محمدبن ابراهیم استرآبادی
اثر آفرينان استرآباد و جرجان (استان گلستان)
319-408هـ.ق.
محدث قرن پنجم هـ. ق.، «ابوعبدالله محمد بن ابراهيم بن جعفر را يزدي جرجاني نيشابوري» و حتي اصفهاني نيز ناميده‌اند.
وي را از آن روي جرجاني گفته‌اند که در اين سرزمين زاده شد؛ چون در «نيشابور» رشد کرد، نيشابوري گفتند. از آنجا که در «اصفهان» بدرود حيات گفت، اصفهاني يا اصبهاني ناميدند. اما نسبت يزدي يک نسبت اشتباه است؛ زيرا در «سير اعلام النبلا» به اشتباه يزدي ثبت شده است. اين اشتباه به دليل شخصيت ديگري است که او نيز نزيل «اصفهان» بوده، و شايد مولف، شرح آن دو را درهم کرده است.
به هر روي محمد بن ابراهيم، از محدثان «اهل‌سنت» و شخصيتي مقبول الروايت شمرده شده است. در «تاريخ الاسلام» به نقل از منابع پيشين، ابوعبدالله محمد جرجاني را صدوق، مقبول و عالي الاسناد توصيف کرده است.
محمد بن ابراهيم جرجاني، پس از تحصيل در زادگاهش، به «نيشابور» سفر کرد و در آنجا از محدثاني چون: «محمد بن حسين قطان»، «عباس بن محمد ابن‌قوهيار»، «حاجب بن احمد طوسي»، «محمد بن حسن محمدآبادي»، «اباالعباس اصم»، «محمد بن عبدالله صفار» و «حسين بن يعقوب بخاري» و چند تن ديگر حديث شنيد.
پس از سال 340هـ.ق. به «اصفهان» هجرت کرد و تا پايان عمر در آن شهر ماند. در آنجا ضمن شنيدن حديث از محدثان ساکن در آن شهر، به تدريس و املاي حديث پرداخت. از آن روي «امالي» وي نوشته شد و نسخه‌هايي برجاي ماند.
بسياري از جمله: «ابوبکر محمد بن حسن بن سليم قاضي» و «عبدالرزاق بن عبدالکريم حسن‌آبادي»، «ابومسعود سليمان بن ابراهيم حافظ»، «ابوعمرو عبدالوهاب بن مندة»، «سهل بن عبدالله غازي»، «محمد بن احمد بن ررا»، امام جامع «اصفهان»، «محمود بن جعفر کوسج»، «رئيس قاسم ابن‌الفضل»، «ابونصر عبدالرحمن بن محمد سمسار» و تعدادي ديگر، از وي حديث شنيدند.
آثار:
مجموعه احاديثي است که ابوعبدالله محمد بن ابراهيم جرجاني از شيوخ و استادان خود شنيده و به شاگردانش املا کرده است.
نسخههاي خطي:
2 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي دارالکتب الظاهريه» «دمشق» به شماره 3/3810 در 93 برگ، کتابت سال 605هـ.ق. و شماره 2/1566 موجود است.
1 نسخه‌ي خطي عکسي نيز در «کتابخانه‌ي احمد سعيد خازندار»، به شماره 3/709م. ک. موجود است.
نسخههاي چاپي:
چاپ نشده است.
منابع:
الانساب 599؛ تاريخ التراث العربي 1/371، 459؛ تاريخ الاسلام (حوادث سنة 401-420) 178-179؛ دانشنامه مشاهير يزد 3/1677-1678؛ سير اعلام النبلاء 17/286-287؛ شذرات الذهب 3/51؛ العبر في خبر من غبر 3/99؛ طبقات الشافعية الکبري 5/303؛ فهرس مخطوطات دارالکتب الظاهرية 434؛ معجم المولفين 8/195؛ المعين في طبقات المحدثين 121.