حمزه انزانی نوکندی استرآبادی
اثر آفرينان استرآباد و جرجان (استان گلستان)
از شرح احوال و آثار «حمزه انزاني» هيچ آگاهي در دست نيست. فقط يک اثر از وي به چاپ رسيده که بر روي آن نامش را حمزه انزاني نوکندي جرجاني استرآبادي نوشته‌اند.
ما حتي زمان حيات او را نيز به درستي نمي دانيم. چند تن حمزه انزاني در کتب تواريخ و شرح‌حال وجود دارد. يکي از آنها «حمزه خان انزاني» است که در جنگ «روس» و «ايران»، يکي از سرکردگان سپاه جبهه «ايروان» بود و در جنگ با «پاسکويچ» شکست خورد و به اسارت رفت.
شخصيت ديگري به نام «حمزه سلطان انزاني» مي‌شناسيم که يکي از سرکردگان سپاه «زنديه» بود. او بعداً به «آغامحمدخان قاجار» پيوست و سبب شکست سپاه «زنديه» گرديد.
اما هيچ کدام از آنها نمي تواند نويسنده کتاب «بضاعة العجزة» باشد؛ زيرا اين اثر در اثبات امامت «علي بن ابي طالب» عليه السلام است. و به‌نظر مي‌رسد يک تن عالم و تحصيل کرده در حوزه‌ي «نجف اشرف» آن را نوشته است.
اما «حمزه خان انزاني» بنا بر يک وقف‌نامه‌اي که مرحوم «ملا محمدجعفر استرآبادي» در خصوص قريه «حسين‌آباد» بلوک «غار ري»، آن را نوشته است، ظاهراً بي‌سواد و عوام بوده است؛ زيرا «ملا محمدجعفر» وقف «حمزه خان» را عوامانه و باطل اعلام کرده و «حمزه خان» قريه را به عنوان رد مظالم به «ملا محمدجعفر» مسترد نموده است.
«حمزه سلطان» نيز مانند «حمزه خان» به جهت شغل و موقعيت زندگي، فردي غير عالم بوده است.
در هر صورت، تنها آگاهي ما از حمزه انزاني، وجود يک اثر منتسب به اوست.
آثار:
موضوع کتاب امامت است.
نسخههاي خطي:
تاکنون هيچ نسخه‌ي خطي از آن گزارش نشده است.
نسخههاي چاپي:
اين کتاب يک بار به سال 1321 و بار ديگر به سال 1324 در «تهران» و در 131 صفحه رقعي چاپ و منتشر گرديده است.
منابع:
شرح‌حال رجال ايران 1/461؛ بضاعة العجزة مقدمه.