عبدالوحید بن نعمت الله استرآبادی
اثر آفرينان استرآباد و جرجان (استان گلستان)
عبدالوحيد (عبدالواحد) بن نعمتالله استرآبادي
قرن 11هـ.ق.
عالم و دانشمند گمنام استرآبادي، «عبدالوحيد يا عبدالواحد بن نعمتالله بن يحيي قاري» و «واعظ استرآبادي» که گويا «گيلاني کوکبي» نيز شناخته مي‌شود، يکي ديگر از بزرگان اين خطه‌ي عالم خيز است.
باوجود آثار و تاليفات بسيار زياد و متنوع، شرح احوال وي در منابع کهن و جديد، با آشفتگي و بسيار اندک است. نامش اختلافي و سال تولد و وفاتش نامشخص است.
او را به «استرآباد» و گيلان، نسبت داده‌اند. در برخي موارد، قزويني نيز گفته‌اند.
ظاهراً نخستين کسي که از وي سخن گفته، مرحوم «افندي» در رياض است. پس از آن ديگر نويسندگان، همان مطالب را تکرار کرده‌اند. «آقابزرگ» همهي کتاب‌هايي را که در «رياض العلما» به‌صورت درهم شمرده شده است، در «الذريعه» مرتب کرده و مقداري به آنها اضافه نموده است. در زندگي‌نامه‌ي او هم فقط يک مطلب ثابت را تکرار کرده است.
«افندي» و همهي مورخان، او را مفسر، متکلم، فيلسوف، اديب، فقيه، عارف و شاعر توصيف کرده‌اند.
ملاحظه کميت و کيفيت کتاب‌ها و تنوع موضوعي آنها نيز همين حکايت را دارد.
با اين‌همه، همين قدر از او مي‌دانيم که از شاگردان «شيخ بهايي» است. او برخي آثار «شيخ بهايي» را استنساخ کرده و نام خود را در آنجا نوشته است.
وي تا سال 1077هـ.ق. زنده بود؛ زيرا در منابعي مثل «جامع الاسرار»، «ميرزا مهر علي» مي‌نويسد: به دستور «مولا عبدالوحيد استرآبادي» گيلاني آن را کتابت کرده است. اين در حالي است که کتابت آن سال 1077هـ.ق. و وي در آن موقع زنده بوده است.
فرزندش «هدايت‌الله بن عبدالوحيد» نيز از علماي «استرآباد» محسوب مي‌گردد.
آثار:
درباره‌ي قلب انسان و احوال آن و چگونگي عمل‌کرد معنوي مانند حب و بغض و ديگر آثار آن نوشته شده است.
نسخههاي خطي:
هيچ گزارشي از نسخ خطي آن در دست نيست.
نسخههاي چاپي:
چاپ نشده است.
کتاب درباره‌ي آسمان‌ها و زمين و چگونگي آفرينش آنها نوشته شده است.
نسخههاي خطي:
هيچ گزارشي از نسخ خطي آن در دست نيست.
نسخههاي چاپي:
به گفتهي «آقابزرگ» در «بيروت» چاپ شده است. نام کتاب چاپ شده «آيات البينات في غرائب الارض و السماوات» است. اما وي يقين ندارد که اين همان کتاب فوق باشد.
3. اثبات الشوق في المقدمات التعيني
مرحوم «افندي» اين کتاب را در «رياض العلما» همراه با بيش از پنجاه اثر ديگر به او نسبت داده است.
نسخههاي خطي:
هيچ گزارشي از نسخ خطي آن در دست نيست.
نسخههاي چاپي:
چاپ نشده است.
مولا عبدالوحيد استرآبادي اين کتاب را درباره‌ي اسم اعظم و شرح آن نوشته است. قلم او در اين رساله عرفاني و با استناد به آيات قرآني است.
کتاب با عناوين (نور، نور) و (سر، سر)، حال و هواي عرفاني دارد.
نسخههاي خطي:
1 نسخهي خطي در «کتابخانه‌ي آستانه مقدسه حضرت فاطمه معصومه» سلام الله عليها به شماره 1/26 در 49 برگ و کتابت سده 12هـ.ق. موجود است.
