عبدالنبی بن علی استرآبادی
اثر آفرينان استرآباد و جرجان (استان گلستان)
(ابن شريعتمدار استرآبادي)/000 – 1340هـ.ق.
فقيه، حکيم و فيلسوف قرن چهاردهم، حاج «شيخ عبدالنبي بن شيخ علي بن مولا جعفر (محمدجعفر) شريعتمدار استرآبادي»، در زمره‌ي مجتهدين طراز اول «استرآباد» در «تهران» و «مشهد» بود. وي در «تهران» ديده به جهان گشود. در زادگاهش رشد کرد و مقدمات را در نزد پدر و استادان حوزه‌ي «تهران» به پايان برد.
سپس عازم «کربلا» گرديد. فقه و اصول را نزد «ميرزا علي نقي برغاني»؛ حکمت و فلسفه را نزد «ميرزا علامه بن حسن برغاني قزويني» (برادران برغاني) فراگرفت.
سال 1300هـ.ق. رهسپار«سامرا» شد و به حوزه‌ي درس «مولا اسماعيل قره باغي» و «ميرزاي شيرازي» ملحق گرديد. او تا پايان عمر نزد «ميرزاي شيرازي» (دوازده سال) در «سامرا» سکونت کرد و از محضر درس آن مرجع بزرگ بهره برد. پس از فوت «ميرزاي شيرازي»، مجدداً به «کربلا» بازگشت و نزد استادان «برغاني» به تحصيل ادامه داد.
دو سال بعد (1314هـ.ق.) به زادگاهش «تهران» بازگشت و به ارشاد و رهبري مردم قيام نمود. ده سال بعد، حدود سال 1324هـ.ق. به عشق سکونت در جوار حرم حضرت علي (ع)، راهي «نجف اشرف» گرديد و منزلي مقابل مسجد «کوفه» بنا کرد و حدود 10 سال ساکن آنجا شد.
سال 1332هـ.ق. به «تهران» بازگشت و زعامت عامه يافت. علما و مردم «تهران» از وجود او استقبال کرده و کرسي درسش رونق گرفت. باوجود اين نتوانست مهر حرم ائمه اطهار (ع) را از دل خود بيرون کند. اين بار حرم رضوي (ع) را مقصد خود قرار داد و سال 1339هـ.ق. به «مشهد» مقدس سفر کرد.
اين سفر، آخرين سفر او بود؛ زيرا تا پايان عمر (1340هـ.ق.) در «مشهد» مقدس سکونت کرد و عاقبت در همانجا مدفون شد.
از آقا عبدالنبي 14 فرزند به يادگار ماند. از جمله آنها ميتوان به مرحوم آقا «عبدالعظيم» و آقا «يحيي» اشاره کرد.
آثار:
شايد در نقد و رد شبهات و اوهامي است که عليه دين و مذهب مطرح بوده است. اين اثر به زبان فارسي است.
نسخههاي خطي:
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي آيت‌الله العظمي مرعشي نجفي (ره)» به شماره 2/13184 در 8 برگ و کتابت سال 1336هـ.ق. موجود است.
نسخههاي چاپي:
چاپ نشده است.
کتابي است سياسي در شرح و توضيح استبداد و مستبدان و نقد دولت سلطنتي، که به زبان عربي نوشته شده است.
نسخههاي خطي:
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي آيت‌الله العظمي مرعشي نجفي (ره)» به شماره 3/13184 در 16 برگ موجود است. آغاز افتاده است.
نسخههاي چاپي:
چاپ نشده است.
اين اثر حاشيه بر کتاب «رياض المسائل» است. وي در واقع تقريرات درس استادش «شيخ مولا اسماعيل قرهباغي نجفي» را که به نوعي شرح بر «رياض المسائل» است، نوشته است.
نسخههاي خطي:
هيچ گزارشي از نسخ خطي آن در دست نيست.
نسخههاي چاپي:
چاپ نشده است.
کتاب به زبان فارسي و در مسائل متفرقه و معارف عمومي است.
آغاز:
«پس از حمد و ستايش يزدان بي همتا و درود و ثنا و سلام بر تمامي انبيا خصوص خاتم ايشان و آل آن برگزيده، آنچه اساس استحکام زندگاني هر قومي...»
انجام:
«لکن چه کنم که عالمي پس از گفت‌گوهاي زياد در سنين متماديه در حق اين کمترين خوانده من گروهي را بديدم زولبالب فرو بستند جمله از دعا والسلام علي من اتبع الهدي...»
نسخههاي خطي:
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي آيت‌الله العظمي مرعشي نجفي (ره)» به شماره 5/13184 در 12 برگ موجود است.
نسخههاي چاپي:
چاپ نشده است.
اين اثر نيز به زبان فارسي است.
آغاز:
«پرستش بروجه حقيقت آن خداي بيچوني را سزد که راهنماي ذات بي زوال به قدرت نامتناهيش...»
انجام:
«به کعبه مقصود خود اگر بخواهد و موفق باشد برساند پس فعلاً ميگويم و السلام علي من اتبع الهدي...»
نسخههاي خطي:
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي آيت‌الله العظمي مرعشي نجفي (ره)» به شماره 4/13184 در 20 برگ و کتابت سال 1333هـ.ق. موجود است.
نسخههاي چاپي:
چاپ نشده است.
6. ترجمه رساله کشف المحجه سيد بن طاووس (ترجمه کشف المحجة لثمرة المهجة)
اين کتاب را «سيد بن طاووس» در اخلاق اسلامي و اندرزها به زبان عربي و براي پسرش «محمد» نوشته بود.
او در اين رساله به فرزندش توصيه کرده است، ضمن رعايت اخلاق اسلامي، کتاب‌هاي ديني را مطالعه نمايد.
سال تاليف رساله‌ي فوق، 649هـ.ق. است. شيخ عبدالنبي آن را به زبان فارسي ساده ترجمه کرده است تا فارسي زبانان نيز از فوايد آن بهره‌مند شوند.
نسخههاي خطي:
هيچ گزارشي از نسخ خطي آن در دست نيست.
نسخههاي چاپي:
کتاب به سال 1345هـ.ق. به همت «شيخ محمود بن عبدالنبي شريعتمدار» (فرزند مولف) در 334 صفحه رقعي در «تهران» به‌صورت چاپ سنگي منتشر شده است.
منابع:
دايرةالمعارف تشيع 2/113؛ الذريعة 4/130 و 11/252 و 18/58؛ شرح احوال علماي خاندان شريعتمداري 161-162؛ طبقات اعلام الشيعة (نقباء البشر) 15/1243؛ فرهنگ رجال و مشاهير تاريخ معاصر ايران 1/359؛ فهرست کتاب‌هاي چاپي فارسي 4/4081؛ فهرست کتاب‌هاي فارسي شده چاپي 1/79؛ فهرستواره کتاب‌هاي فارسي 6/561؛ مشاهير مدفون در حرم رضوي (ع) 1/373-374؛ معجم رجال الفکر و الادب في النجف 1/117؛ مولفين کتب چاپي فارسي و عربي 4/18؛ طبقات اعلام الشيعة (نقباء البشر) 3/1243.