است.
نسخههاي خطي:
هيچ گزارشي از نسخ خطي آن در دست نيست.
نسخههاي چاپي:
چاپ نشده است.
منابع:
الاعلام زرکلي 4/162؛ الانساب سمعاني 1/130؛ ايضاح المکنون 3/360؛ البداية و النهاية 11/195؛ تاريخ الاسلام (حوادث سنة 321-320) 130؛ تاريخ بغداد او مدينة السلام 10/428؛ تاريخ جرجان 235، 532؛ تذکرة الحفاظ 3/816-817؛ سير اعلام النبلاء 11/473-476؛ شذرات الذهب في اخبار من ذهب 2/299؛ شعب الايمان 2/46-47؛ طبقات الحفاظ، سيوطي 342؛ طبقات الشافعية الکبري، سبکي 3/336-337؛ طبقات الشافعية، اسنوي 1/70-71؛ طبقات الشافعية، ابن‌شهبة 1/112؛ طبقات الفقهاء شيرازي 104؛ العبر في خبر من غبر 2/198-199؛ فهرس مخطوطات دارالکتب الظاهرية 425؛ الکامل في التاريخ 8/296؛ اللباب في تهذيب الانساب 1/51؛ مختصر تاريخ دمشق 15/215؛ مرآة الجنان 2/287؛ معجم المولفين 6/191؛ المنتظم في تاريخ الملوک و الامم 13/354؛ موسوعة اعلام العلماء و الادباء العرب و المسلمين 1/550-554؛ الموسوعة الذهبية للعلوم الاسلامية 12/107؛ موسوعة طبقات الفقهاء 4/256-257؛ النجوم الزاهرة 3/251.