نسخههاي چاپي:
چاپ نشده است.
تفسير قرآن و بيان اسرار و مفاهيم عالي آن به زبان عرفاني و شايد فارسي است. اين اثر را مرحوم «افندي» و «آقابزرگ»، هردو در زمره‌ي کتاب‌هاي وي برشمرده‌اند.
نسخههاي خطي:
هيچ گزارشي از نسخ خطي آن در دست نيست.
نسخههاي چاپي:
چاپ نشده است.
اين کتاب را «آقابزرگ» به او نسبت داده است.
نسخههاي خطي:
هيچ گزارشي از نسخ خطي آن در دست نيست.
نسخههاي چاپي:
چاپ نشده است.
7. اعلي عليين في تعريف العبادة
استرآبادي اين اثر را در بيان حقيقت عبادت و معناي آن به زبان فارسي نوشته است.
نسخههاي خطي:
هيچ گزارشي از نسخ خطي آن در دست نيست.
نسخههاي چاپي:
چاپ نشده است.
کتاب به نظم و شعر، درباره‌ي استکمال نفس نبوي (ص) و شايد به زبان فارسي است. اين کتاب با عنوان «الانوار القدسية» نيز ناميده شده است. برخي منابع نويسنده و ناظم آن را به اشتباه «عبدالوحيد قزويني» نوشته‌اند.
نسخههاي خطي:
هيچ گزارشي از نسخ خطي آن در دست نيست.
نسخههاي چاپي:
چاپ نشده است.
مباحث اخلاقي و عرفاني در وعظ و اندرز است. اين کتاب بسيار مبسوط و شامل همهي گفتارها و مجالس وعظ آن مرحوم مي‌گردد. وي پس از اين، دو اثر ديگر در وعظ با همين عنوان به‌صورت متوسط و کوچک تاليف کرده است که در ذيل متذکر مي‌شويم.
نسخههاي خطي:
1 نسخهي خطي در «کتابخانه‌ي آيت‌الله العظمي گلپايگاني (ره)» به شماره 164/16 در 123 برگ، کتابت سال 1258هـ.ق. موجود است.
نسخههاي چاپي:
چاپ نشده است.
گفتارهايي در وعظ و اندرز باحجم و کميت متوسط.
نسخههاي خطي:
هيچ گزارشي از نسخ خطي آن در دست نيست.
نسخههاي چاپي:
چاپ نشده است.
کتاب کوچک و کم حجم در مباحث اخلاقي است.
نسخههاي خطي:
هيچ گزارشي از نسخ خطي آن در دست نيست.
نسخههاي چاپي:
چاپ نشده است.
اين کتاب شامل مباحثي درباره‌ي توبه، صبر، زهد، خوف و رجا است. روي هم رفته کتابي اخلاقي محسوب مي‌گردد. کتاب هم‌چنين مطالبي از سير و سلوک شرعي مومن را شرح مي‌دهد.
نسخههاي خطي:
هيچ گزارشي از نسخ خطي آن در دست نيست.
نسخههاي چاپي:
چاپ نشده است.
مولف اين اثر را در تعريف و شناخت زمان نوشته است. منظور وي از زمان شامل زمان دنيوي و زمان برزخي و زمان اخروي است.
نسخههاي خطي:
هيچ گزارشي از نسخ خطي آن در دست نيست.
نسخههاي چاپي:
چاپ نشده است.
14. بصارة التجارة (بصائر التجارة)
اين کتاب برخلاف نام ظاهري، درباره‌ي تجارت دنيوي و مادي نيست. بلکه تجارت معنوي و انجام وظايف مالي مسلمان، مانند پرداخت زکات و حد نصاب آن و آنچه زکات بدان تعلق مي‌گيرد، نوشته شده است.
نسخههاي خطي:
هيچ گزارشي از نسخ خطي آن در دست نيست.
نسخههاي چاپي:
چاپ نشده است.
