محمدبن حسین بدلیسی استرآبادی
اثر آفرينان استرآباد و جرجان (استان گلستان)
قرن 9 هـ.ق.
درباره‌ي «ابواليقين محمد بن حسين بن محمدحسين استرآبادي»، که گاهي «خراساني» و گاهي «بدليسي» خوانده شده است، هيچ اطلاعي نداريم.
«بدليس» از شهرهاي کوچک شرق «آناتولي» است. به روشني نمي‌دانيم اين شخص چگونه به سه منطقه‌ي جدا از هم (بدليس، خراسان، استرآباد) منسوب شده است. اما آنچه مسلم است اينکه يک اثر به نام وي در کتابخانه‌ها ثبت شده است.
«نفيسي» که عادت به دادن منبع اطلاعات خود ندارد، وي را از پيروان طريقه‌ي «حروفيان» دانسته و در زمره‌ي اديبان سده نهم هـ. ق. به شمار آورده است.
آثار:
گويا رساله‌اي است به زبان فارسي، در بيان افکار و آراي فرقه‌ي «حروفيان» که ابواليقين محمد استرآبادي آن را به سال 846هـ.ق. نگاشته است.
نسخه‌هاي خطي:
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي دانشكدهي ادبيات دانشگاه تهران» به شماره 102 در 76 برگ، کتابت سال 1024هـ.ق. موجود است.
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي ملي ملک» «تهران» به شماره 4001 در 92 برگ موجود است.
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي دانشگاه لس‌آنجلس آمريکا» موجود است.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
نسخه‌هاي خطي:
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي دانشگاه لس‌آنجلس آمريکا» موجود است.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
منابع:
اثرآفرينان 1/198؛ تاريخ نظم و نثر در ايران 2/785؛ فهرست نسخه‌هاي خطي کتابخانه‌ي ملي ملک 2/23؛ فهرست نسخه‌هاي خطي کتابخانه‌ي دانشگاه لس‌آنجلس آمريکا 563؛ فهرستواره کتابهاي فارسي 7/60.
«محمد بن زين‌العابدين استرآبادي»
قرن 9 يا 10 هـ.ق.
بجز نام و گزارش يک اثر در دو کتابخانه، هيچ آگاهي ديگري از «غياث‌الدين محمد بن زين‌العابدين استرآبادي» در دست نيست.
با توجه به تاريخ کتابت دو نسخه از اثري که وي از خود برجاي نهاده است، بايد گفت که محمد بن زين‌العابدين استرآبادي، از علماي پيش از سده دهم هـ. ق. است؛ زيرا سال کتابت آن دو نسخه، 974 و 978هـ.ق. است.
البته در نسخه‌ي خطي «کتابخانه‌ي آيت‌الله العظمي مرعشي نجفي (ره)» و منابعي چون: «الذريعه»، «تاريخ ادبيات ايران» و «تاريخ نظم و نثر در ايران»، نويسنده‌ي «ترجمه‌ي عدة الداعي» را «نصيرالدين محمد بن عبدالکريم استرآبادي» نوشته‌اند.
از آنجا که کتاب «عدة الداعي» را علماي متعددي ترجمه کرده است، اين احتمال وجود دارد که دو تن استرآبادي دست به ترجمه‌ي آن زده باشند. ليکن از سوي ديگر چون زمان حيات هردو استرآبادي، سده‌‌ي دهم هـ. ق. است، احتمال دو تن بودن مترجمان عدة الداعي ضعيف مي‌گردد. لذا چاره‌اي جز معرفي هر دو وجود ندارد.
آثار:
ترجمه عدة الداعي و نجاح الساعي
کتاب «عدةالداعي و نجاح الساعي» از آثار بسيار ارزنده‌ي «ابوالعباس جمال‌الدين احمد بن محمد» مشهور به «ابن‌فهد حلي» متوفاي 841هـ.ق. است. وي اين رساله را در آداب و رسوم دعا و قرائت قرآن، به زبان عربي نگاشته است.
براساس گزارش «فهرست نسخه‌هاي خطي مجلس و دانشکده‌ي الاهيات دانشگاه» «تهران»، محمد بن زين‌العابدين استرآبادي آن را به زبان فارسي، به سال 974 هـ.ق. ترجمه کرده است.
نسخه‌هاي خطي:
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي مجلس شوراي اسلامي» به شماره 12373 در 239 برگ، کتابت سال 974هـ.ق. موجود است.
1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي دانشكدهي الاهيات و معارف اسلامي دانشگاه تهران» به شماره 725 در 201 برگ، کتابت سال 978هـ.ق. موجود است.
نسخه‌هاي چاپي:
چاپ نشده است.
منابع:
اثرآفرينان 1/320؛ تاريخ ادبيات در ايران 5/1487؛ تاريخ نظم و نثر در ايران 1/373؛ الذريعة 4/116 و 20/124؛ فهرست نسخه‌هاي خطي کتابخانه‌ي مجلس 35/302؛ فهرست نسخه‌هاي خطي دانشکده‌ي الاهيات دانشگاه تهران ...؛ فهرستواره کتابهاي فارسي 7/207