چالکی
چالکی
Čāleki
روستایی واقع در دهستان روشن‌آباد، بخش مرکزی شهرستان گرگان، استان گلستان.
چالکی، که به گویش محلی چَلکی نامیده می‌شود، در ۶ کیلومتری غرب گرگان و در موقعیت عرض جغرافیائی 16ً 50َ °36 و طول جغرافیائی 6ً 18َ °54 و با ارتفاع ۴۱ متر از سطح دریا قرار دارد. [1]
روستای چالکی از شمال به مزارع کشاورزی، از جنوب به جاده سراسری گرگان-ساری، از شرق به مزارع کشاورزی و روستای ورسن و از غرب به زمین‌های کشاورزی و جاده آسفالته منتهی به روستای حیدرآباد محدود می‌شود. درباره وجه تسمیه روستای چالکی می‌توان حدس و گمان‌هایی مطرح کرد. در زبان تبری، «چَلک» به معنای سطلی چوبی یا فلزی است که برای پیمانه کردن به کار می‌رفته و از گذشته تاکنون در برخی جشن‌ها به جای سازی کوبه‌ای استفاده می‌شده است. همچنین در حاشیه کتاب «برهان قاطع» به عنوان کاسه‌ای چوبی از آن یاد شده است.[2]
از این رو می‌توان حدس زد که نام‌گذاری روستا به ویژگی‌های زمین منطقه بازمی‌گردد. واژه «چالکی» مشتق از «چَلک» به معنای سطل کوچک است و علاوه بر این، در زبان محلی، «چالکی» به معنی چاله کوچک نیز به کار می‌رود که این نام نیز احتمالاً به شکل زمین، به صورت چاله، اشاره دارد.
وجود تپه‌ای باستانی در جوار روستا نشانگر اهمیت تاریخی این بخش از سرزمین گرگان است. این تپه که به اواخر هزاره دوم پیش از میلاد تعلق دارد، در سال ۱۳۴۶ با شماره ۷۴۲ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است. بررسی میدانی قبرستان چالکی نیز قدمت حدود ۵۰۰ ساله آن را تأیید می‌کند؛ قدیمی‌ترین سنگ‌مزار مربوط به عصر صفوی و سال ۱۰۱۱ق (پانزدهمین سال حکومت شاه عباس صفوی) و جدیدترین آن مربوط به سال ۱۲۹۱ق (بیست‌و‌هفتمین سال حکومت ناصرالدین شاه قاجار) است.[3]
در وقف‌نامه‌ای به تاریخ ۱۰۱۷ق، شیخ عزالدین محمد انصاری بن شیخ نظام‌الدین محمود انصاری، چهاردانگ و نیم از قریه چالکی و از قرای بلوک سدن رستاق را بر اولاد خود، ذکوراً و اثاثاً، وقف کرده است.[4] روستای چالکی در عصر قاجار در بلوک سدن رستاق قرار داشت. سیاحانی که از استرآباد بازدید کرده‌اند، از جمله مکنزی تحت عنوان «چالوکی»،[5] ملگونف[6] و رابینو[7]، این روستا را با نام «چالکی» ثبت کرده‌اند.