15. تهذيب الاخلاق في تزکية النفس
چنانچه از نامش آشکار است، در تزکيه نفس و تربيت اخلاق و صفات حسنه است.
نسخههاي خطي:
هيچ گزارشي از نسخ خطي آن در دست نيست.
نسخههاي چاپي:
چاپ نشده است.
در شناخت ذات باري تعالي است. شناخت خدا و اثبات وجود و يگانگي آن به زبان ساده و در فهم عموم، هدف نويسنده از اين کتاب است.
نسخههاي خطي:
هيچ گزارشي از نسخ خطي آن در دست نيست.
نسخههاي چاپي:
چاپ نشده است.
17. الجهاد الاکبر في مجاهدة النفس
اين اثر هم يک اثر اخلاقي در شناخت نفس و چگونگي کنترل آن و لجام زدن بر اسب سرکش نفس اماره است.
نسخههاي خطي:
هيچ گزارشي از نسخ خطي آن در دست نيست.
نسخههاي چاپي:
چاپ نشده است.
اين حاشيه، نقد و ايرادات مرحوم استرآبادي بر بخش‌هاي نخستين شرح است. او با عناوين (قوله، قوله) مطالب را نقل و سپس نقد کرده است. بسياري موارد نظر شارح را رد کرده و گاهي با عنوان قال، از متن هدايه الحکمه نيز نقل و نقد کرده است.
نسخههاي خطي:
1 نسخهي خطي در «کتابخانه‌ي آيت‌الله العظمي مرعشي نجفي (ره)» به شماره 8748 در 57 برگ، موجود است.
نسخههاي چاپي:
چاپ نشده است.
در آداب دعا و شيوه‌هاي دعا خواندن است. زمان دعا، شرايط استجابت دعا و شرايط داعي در اين اثر مورد توجه قرار گرفته است.
نسخههاي خطي:
هيچ گزارشي از نسخ خطي آن در دست نيست.
نسخههاي چاپي:
چاپ نشده است.
20. الحصن الحصين في دفع شر الوسواس
عبدالوحيد استرآبادي، در اين رساله راههاي غلبه بر وسواس شيطان رجيم در دفع مرض وسواس را بيان کرده است. عنوان ديگر اين کتاب «الحصن الحصين من شرور تردد الشياطين» است.
نسخههاي خطي:
هيچ گزارشي از نسخ خطي آن در دست نيست.
نسخههاي چاپي:
چاپ نشده است.
اين اثر با عنوان بسيار بجا، «الحق اليقين»، درباره‌ي مرگ و احوال قيامت است. مرگ حق است و فرار از آن ممکن نيست. کتاب ضمن توجه دادن به يقيني بودن مرگ، روش آماده شدن براي استقبال از آن را بيان مي‌کند.
نسخههاي خطي:
هيچ گزارشي از نسخ خطي آن در دست نيست.
نسخههاي چاپي:
چاپ نشده است.
بلا و مصيبت ممکن است براساس حکمت و مشيت خداوندي باشد و ممکن است به جهت رفتارها و عملکردهاي بندگان نازل گردد. مولف با بيان انواع بلا و دلايل ابتلا و حکمتهاي محتمل، خواننده را براي رويارويي با مصيبتها آماده مي‌کند.
به‌نظر «آقابزرگ»، اين اسم ترکيب دو اسم از آثار استرآبادي است.
نسخههاي خطي:
هيچ گزارشي از نسخ خطي آن در دست نيست.
نسخههاي چاپي:
چاپ نشده است.
23. در گنج سعادت (رسالة في بيان حقيقة اسم الله تعالي)
اين رساله به زبان فارسي و در بيان حقيقت اسم خداوند متعال و معناي آن است. اينکه اسم اعظم چيست و مفهوم آن چگونه است؟
همانطور که اگر کسي اسم اعظم را بداند به گنج ابدي دست يافته است، خواننده‌ي اين کتاب هم با باز کردن صفحات آن، در گنج سعادت را باز کرده است.
نسخههاي خطي:
هيچ گزارشي از نسخ خطي آن در دست نيست.
