بنفش‌تپه
بنفش‌تپه / Banafštape
روستایی واقع در دهستان بنفش‌تپه[1]، بخش نوکنده، شهرستان بندرگز، استان گلستان.
این روستا در موقعیت جغرافیایی 53ً 54َ °53 طول شرقی و 18ً 42َ °36 عرض شمالی واقع شده است.[2]
روستای بنفش‌تپه از شمال به دریای خزر، از جنوب به جنگل، از شرق به روستای استون‌آباد و از غرب به اراضی کشاورزی و روستای لیوان شرقی و غربی محدود می‌شود.
به دلیل رویش گل بنفشه بر روی یکی از تپه‌های این روستا، آن را «ونوش‌تپه» یا «بنفشه‌تپه» نامگذاری کردند. در برخی از کتاب‌ها و روایات نیز از آن با نام‌های «بنفشه‌تپه»، «ونوش‌تپه» و «بنوش‌تپه» یاد شده است. در نهایت، نام این روستا به «بنفش‌تپه» تغییر یافت.[3]
از جمله آثار تاریخی روستای بنفش‌تپه می‌توان به شهر باستانی و مخروبه نوده و مله‌خانه‌سر در غرب روستا مربوط به دوره‌های اشکانی و ساسانی، جاده شاه‌عباسی در شمال روستا، کافر تپه در شرق روستا و قبرستانی بسیار قدیمی در جنوب غربی روستا اشاره کرد.[4]
جایگاه اولیه این روستا در کنار سکونتگاه مخروبه و مهم ابلیس‌کنده و ده‌گاه، معروف به شهر نوده، بوده و ونوش نام داشته است. در دوره‌های بعد، ساکنان از این مکان به نقاط پایین‌دست مهاجرت کرده و روستای بنفش‌تپه فعلی تأسیس شد[5].
در بهمن ۱۳۳۳ش، آتش‌سوزی مهیبی بخش جنوبی روستای بنفش‌تپه و روستای استون‌آباد را فرا گرفت، به گونه‌ای که نیروهایی از پادگان گرگان جهت امداد و کمک به این روستاها اعزام شدند[8]
زبان اهالی روستای بنفش‌تپه فارسی به همراه گویش طبری است و ساکنان آن مسلمان و پیرو مذهب شیعه می‌باشند.
ساکنان مهاجر از دامغان، بهشهر و منطقه هزارجریب، جمعیت روستای بنفش‌تپه را تشکیل می‌دهند.
نام‌های خانوادگی اهالی ساکن در روستای بنفش‌تپه شامل میرزائی و مسگر، اعرابی، ریاحی، قلی‌پور و پیگومی می‌باشد.[9]
آمار جمعیت روستای بنفش‌تپه بر اساس سرشماری نفوس و مسکن در سال‌های ۱۳۳۵ تا ۱۳۹۵ به شرح زیر است:[10]
|
سال |
خانوار |
جمعیت |
|
1335 |
* |
370 |
|
1345 |
87 |
526 |
|
1355 |
100 |
661 |
|
1365 |
121 |
715 |
|
1375 |
114 |
568 |
|
1385 |
130 |
445 |
|
1390 |
112 |
333 |
|
1395 |
117 |
300 |
اهالی روستای بنفش‌تپه عمدتاً در زمینه دامداری، پرورش طیور، کشاورزی و باغداری فعالیت می‌کنند و بخشی از ساکنان نیز به عنوان کارمند در نهادها و دستگاه‌های دولتی مشغول به کار هستند.
آب و هوای روستای بنفش‌تپه مشابه دیگر مناطق این بخش است، با این تفاوت که تحقیقات نشان داده‌اند این روستا یکی از سردترین نقاط بخش بندرگز محسوب می‌شود. حداقل دمای ثبت‌شده در این روستا ۸ درجه سانتی‌گراد و حداکثر دمای آن در فصل تابستان به ۳۷ درجه سانتی‌گراد می‌رسد.[11]
اراضی زراعی روستای بنفش‌تپه دارای اسامی خاصی هستند. در شمال غرب شامل واتاش، لیلم، پیلمی و گت‌سرا؛ در غرب تراز؛ در شرق کاندس‌باغ، پنج‌چله، بالاگلند، کاله و نوربن؛ و در جنوب شرق زمین‌های موسوم به ولیکی قرار دارند.[12]
برای آبیاری اراضی روستای بنفش‌تپه، اهالی از دو منبع آب استفاده می‌کردند: یکی آب رودخانه چاکله‌او در فاصله حدود ۲۰۰ متری غرب روستا و دیگری آب دو قنات. قنات‌ها شامل قنات سرچاه‌سر در شرق و قنات پیلمی در شمال غرب بودند. وجود این منابع آب روان باعث شده بود که ۹ آسیاب در طول نهرهای روستا تأسیس شود.[13]
چشمه قلقلی (سیکاچشمه) از اماکن تفریحی مردم منطقه به شمار می‌رود و یک ناور بزرگ نیز در شرق روستا واقع شده است که آب آن از منطقه طاق‌بن در داخل جنگل تأمین می‌شود و آب شرب ساکنان روستا را فراهم می‌کند.[14]
روستای بنفش‌تپه دارای زمین‌های حاصلخیز است و محصولات کشاورزی آن شامل گندم، برنج، جو و انواع صیفی‌جات می‌باشد. همچنین بسیاری از اهالی به باغداری اشتغال داشته و میوه‌هایی مانند پرتقال، خرمالو، نارنج و هلو را پرورش می‌دهند.
