سید عزیزالله بن امامویردی
اثر آفرينان استرآباد و جرجان (استان گلستان)
سيد عزيزالله بن امامويردي موسوي فندرسکي استرآبادي
قرن 14هـ.ق.
«سيد عزيزالله بن امامويردي گرگاني»، فقيهي مبارز و در عين حال بينام و نشان از سرزمين «استرآباد» است.
وي در «استرآباد» زاده شد و پس از تحصيل مقدمات و بخشي از سطوح، به «مشهد» مقدس سفر کرد. در آنجا بخش ديگري از سطوح را نزد علماي «مشهد» به پايان برد. آنگاه عازم عتبات عاليات گرديد و در محضر «آخوند ملا محمدکاظم خراساني» و «سيد محمدکاظم يزدي طباطبايي» به تحصيل در مراحل عالي ادامه داد و به درجهي اجتهاد رسيد. او در دوران مبارزات علما عليه استعمار «انگليس»، از پيشگامان محسوب ميشد.
مرحوم «آقابزرگ» وي را دانشمندي شجاع و قوي القلب توصيف کرده است. بنا به گزارش وي، سيد عزيزالله در جبهههاي جنگ عليه انگليسيها شرکت ميجست و در عملياتها مانند يک فرمانده از ابزار و آلات جنگي و امکانات مختلف بهره ميبرد.
«آقابزرگ» در اين گزارش تصريح ميکند که وي پس از پايان جنگ به وطنش «ايران» بازگشت و ما از سرنوشت وي بيخبر مانديم. تا اينکه در سال 1370هـ.ق. «سيد عزيزالله تهراني» فوت کرد و جنازهي او را به «نجف اشرف» انتقال دادند. اهل «نجف اشرف» چون نام سيد عزيزالله را به نيکي و مردانگي ميشناختند، تصور کردند که همان سيد عزيزالله استرآبادي است. براي تجليل از مقام شامخ عالمي مبارز، تشييع جنازهي باشکوهي انجام دادند.
آثار:
سيد عزيزالله اين اثر مختصر را در بيان قواعد اصول فقه، در 24 ذيحجه سال 1328هـ.ق. نگاشته است.
کتاب در يک مقدمه و چند مقصد و يک خاتمه تنظيم شده است.
نسخههاي خطي:
1 نسخهي خطي در «کتابخانهي آيتالله العظمي مرعشي نجفي (ره)» به شماره 2/7962 در 113 برگ و به خط مولف موجود است.
نسخههاي چاپي:
چاپ نشده است.
سيد عزيز الله نتوانسته است اين کتاب را کامل کند؛ زيرا بخشي از فقه را نوشته و تا تاريخ 24 ربيعالثاني سال 1323هـ.ق. مباحثي از آن را به اتمام رسانده است.
اين قطعه از کتاب فقهي او، استدلالي و به زبان عربي است. اين شيوه شايد در ديگر بخشهاي کتاب نيز ساري و جاري بوده است.
فهرستنويس نسخهي ياد شده احتمال داده است که اين اثر همان کتاب «عزيز المرام» مولف است.
نسخههاي خطي:
1 نسخهي خطي در «کتابخانهي آيتالله العظمي مرعشي نجفي (ره)» به شماره 7963 در 205 برگ، به خط مولف موجود است.
نسخههاي چاپي:
چاپ نشده است.
اين اثر مختصر، به زبان عربي و در بيان ادله چهارگانهي فقهي است. کتاب، سنت، عقل و اجماع، چهار دليل براي کشف و استنباط احکام شرعي است.
مولف گذشته از مباحث ادلهي چهارگانه، به مباحث ديگر اصول فقه نيز پرداخته است.
او اين اثر را در يک مقدمه و چهار مقصد و يک خاتمه به تاريخ 27 ذي حجه سال 1322 در «مشهد» رضوي (ع) به پايان برده است.
نسخههاي خطي:
1 نسخهي خطي در «کتابخانهي آيتالله العظمي مرعشي نجفي (ره)» به شماره 7961 در 108 برگ، به خط مولف موجود است.
نسخههاي چاپي:
چاپ نشده است.
يک دوره فقه استدلالي است. مولف سعي کرده است به احاديث وارده در هر باب از ابواب فقهيه و قول مشهور علما استناد نمايد.
او اين اثر را از سال 1335 تا سال 1340هـ.ق. در «نجف اشرف» نگاشته است.
نسخههاي خطي:
1 نسخهي خطي در «کتابخانهي آيتالله العظمي مرعشي نجفي (ره)» به شماره 7956 در 363 برگ، جلد 1 کتابت طهارت، شماره 7957 در 280 برگ، جلد 2 کتاب صلات، شماره 7958 در 241 برگ، جلد 3، شماره 7959 در 385 برگ، جلد 4، کتاب تجارت تا ظهار، شماره 7960 در 275 برگ، جلد 5 از کتاب ايلا تا ديات، به خط مولف موجود است.
نسخههاي چاپي:
چاپ نشده است.
«المنطق» کتاب مختصري است در موضوع منطق که مولف موفق به پاکنويس آن نشده است.
وي اين اثر را در يک مقدمه و چند فصل و يک خاتمه به تاريخ 11 جمادي الاول سال 1328هـ.ق. پايان برده است.
نسخههاي خطي:
1 نسخهي خطي در «کتابخانهي آيتالله العظمي مرعشي نجفي (ره)» به شماره 1/7962 در 28 برگ، به خط مولف موجود است.
نسخههاي چاپي:
چاپ نشده است.
منابع:
التراث العربي المخطوط 2/19 و 4/195، 366 و 5/91، 271؛ تراجم الرجال 2/142؛ طبقات اعلام الشيعة (نقباء البشر) 2/1265-1266؛ فرهنگ رجال و مشاهير تاريخ معاصر ايران 1/358؛ گنجينهي دانشمندان 6/407.