نسخههاي چاپي:
چاپ نشده است.
24. دستور العمل في الوظائف اليومية
هر مسلمان و بلکه هر انساني در طول شبانه روز وظايف و تکاليفي دارد که بايد از آنها باخبر باشد و به آنها عمل نمايد. اين رساله شرح اين وظايف و تکاليف را به عهده دارد.
نسخههاي خطي:
هيچ گزارشي از نسخ خطي آن در دست نيست.
نسخههاي چاپي:
چاپ نشده است.
شناخت کفر و ايمان و اصول و شعبه‌هاي آن، از مسائل مهمي است که بسياري از مواقع مسلمانان به دليل عدم شناخت کافي دچار آن مي‌شوند. مرحوم استرآبادي در اين کتاب آنچه درباره‌ي کفر و ايمان، لازم به دانستن است، بيان کرده است.
نسخههاي خطي:
هيچ گزارشي از نسخ خطي آن در دست نيست.
نسخههاي چاپي:
چاپ نشده است.
«ذم دنيا» کتابي اخلاقي در نکوهش وابستگي به دنيا وعطش دنياطلبي است. مولف سعي دارد حقيقت دنيا را که دارِ اَعمال و سراي اکتساب اسباب است، به درستي بر مومنان معرفي نمايد تا فريب آن را نخورند .
نسخههاي خطي:
1 نسخهي خطي در «کتابخانه‌ي آستان قدس رضوي (ع)» به شماره 9030 در 15 برگ، کتابت سال 1072هـ.ق. موجود است.
نسخهي ديگري در همين کتابخانه‌ي مي‌توان به شماره 232 در 15 برگ، کتابت سال 1072هـ.ق. به دست آورد که گويا نام نويسنده و عنوان کتاب مشخص نيست. اما فهرست‌نويس، متن آن را مطابق همين کتاب «عبدالوحيد واعظ استرآبادي» تشخيص داده است.
نسخههاي چاپي:
چاپ نشده است.
پرهيزگاري و تقوا پيشه کردن بهترين راه نجات بشر است. مولف با بيان راههاي تقوا، به حق راه نجات را نشان داده است.
نسخههاي خطي:
هيچ گزارشي از نسخ خطي آن در دست نيست.
نسخههاي چاپي:
چاپ نشده است.
28. رسالة في اسرار الزکاة و الصوم و الحج و سائر العبادات
چنانچه از نام کتاب هويداست، اسرار زکات، روزه، حج و ساير عبادات در اين اثر بيان شده است.
نسخههاي خطي:
هيچ گزارشي از نسخ خطي آن در دست نيست.
نسخههاي چاپي:
چاپ نشده است.
مرحوم «آقابزرگ» به نقل از «رياض‌العلما» ، اين کتاب را به او نسبت داده است. به‌نظر مي‌رسد همان کتاب راه نجات که در راهنمايي تقوا و پرهيزگاري است، باشد.
نسخههاي خطي:
هيچ گزارشي از نسخ خطي آن در دست نيست.
نسخههاي چاپي:
چاپ نشده است.
ظاهرا ًکتابي است در مسائل متفرقه و مباحث گوناگون، که مانند کشکول مرتب گرديده است. مرحوم «آقابزرگ» در توضيح آن نوشته است: «في الفوائد و الفرائد و الطرائف و الظرائف للمولي مير القاري الکوکبي الجيلاني المعاصر للشاه عباس و الشيخ البهائي».
وي کتاب را به اسم «احمدخان» حاکم «گيلان» نوشته است. آغاز کتاب با سخناني از رسول اکرم (ص) و ائمه‌ي اطهار (ع) است.
نسخههاي خطي:
بنا به گزارش «آقابزرگ»، 1 نسخهي خطي ناقص در «کتابخانه‌ي شيخ محمد ابراهيم کلباسي» در «نجف اشرف» موجود است. براساس همين گزارش نسخهي ديگري در «تبريز» بوده است که گويا مرحوم «خياباني» آن را ديده است.
