نودیجه

نودیجه   

Nodija

روستایی واقع در دهستان روشن‌آباد، بخش مرکزی شهرستان گرگان، استان گلستان.

نودیجه در ۱۲ کیلومتری غرب شهر گرگان و در موقعیت جغرافیایی عرض 14ً  َ50 °36  و طول  26ً  16َ °54 در ارتفاع ۱۳ متر از سطح دریا قرار دارد.[1]

روستای نودیجه از شمال به زمین‌های زراعی، راه‌آهن گرگان–تهران و نواحی ترکمن‌نشین، از جنوب به جاده سراسری گرگان–ساری، از شرق به زمین‌های زراعی و جاده روستای حیدرآباد و از غرب به زمین‌های زراعی و روستای یساقی شهرستان کردکوی محدود می‌شود. تپه‌های تاریخی این روستا شامل حمام سرتپه، گنجان‌تپه (گشان‌تپه) و تپه ترکمن‌آیش است که نشان‌دهنده سکونت در دوره‌های مختلف تاریخی در این منطقه است.

این تپه‌ها به دلیل اهمیت تاریخی، به شرح زیر در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده‌اند:

گفته می‌شود نودیجه اولیه در شمال محل فعلی روستا، در محوطه حمام سرتپه واقع بوده است. به دلیل تهدیدهای امنیتی ناشی از هجوم ایلات ساکن در شمال دشت گرگان، شیوع بیماری طاعون و یا وقوع آتش‌سوزی، اهالی به مکانی امن‌تر در جنوب، که فاصله کمی با زمین‌های کشاورزی آنان داشت، کوچ کردند.

این مکان جدید از جنوب به آب‌بندان بزرگی به نام نور متصل می‌شد که آب را در شرق و غرب به پایین هدایت می‌کرد و نقش سد دفاعی در سه طرف روستا را ایفا می‌کرد. در شمال، اهالی کانالی حفر کرده بودند که زمین‌های آن به «حسن‌جر پشت» معروف بود و نگهبانان در آن مستقر می‌شدند تا از نزدیک شدن دشمن جلوگیری کنند.[2] به تدریج، این مکان به نام نودژ و سپس به نودیجه مشهور شد.

نودیجه از روستاهای قدیمی استرآباد است. در وقف‌نامه خواجه مظفر بتکچی به سال ۹۱۹ق، نام قریه نودیجه که مشهد و معلوم بود با حدود مشخص آمده است.[3] سیاحانی که در عصر قاجار به استرآباد آمدند، از جمله فرانسیس مکنزی[4]، ملگونف[5] و رابینو[6]، نودیجه را به عنوان قریه‌ای در بلوک سدن رستاق معرفی کرده‌اند.

در سال‌های پایانی عصر قاجار، به دلیل ضعف دولت مرکزی و موقعیت جغرافیایی نودیجه، این روستا در معرض تهاجم ایلات ساکن در نواحی شمالی قرار داشت. در گزارش‌های وکیل‌الدوله موارد متعددی از اسارت اهالی، قتل و سرقت اموال، از جمله گوسفند و گاو، ذکر شده است.[7]

در نامه‌ای از عموم تجار استرآباد به شیخ محمدحسین، نماینده مجلس شورای ملی، به سرقت ۱۵۰ رأس گاو از قریه نودیجه اشاره شده است.[8]  در عصر قاجار، نودیجه «اربابی و متعلق به لطفعلی‌خان سرهنگ هزارجریبی[9]» بود.  رمضان علی وکیل‌التجار از جمله مالکین نودیجه بود. وی سالانه از این روستا ۲۰۰ هزار ریال درآمد داشت که سه هزار ریال آن را به اجبار به اداره املاک اختصاصی رضاشاه واگذار کرد. [10]  خاندان قاضی‌اعظمی، از جمله میرزا جعفر و یحیی قاضی‌اعظمی، از مالکان نودیجه بودند تا اینکه با اجرای اصلاحات ارضی در سال ۱۳۴۱ و سپس پس از انقلاب ۱۳۵۷، املاک آنان مصادره و یا به فروش رسید.   قدیمی‌ترین آمار جمعیتی روستا متعلق به سال ۱۲۷۶ق است که در آن نودیجه دارای ۹۰ خانوار با ۵۲۹ نفوس بود. طبق این آمار، مرد زن‌دار ۹۰ نفر، زن شوهردار ۱۱۸ نفر، مرد بی‌زن ۷۷ نفر، زن بی‌شوهر ۲۹ نفر، پسر صغر ۱۱۰ نفر، دختر کبر ۴۱ نفر و دختر صغر ۶۴ نفر بود.[11] مطابق آمار کتابچه نفوس استرآباد که در سال ۱۲۹۶ق تهیه شد، جمعیت نودیجه ۵۳۳ نفر بود. [12]

