کلاسنگیان
کلاسنگیان / Kolāhsangiyān
روستایی واقع در دهستان روشن‌آباد، بخش مرکزی شهرستان گرگان، استان گلستان.
کُلاسنگیان[1]، که در لهجه محلی کِل‌سَنجان نامیده می‌شود، در فاصله ۱۰ کیلومتری غرب شهر گرگان و در عرض جغرافیایی 19ً 48َ °36 و طول جغرافیایی 41ً 18َ °54 و در ارتفاع ۹۶ متر از سطح دریا قرار دارد.[2]
روستای کُلاسنگیان در شمال به زمین‌های زراعی و جاده گرگان–کردکوی (کهنه خط)، در جنوب به مزارع کشاورزی، در غرب به روستای اسبومحله و در شرق به روستای سدن محدود می‌شود. نام این روستا از ترکیب «کلا» + «سنگ» + «ان» شکل گرفته است که احتمالاً به معنای «روستای سنگی و مقاوم» و شاید دارای قلعه یا دیوار سنگی باشد[3]. با توجه به حضور قاجارها در منطقه، از جمله در روستای کلاجان قاجار، مالکیت کلاسنگیان از دیرباز در اختیار خاندان قاجار بوده است.
بر اساس شهادت‌نامه‌ای، اهالی روستاهای اسبومحله، کلاجان، سدن و چند روستای دیگر در سال ۱۳۴۲ق، مالکیت شش‌دانگ روستای کلاسنگیان را به نام ملا حیدرقلی آقا و ورثه او گواهی کردند[4]. در دوران قاجار، کلاسنگیان از توابع بلوک سدن‌رستاق بود؛ موضوعی که در سفرنامه‌های مکنزی[5]، ملگونف[6] و رابینو[7] نیز به آن اشاره شده است. این روستا، همانند بسیاری از نواحی منطقه گرگان، از بی‌نظمی‌ها و ناامنی‌های سال‌های پایانی حکومت قاجار، از جمله یورش و غارت مهاجمان، در امان نماند[8].
در گزارش محمدعلی خان قورخانچی، معروف به صولت نظام، جمعیت این روستا در سال 1276ق، 30 خانوار با 152 نفر آمده که از این تعداد، مرد زن دار 30 نفر، زن شوهر دار 38 نفر، مرد بی زن 9 نفر، زن بی شوهر 13 نفر، پسر صغر 30 نفر، دختر کبر 12 نفر و دختر صغر 20 نفر هستند.[9]. در کتابچه نفوس استراباد به سال 1296ق درباره این روستا آمده است: کلاسنگیان اربابی است، مالکینش آقایان قاجار ساکن شهرند، آب مشروب از رودبار و قنات تأمین می‌شود و تعداد نفوس آن 78 نفر است. [10]
آمار جمعیتی روستای کلاسنگیان بر اساس سرشماری نفوس و مسکن طی سال‌های ۱۳۳۵ تا ۱۳۹۵ به شرح زیر است: [11]
|
سال |
خانوار |
جمعیت |
|
1335 |
* |
182 |
|
1345 |
76 |
294 |
|
1355 |
49 |
333 |
|
1365 |
73 |
439 |
|
1375 |
111 |
498 |
|
1385 |
129 |
476 |
|
1390 |
139 |
438 |
|
1395 |
154 |
431 |
اهالی کلاسنگیان همگی مسلمان و پیرو مذهب تشیع هستند و عمدتاً به کشاورزی و دامپروری اشتغال دارند. آنها دارای ۱۵۰ هکتار زمین زراعی مسطح با نام‌های سنگه‌سر، کِماس، ماهی‌دله، صحرایی، شیردست، کوچه‌پشت و غیره هستند که امروزه در آن گندم، کلزا، دانه‌های روغنی، شالی و محصولات باغی کشت می‌شود.[12] آب کلاسنگیان از رودخانه شصت‌کلاته و قنات تأمین می‌شد و آثار برخی از آنها همچنان باقی است. بر اساس قرارنامه‌ای در سال ۱۳۳۳ق، اقداماتی از سوی آقا محمدجعفر، ارباب کلاسنگیان، با همکاری مالکان قریه سیدمیران برای حفر قنات انجام شد.[13]
در گذشته، فرودگاه ویژه سمپاشی مزارع کشاورزی در شمال این روستا قرار داشت. کلاسنگیان همچنین دارای چهره‌های ورزشی فعال در سطح ملی در رشته‌های بسکتبال، سنگ‌نوردی و تکواندو است.