نسخههاي چاپي:
چاپ نشده است.
31. السدرة المنتهي في مراتب العرفاء
کتاب در مراتب عرفان و عرفاست.
نسخههاي خطي:
هيچ گزارشي از نسخ خطي آن در دست نيست.
نسخههاي چاپي:
چاپ نشده است.
32. سر العالمين في حقيقة الدنيا و العقبي
اين اثر با عنوان «سر العالمين و کشف ما في الدارين» نيز آمده است. موضوع آن، در شناخت حقيقتِ دنيا و آخرت است.
به عبارتي روشن‌تر، کتاب، در تفسير آيه‌ي «مالک يوم‌الدين» از سوره‌ي «فاتحة الکتاب» نگارش يافته است. مولف با قلمي روان و ساده، مباحث دنيا را به تحرير درآورده است.
نسخههاي خطي:
1 نسخهي خطي در «کتابخانه‌ي آستان قدس رضوي (ع)» به شماره 9029 در 5 برگ، کتابت سال 1072هـ.ق. و شماره 200 در 5 برگ، موجود است.
نسخههاي چاپي:
چاپ نشده است.
کتاب در علم کلام وبه زبان فارسي است.
نسخههاي خطي:
هيچ گزارشي از نسخ خطي آن در دست نيست.
نسخههاي چاپي:
چاپ نشده است.
34. سلوک الملوک في تحقيق العدالة
اين اثر درباره‌ي عدل، عدالت و عادل است. هم‌چنين شاهزادگان و درباريان و صاحبان قدرت را به رفتار عادلانه ترغيب مي‌کند.
در واقع آداب رعيت‌پروري و عدالت‌گستري را به صاحبان ثروت و قدرت يادآوري مي‌کند.
نسخههاي خطي:
1 نسخهي خطي در «کتابخانه‌ي آستان قدس رضوي (ع)» به شماره 3549 در 23 برگ، کتابت سال 1072هـ.ق. و شماره 201 در 23 برگ، کتابت سال 1073هـ.ق. موجود است.
نسخههاي چاپي:
چاپ نشده است.
در معنا و مفهوم کلمه توحيد و عبارت لا اله الا الله است. هم‌چنين خداشناسي و يگانگي از مباحث اين اثر است.
نسخههاي خطي:
هيچ گزارشي از نسخ خطي آن در دست نيست.
نسخههاي چاپي:
چاپ نشده است.
36. شرح مائة کلمة لعلي عليه السلام (نظم)
عارف استرآبادي، از کلمات قصار اميرالمومنين (ع) صد سخن زيبا را انتخاب و آنها را به نظم در آورده و به زبان فارسي سروده است.
اين اثر با عناوين «شرح الکلمات المائة» و «نظم صد کلمه» نيز شناخته مي‌شود.
نسخههاي خطي:
هيچ گزارشي از نسخ خطي آن در دست نيست.
نسخههاي چاپي:
چاپ نشده است.
استرآبادي در اثر گران‌قدر خود به امراض روحاني و قلبي انسان توجه کرده و براي درمان آنها روش‌هايي پيشنهاد نموده است.
همان طور که از نام آن مشخص مي‌شود، حاوي مطالبي در طب قلب و روح انسان است.
نسخههاي خطي:
هيچ گزارشي از نسخ خطي آن در دست نيست.
نسخههاي چاپي:
چاپ نشده است.
اين اثر نيز در عقايد و اسماي خداوند متعال است. مولف شرح معناي اسم خدا و توضيح ذات پاک و نام مقدس الله تعالي و اسم اعظم و خواص آن را مورد توجه قرار داده است.
نسخههاي خطي:
هيچ گزارشي از نسخ خطي آن در دست نيست.
نسخههاي چاپي:
چاپ نشده است.
39. العروة الوثقي في فضائل ائمة الهدي (ع)
نسخههاي خطي:
هيچ گزارشي از نسخ خطي آن در دست نيست.
نسخههاي چاپي:
چاپ نشده است.