آمار جمعیت این روستا بر اساس سرشماری نفوس و مسکن ایران به شرح زیر است: [13]

اهالی روستای نودیجه همگی مسلمانِ شیعه‌اند و به زبان تبری صحبت می‌کنند. مهم‌ترین خانواده‌ها شامل سپهری، نجفی، رحیمی، مجیدی، رضایی، رحیمی‌نژاد، اصغرپور، حسام، کابوسی و عباسی هستند که در محلات مختلف روستا، یعنی بالارقه و پایین‌رقه، زندگی می‌کنند. از قدیم مهاجرینی از شاهکوه سفلی آمده و در محله شاهکوه‌محله ساکن شده‌اند. علاوه بر این، در سال‌های اخیر مهاجرینی از استان سیستان و بلوچستان در غرب روستا (سیستانی‌محله) ساکن شده‌اند. روستا بیشتر به سمت جنوب و جاده سراسری گسترش یافته است. اهالی عمدتاً به کشاورزی و دامداری مشغول‌اند و حدود ۱۷۰۰ هکتار زمین هموار و مسطح با نام‌های لک‌لک‌زمین، هلی‌مرز، توسکانی، غلام‌رو، کَشان‌تپه و غیره دارند. اصلی‌ترین محصولات آن‌ها گندم، جو، کلزا، سویا، شالی، صیفی‌جات و دیگر محصولات کشاورزی است. [14]

در گذشته، آب مشروب از سه رشته قنات و فاضلاب رودبار کفشگیری تأمین می‌شد.[15] امروزه آب کشاورزی و آشامیدنی روستا به‌طور کامل از طریق چاه تأمین می‌شود. در گذشته، بخشی از زمین‌ها در مالکیت خاندان قاضی‌اعظمی (میرزا جعفر و یحیی) بود که پس از اجرای قانون اصلاحات ارضی در دهه چهل خریداری و بین کشاورزان تقسیم شد. با وقوع انقلاب ۱۳۵۷ نیز بخشی از زمین‌های مالکین توسط کشاورزان تصاحب و مصادره گردید. روستای نودیجه از آب لوله‌کشی، گاز، برق و تلفن برخوردار است و سه مسجد به نام‌های جامع، صاحب‌الزمان و امام حسن مجتبی و یک حسینیه دارد. این روستا دبستان و دبیرستان متوسطه اول دخترانه و پسرانه نیز دارد و مجهز به سالن ورزشی، مرکز بهداشت و خانه بهداشت است. [16] در جنگ تحمیلی ایران و عراق، ۲۰ نفر از اهالی روستا به شهادت رسیدند.

منابع

• ذبیحی، مسیح.(1363). گرگان‌نامه. تهران: انتشارات بابک.
• رابینو، یاسنت لوئی. (1383). مازندران و استراباد. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
• رجائی، رحمت‌اله (1402). گفت‌وگوی شخصی با علی‌اکبر رحیمی (دهیار روستای نودیجه)
• رحیمی‌نژاد، حسین. (1396). نودیجه در یکصد و پنجاه سالی که گذشت. گرگان: نشر پیک ریحان
• سازمان نقشه‌برداری کشوری، پایگاه ملی نام‏های جغرافیایی ایران. قابل دسترسی در: https://gndb.ncc.gov.ir
• ستوده، منوچهر. (1377). از آستارا تا استارباد(جلد6). تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
• قورخانچی، محمدعلی.(1360). نخبه سیفیه. تهران: نشر تاریخ ایران.
• مرکز آمار ایران. درگاه ملی. نتیجه سرشماری نفوس و مسکن قابل دسترسی در: https://www.amar.org.ir
• مقصودلو، حسینقلی. (1363). مخابرات استراباد. تهران: نشر تاریخ ایران.
• مکنزی، چارلز فرانسیس.(1359). سفرنامه شمال. تهران: نشر گستره.
• ملگونف، گ‍ری‍گوری‌ وال‍ریان‍ووی‍چ‌. (1364). سفرنامه ملگونف: سواحل جنوبی دریای خزر. تهران: انتشارات دادجو.
• نوری، مصطفی و سرایلو، اشرف.. (1390). اسناد استراباد و دشت گرگان در دوره مشروطیت. تهران: کتابخانه. موزه و مرکز اسناد مجلس.
• نوری، مصطفی و طهماسبی، زینب. (1394). تاریخ املاک اختصاصی رضاشاه. تهران: انتشارات پردیس دانش.