اهالی کلاسنگیان عمدتاً دارای نام خانوادگی «کلاسنگیانی» هستند، اگرچه برخی از آنها اقدام به تغییر آن کرده‌اند. علاوه بر این، خانواده‌های بالارستاقی، خالد حسینی، کردی و دیگران نیز در این روستا ساکن هستند. همچنین، مهاجرانی از نواحی اطراف به مرور زمان به این روستا مهاجرت کرده‌اند. روستا دارای دو محله، بالارقه و پائین‌رقه، است. کلاسنگیان از نظر امکانات شهری دارای آب لوله‌کشی، برق، گاز و راه دسترسی آسفالته است. این روستا یک باب دبستان، مسجد، زینبیه، خانه بهداشت و شرکت تعاونی نیز دارد. مزار اهالی در امام‌زاده روشن‌آباد واقع شده است. در جریان جنگ تحمیلی ایران و عراق (۱۳۵۹–۱۳۶۷)، چهار تن از جوانان کلاسنگیان به شهادت رسیدند.[14]
[1] در پایگاه نام‌های ملی جغرافیایی ایران «کلاه‌سنگیان» ثبت شده است.
[2] . سازمان نقشه‌برداری کشور
[3] . کِلا در زبان تبری به معنی روستا، آبادی، کلات و کلاته همچنین کوزه بزرگ سفلی است (فرهنگ واژه‌گان تبری ج سوم ص1621)
[4] . ستوده، 1377. ج7. صص302-303
[5] . مکنزی، 1359. ص183
[6] . ملگونف، 1364. ص67
[7] . رابینو،1383. ص192
[8] . مقصودلو، 1363. ص140
[9] . قورخانچی، 1360. ص113
[10] . ذبیحی، 1363. ص248
[11] . مرکز آمار ایران
[12] کلاسنگیانی، 1402
[13] . ستوده، 1377. ج7. ص373
[14] کلاسنگیانی، 1402
منابع
- ذبیحی، مسیح. (1363). گرگان نامه. تهران: انتشارات بابک.
- رابینو، یاسنت لوئی. (1383). مازندران و استراباد.(مترجم غلامعلی وحید مازندرانی). تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
- رجائی، رحمت‌اله. (1402). گفت‌وگوی شخصی با محمد کلاسنگیانی (دهیار روستای کلاسنگیان).
- سازمان نقشه برداری کشور، پایگاه ملی نام‌های جغرافیایی ایران. قابل دسترسی از: https://gndb.ncc.gov.ir
- ستوده، منوچهر. (1377). از آستارا تا استارباد(جلد7). تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
- قورخانچی، محمدعلی.(1360). نخبه سیفیه. تهران: نشر تاریخ ایران.
- مرکز آمار ایران. درگاه ملی آمار. نتیجه سرشماری نفوس و مسکن. قابل دسترسی از:https://www.amar.org.ir
- مقصودلو، حسینقلی. (1363). مخابرات استراباد. تهران: نشر تاریخ ایران.
- مکنزی، چارلز فرانسیس.(1359). سفرنامه شمال. تهران: نشر گستره.
- ملگونف، گ‍ری‍گوری وال‍ریان‍ووی‍چ. (1364). سفرنامه ملگونف: سواحل جنوبی دریای خزر. تهران: انتشارات دادجو.
- نصری اشرفی، جهانگیر. (1381). فرهنگ واژگان تبری. تهران: احیا کتاب.