احکام جهاد و ترغيب مسلمان به جهاد و دفاع از خود، وطن و دين در مقابل دشمنان، مطالبي است که در اين اثر مي‌توان به آنها دست يافت.
نسخههاي خطي:
هيچ گزارشي از نسخ خطي آن در دست نيست.
نسخههاي چاپي:
چاپ نشده است.
کتاب فتح الباب در شرح باب حادي‌عشر است.
نسخههاي خطي:
1 نسخهي خطي در «کتابخانه‌ي وزيري يزد» به شماره 1/3902 در 115 برگ و به گزارشي، در 71 صفحه، موجود است.
نسخههاي چاپي:
چاپ نشده است.
42. الفصل و الوصل في معرفة الطهارة و الصلاة
شامل مباحث فقهي طهارت و صلات است.
نسخههاي خطي:
هيچ گزارشي از نسخ خطي آن در دست نيست.
نسخههاي چاپي:
چاپ نشده است.
مولف در اين اثر، مباحث مربوط به علم قرائت قرآن را به نظم و شعر بيان کرده است.
نسخههاي خطي:
هيچ گزارشي از نسخ خطي آن در دست نيست.
نسخههاي چاپي:
چاپ نشده است.
«حسبه» يکي از قديمي‌ترين مباحث فقهي است که در اکثر کتاب‌هاي فقهي مورد توجه قرار گرفته است. مرحوم استرآبادي تعريف، مفهوم و موارد حسبه را متذکر شده و اختيارات مرجع تقليد و ولي فقيه را توضيح و برشمرده است.
نسخههاي خطي:
هيچ گزارشي از نسخ خطي آن در دست نيست.
نسخههاي چاپي:
چاپ نشده است.
مولف در فوايد و احکام روزه بحث کرده است. هم‌چنين تاثير روزه در کم شدن شهوت جنسي، شهوت مالي و... را توضيح داده است.
نسخههاي خطي:
هيچ گزارشي از نسخ خطي آن در دست نيست.
نسخههاي چاپي:
چاپ نشده است.
46. کشف الغطاء في اسباب الضلال و الغرور
برخي صفات و رفتارها اسباب گمراهي انسان مي‌گردد. از آن جمله غرور و خودبيني مي‌تواند انسان را به بيراهه کشاند. مولف در اين اثر عوامل گمراهي را توضيح و چگونگي نجات از آنها را شرح داده است.
نسخههاي خطي:
هيچ گزارشي از نسخ خطي آن در دست نيست.
نسخههاي چاپي:
چاپ نشده است.
مباحث ادبي و پيشنيازهاي انشاي صحيح و روان در اين اثر توضيح داده شده است.
نسخههاي خطي:
هيچ گزارشي از نسخ خطي آن در دست نيست.
نسخههاي چاپي:
چاپ نشده است.
48. مرآة المروة في آداب الاخوة
مباحث اخلاقي در آداب برادري و دوستي در اين اثر مورد توجه مولف قرار گرفته است.
نسخههاي خطي:
هيچ گزارشي از نسخ خطي آن در دست نيست.
نسخههاي چاپي:
چاپ نشده است.
مولف در اين اثر راه‌ها و ابزارهاي شناخت حق و باطل را برشمرده و توضيح داده است. و با مناسبت بسيار زياد، نام آن را مصباح الهدايه نهاده است.
نسخههاي خطي:
هيچ گزارشي از نسخ خطي آن در دست نيست.
نسخههاي چاپي:
چاپ نشده است.
مباحث عرفاني، اخلاقي و کلامي است.
نسخههاي خطي:
هيچ گزارشي از نسخ خطي آن در دست نيست.
نسخههاي چاپي:
چاپ نشده است.
در توصيف و شناخت علم و معرفي علماي اعلام و فضلاي گرامي است.
نسخههاي خطي:
هيچ گزارشي از نسخ خطي آن در دست نيست.
نسخههاي چاپي:
چاپ نشده است.
52. معيار الصلاة في اسرار الصلاة
در اسرار نماز است.
نسخههاي خطي:
هيچ گزارشي از نسخ خطي آن در دست نيست.
