محمدبن مدک استرآبادی
اثر آفرينان استرآباد و جرجان (استان گلستان)
قرن 8هـ.ق.
«نجيب‌الدين شمس‌الاسلام ابوطالب محمد بن مدک استرآبادي»، از فقها و متکلمان سده‌ي هشتم هـ. ق. است.
شرح‌حال و آثار وي در هيچ منبعي، جز آنچه مرحوم «آقابزرگ» ياد کرده، مورد توجه قرار نگرفته است.
نام پدر وي نيز در اين گزارش کامل نيست. کلمه‌ي «مدک» که در «الذريعه» با علامت (؟) آمده است، حکايت از ابهام در اين نام دارد.
البته يک تن ديگر از دانشمندان «جرجان» که نامش محمد و نام پدرش علي است، به ابن‌عبدک، شهرت دارد. به حسب ظاهر، اين امکان وجود دارد که به جاي ابن‌عبدک، کاتب يا نسخه‌نويس، ابن‌مدک بنويسد. ليکن ابن‌عبدک از علماي قرن چهارم هـ. ق. و کنيه‌اش ابواحمد يا ابومحمد است. لذا اين احتمال به دور است.
به هر حال درباره‌ي شرح احوال و آثار و نام پدر اين نويسنده‌ي گمنام اما فاضل و دانشمند، سخني براي گفتن نداريم.
آثار:
رساله‌اي است در عقايد و اصول دين، که ظاهراً مرحوم ابوطالب محمد استرآبادي، آن را به تاريخ اواسط جمادي الاولي سال 777هـ.ق. نگاشته است.
آغاز رساله چنين است: «و به نستعين... الحمدلله حق حمده... اعلم ان معرفة الله تعالي واجبة» و انجام آن چنين است: «تاسعهم قائم. تمت المقدمة في علم الاصول من تاليف الامام ... نجيب‌الدين شمس‌الاسلام ابي‌طالب محمد بن مدک (؟) الاسترآبادي رضي الله عنه في اواسط جمادي الاولي سنة سبع و سبعين و سبعمائة...»
نسخههاي خطي:
بنا به گزارش «آقابزرگ»، 1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه دانشگاه تهران»، ظاهراً به شماره 27/2144 در ضمن مجموعه‌اي که به خط «تاج‌الدين حسين بن صاعد» است، وجود دارد. کتابت اين نسخه، 15 شوال سال 986هـ.ق. است.
بنا به گزارش «معجم التراث الکلامي»، 1 نسخه‌ي خطي در «کتابخانه‌ي دانشكدهي ادبيات دانشگاه «اصفهان» به شماره 12/291 کتابت سال 1229هـ.ق. موجود است.
نسخههاي چاپي:
اين اثر در مجموعه «ميراث اسلامي ايران» دفتر دوم از صفحه‌ي 154-157 با تصحيح و تحقيق حجت الاسلام «محمدرضا انصاري قمي» و از سوي کتابخانه‌ي آيت‌الله العظمي مرعشي نجفي (ره) به سال 1374 چاپ و منتشر گرديده است.
منابع:
الذريعة 22/89؛ معجم التراث الکلامي 5/230-231؛ ميراث اسلامي ايران دفتر دوم 152-157؛ نشريه دانشگاه تهران 5/306 و 11-12/937.