از امکانات رفاهی و فرهنگی روستای بنفش‌تپه می‌توان به مسجد، دفتر مخابرات، تعاونی اعتباری عمران و توسعه به نام گلستان، مدرسه (دبستان شهید میرزایی)[15]، پایگاه بسیج، خانه دهیاری و شورا، خانه بهداشت، مغازه‌هاو سایر امکانات مشابه اشاره کرد.
معماری روستای بنفش‌تپه با ویژگی‌هایی همچون سقف‌های سفالی و پوشش حلبی، خرپاها و شیرسرها، و نرده‌ها و جان‌پناه‌ها که جلوه بصری خاصی به ساختمان‌ها می‌بخشند، شناخته می‌شود. بیشتر خانه‌ها دو اشکوبه بوده و در حاشیه خیابان‌ها و کوچه‌ها قرار دارند. چوب‌های به‌کاررفته در ساخت بناها عمدتاً از جنگل‌های مجاور تأمین می‌شوند.[16] در سال‌های اخیر، با افزایش سطح درآمد اهالی و بهبود وضعیت اقتصادی، استفاده از مصالح ساختمانی مانند آجر، سیمان و تیرآهن در ساخت ساختمان‌های جدید در روستا متداول شده است.
از جمله صنایع دستی روستای بنفش‌تپه می‌توان به چادرشب، کلاه پشمی، گلدوزی پارچه، پتو‌دوزی و کرباس‌بافی اشاره کرد.[17]
از رسومات شناخته‌شده روستای بنفش‌تپه می‌توان به مراسم یادواره شهدا، مراسم‌های ویژه تاسوعا و عاشورا و آیین‌های مرتبط با جشن عروسی اشاره کرد.
در روستای بنفش‌تپه دو مقبره مرتبط با سیدزاده‌ها وجود دارد که یکی از آن‌ها متعلق به یک زن است و دیگری فاقد نام و نشانی مشخص می‌باشد. مقبره بدون نام به دلیل خواب‌هایی که چند تن از اهالی دیده‌اند، از جایگاه ویژه‌ای در میان مردم برخوردار شده و اهالی برای آن نذر می‌کنند. احترام به این مقبره به‌حدی است که جستجو برای شناسایی صاحب آن یا تردید در خصوص آن پذیرفته نمی‌شود. [18] از دیگر باورهای محلی اهالی روستای بنفش‌تپه می‌توان به آویزان کردن نعل اسب از درگاه و قرار دادن جمجمه اسب بر دیوار منازل به‌منظور دفع چشم‌زخم اشاره کرد.[19]
در جریان جنگ تحمیلی ایران و عراق، ۱۴ نفر از جوانان روستای بنفش‌تپه به شهادت رسیدند.
[1] دهستان بنفش‌تپه، تابع شهرستان بندرگز، شامل روستاهای جفاکنده، استون‌آباد و بنفش‌تپه است.
[2] سازمان نقشه برداری کشور
[3] صحابیفرد، (1372)، ص 136
[4] معطوفی، (1395)، ص 566
[5] همان
[6] ستوده، (1354)، ج6، ص 268
[7] میرزا ابراهیم، (1335)، ص 54
[8] معطوفی، (1395)، ص 566
[9] فندرسکی، 1403
[10] مرکز آمار ایران.
[11] بررسی کامل روستای بنفش‌تپه، (بی‌تا)
[12] معطوفی، (1395)، ص 567
[13] همان
[14] همان
[15] صحابی فرد، (1372)، ص 95
[16] بررسی کامل روستای بنفش‌تپه، (بی‌تا)
[17] معطوفی، (1395)، ص 567
[18] بررسی کامل روستای بنفش تپه، بی‌تا
[19] همان
منابع :
- بررسی کامل روستای بنفش تپه. (بی‌تا). بررسی کامل روستای بنفش تپه [پاورپوینت]. کادیار. https://www.cadyar.com/?p=22034
- سازمان نقشه‌برداری کشور، پایگاه ملی نام‌های جغرافیایی ایران. قابل دسترسی از: https://gndb.ncc.gov.ir
- ستوده، منوچهر. (1377). از آستارا تا استارباد(جلد6). تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
- صحابیفرد، فرهاد. (1372). جغرافیای تاریخی شهرستان بندرگز. ناشر: ]مولف[
- فندرسکی، حسین. (1403). مطالعه میدانی درباره روستای بنفش‌تپه.
- مرکز آمار ایران. درگاه ملی آمار. نتیجه سرشماری نفوس و مسکن. قابل دسترسی از:https://www.amar.org.ir
- معطوفی، اسدالله.(1395). تاریخچه و پیشینه اجتماعی شهرستان بندرگز. گرگان: نوروزی.
- میرزا ابراهیم، (1355). سفرنامه استرآباد و مازندران و گیلان. به کوشش مسعود گلزاری. تهران،: بنیاد فرهنگ ایران.