آب سیاه‌بالا / سیاه آب / سیاه گرگان

آب سیاه‌­بالا/ سیاه‌­آب/ سیاه گرگان/ قره‌­سو/ قراسو[1]

برخی این نهر را «سیاه‌­‌گرگان» (ملگونف. 1364/59) و نیز«وال[2] قوش­کپری»[3] نامیده­‌اند. (رابینو. 1383/130)، علت نام‌گذاری این رود به قراسو (سیاه‌­آب)، تیرگیِ آب آن است.(ملگونف. 1364/58) منابع تاریخی سه سرچشمه­‌ی متفاوت برای این رودخانه قایل شده‌­‌اند، یکی ده حسین­‌آباد[4] در چهارفرسخی (24کیلومتری)[شرقی] شهر استرآباد (ملگونف. 1364/59)، دیگری کوه­‌های شاهرود و بسطام (نوری. 1390/70) و نیز کوه‌­­های پشت کتول(رابینو. 1383/130). محل سرریز این رود به خلیج گرگان را جنوب شرقی آشوراده (ملگونف. 1364/ 59) و ملاکیله در سه فرسخ و ربعی (5/19کیلومتری) کردمحله[5] دانسته‌­اند.(نوری.1390/70 و ذبیحی و افشار. 1363/97)، رابینو در حدود سال 1288ق(1250ش) در مورد این رود می‌گوید: «از کوه‌های پشت کتول سرچشمه می‌گیرد و نزدیک سالیان­تپه به رودخانه‌­ی گرگان ملحق می‌شود و در 30 میلی (48 کیلومتری)مشرق استرآباد، ابتدا به سمت شمال غربی و بعد به طرف مغرب تا 40 یا 50 میل (64یا 80 کیلومتر) جریان یافته در 6 یا 7 میلی(9.6 یا11.2کیلومتری) جنوب خواجه­‌نفس به دریا می‌ریزد». رابینو (ح1250ش) حوزه­‌های آبریز قراسو را آب دهانه‌­ی کتول، آب سرخان محله[6]، آب کبودوال[7] و آب قاجار[8] می­‌داند. (رابینو.1383/130و 136)، لرد کرزن می­‌نویسد: «رودخانه کوچکی است که از سی میلی (48 کیلومتری) مشرق استرآباد سرچشمه می­‌گیرد و در شش میلی (9.6 کیلومتری) جنوب مصب گرگان‌­رود در دریای خزر می­‌ریزد». (کرزن. 1362/255)،  قورخانچی در 1327ق (1288ش) در باب این رود می‌نویسد: «رود سیاه‌­آب را نهر قره‌­سو می‌گویند. از دو فرسخی (12کیلومتری) شهر استرآباد می‌گذرد... این نهر از سرچشمه‌های کتول و دهات ملک[9] و سدن‌­رستاق و استرآباد­رستاق تشکیل یافته ... و اغلب در تابستان‌­ها به واسطه‌ی زراعت شلتوک خشک است». (ذبیحی و افشار.1363/96،97)، دمرگان در مورد این رود می­‌نویسد: «رود قره‌­سو (آب سیاه) از قلعه­‌ی ماران­‌کوه[10] در شرق شهر استرآباد سرچشمه می­‌گیرد. این رود به سمت شمال تا استپ جریان یافته، سپس در حالی که جهت شرقی ـ غربی می‏‌گیرد، آب­‌های خود را در نزدیکی ده ملاکلاه[11] در بطن خلیج استرآباد به خزر می­‌ریزد». (دمرگان. 1338/134)