در کتابچه نفوس اهالی مملکت استرآباد به سال ۱۲۹۶ق درباره این روستا آمده است: «چالکی، اربابی از مال علی خان آقای قاجار، آب مشروب از دو رشته قنات و به قدر یک سنگ هم از رودبار سدن که مشهور به رودخانه شصت کلاته است.»[8] روستای چالکی نیز در اواخر عصر قاجار از ناامنی در امان نبوده و گزارش‌هایی از سرقت اموال و تعرض به افراد در آن ثبت شده است. [9] قدیمی‌ترین آمار جمعیتی روستای چالکی مربوط به سال ۱۲۷۶ق است. در آن زمان، روستا دارای ۹۵ خانوار با ۴۶۴ نفر جمعیت بود که از این تعداد، ۹۵ مرد زن‌دار، ۱۲۱ زن شوهردار، ۵۰ مرد بی‌زن، ۲۲ زن بی‌شوهر، ۷۳ پسر صغر، ۳۱ دختر کبر و ۷۲ دختر صغر بودند.[10] چالکی در سال ۱۲۹۶ق دارای ۱۸۲ نفر جمعیت بود.[11]
آمار جمعیتی روستای چالکی بر اساس سرشماری نفوس و مسکن از سال ۱۳۳۵ تا ۱۳۹۵ به شرح زیر است: [12]
|
سال |
خانوار |
جمعیت |
|
1335 |
* |
229 |
|
1345 |
92 |
492 |
|
1355 |
109 |
601 |
|
1365 |
105 |
635 |
|
1375 |
119 |
591 |
|
1385 |
130 |
491 |
|
1390 |
132 |
441 |
|
1395 |
138 |
386 |
اهالی چالکی همگی شیعه مسلمان و به زبان تبری سخن می‌گویند. آن‌ها حدود ۶۰۰ هکتار زمین هموار با نام‌های آن‌ور صحرا، تپه بن، پایین‌زمین (لوله گاز)، آسوسر، دنگ‌وال، پیلمی و غیره دارند که به کشت محصولاتی چون گندم، کلزا، شالی، دانه‌های روغنی و مرکبات مشغول‌اند. امروزه آب کشاورزی و آشامیدنی روستا از طریق چاه تأمین می‌شود. چالکی دارای دو باب مسجد، زینبیه، خانه بهداشت و دبستان ابتدایی است و مرکز تحقیقات جهاد کشاورزی نیز در نزدیکی روستا، در سمت غرب، قرار دارد.[13] این روستا در جنگ تحمیلی ایران و عراق دو شهید تقدیم کرده است.
[1] سازمان نقشه‌برداری کشور
[2] فرهنگ واژگان تبری، ج 2، ص891
[3] معطوفی، 1387. صص2-741
[4] ستوده، 1377. ج 6، ص332
[5]مکنزی، 1359، ص183
[6] ملگونف، 1364، ص66
[7] رابینو، 1381، ص192
[8] ذبیحی، 1363، ص246
[9] مقصودلو، 1363، صص899-43
[10] قورخانچی، 1360، ص111
[11] ذبیحی، 1363، ص246
[12] مرکز آمار ایران
[13] رستاقی، 1402
منابع:
- ذبیحی، مسیح.(1363). گرگان‌نامه. تهران: انتشارات بابک.
- رابینو، یاسنت لوئی. (1383). مازندران و استراباد. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
- رجائی، رحمت‌اله (1402). گفت‌وگوی شخصی با علی رستاقی (دهیار روستای چالکی)
- سازمان نقشه برداری کشور، پایگاه ملی نام‌های جغرافیایی ایران. قابل دسترسی از: https://gndb.ncc.gov.ir
- ستوده، منوچهر. (1377). از آستارا تا استارباد(جلد6). تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
- قورخانچی، محمدعلی.(1360). نخبه سیفیه. تهران: نشر تاریخ ایران.
- مرکز آمار ایران. درگاه ملی آمار. نتیجه سرشماری نفوس و مسکن. قابل دسترسی از:https://www.amar.org.ir
- معطوفی، اسدالله. (1387) سنگ‌مزارها و کتیبه‌های تاریخی گرگان و استراباد تهران: انتشارات حروفیه
- مقصودلو، حسینقلی. (1363). مخابرات استراباد. تهران: نشر تاریخ ایران.
- مکنزی، چارلز فرانسیس.(1359). سفرنامه شمال. تهران: نشر گستره.
- ملگونف، گ‍ری‍گوری وال‍ریان‍ووی‍چ. (1364). سفرنامه ملگونف: سواحل جنوبی دریای خزر. تهران: انتشارات دادجو.
- نصری‌اشرفی، جهانگیر. (1381). فرهنگ واژگان تبری. تهران: احیاء کتاب.