نسخههاي چاپي:
چاپ نشده است.
53. مفتاح باب السعادة (مفتاح السعادة)
در خداشناسي و شرح بسم الله و علم خداوند و اسما و صفات ذاتي و ازلي آن حضرت است.
نسخههاي خطي:
هيچ گزارشي از نسخ خطي آن در دست نيست.
نسخههاي چاپي:
چاپ نشده است.
مرحوم استرآبادي در اين اثر از عرفان و مراحل سير و سلوک و مقصد نهايي عارف سخن گفته است.
برخي از مباحث کتاب شامل فکر عارف، ذکر عارف، شکر عارف، توکل عارف، و توحيد عارف است.
در همهي اين موارد خصوصيات عارف حقيقي شرح داده شده است.
نسخههاي خطي:
هيچ گزارشي از نسخ خطي آن در دست نيست.
نسخههاي چاپي:
چاپ نشده است.
همهي مجتهدين و فقها کتابي در مناسک حج دارند. استرآبادي نيز مباحث فقهي حج و مناسک آن در اين اثر آورده است.
نسخههاي خطي:
هيچ گزارشي از نسخ خطي آن در دست نيست.
نسخههاي چاپي:
چاپ نشده است.
مسائل و مباحث ديگري از عرفان و سير و سلوک که شامل نيت خير، صدق و اخلاص مي‌گردد، در اين اثر آورده شده است.
نسخههاي خطي:
هيچ گزارشي از نسخ خطي آن در دست نيست.
نسخههاي چاپي:
چاپ نشده است.
مباحث مربوط به مريد و مراد؛ محبت، شوق و رضا در اين کتاب آمده است.
نسخههاي خطي:
هيچ گزارشي از نسخ خطي آن در دست نيست.
نسخههاي چاپي:
چاپ نشده است.
مباحث نفقه، موارد آن، چگونگي پرداخت و ميزان نفقه و رعايت عدالت در پرداخت نفقه، از ديدگاه فقه «شيعه» در اين کتاب مورد مطالعه قرار گرفته است.
نسخههاي خطي:
هيچ گزارشي از نسخ خطي آن در دست نيست.
نسخههاي چاپي:
چاپ نشده است.
سماع از نظر شرع و متصوفه در اين کتاب مورد بحث قرار گرفته است.
نسخههاي خطي:
هيچ گزارشي از نسخ خطي آن در دست نيست.
نسخههاي چاپي:
چاپ نشده است.
60. نهر الحيوان في بقاء العالم و الانسان
معارف ديني درباره‌ي بقا و فناي عالم و انسان از مباحث اين کتاب است.
نسخههاي خطي:
هيچ گزارشي از نسخ خطي آن در دست نيست.
نسخههاي چاپي:
چاپ نشده است.
منابع:
اعيان الشيعة 8/131؛ الذريعة 1/46، 53-54 و 2/43، 54، 243، 438، 469 و 3/85، 126 و 4/507 و 6/239 و5/161، 295 و 7/24، 41، 208 و 8/163، 198 و 12/1-2، 24، 154، 168، 173، 227 و 13/35، 122 و 14/41 و 15/143، 203، 251، 261 و 16/105، 234 و 17/156، 231 و 18/46، 356 و 20/286 و 21/123، 139، 230، 280، 381 و 22/126 و 23/284، 315 و 24/216، 428؛ رياض العلماء 3/285-286؛ ريحانة الادب 5/117 و 6/291؛ طبقات اعلام الشيعة (الروضة النضرة) 5/361-362؛ فرهنگ بزرگان اسلام و ايران 326؛ فهرس اعلام الذريعة 2/1431؛ فهرستواره کتاب‌هاي فارسي 6/494؛ فوائد الرضوية 260؛ معجم التراث الکلامي 1/81، 255 و 2/444 و 3/122، 276، 531 و 4/15، 34، 203، 227، 366-367، 551 و 5/135، 216؛ معجم المولفين 6/215؛ معجم طبقات المتکلمين 4/122-123؛ معجم مولفي الشيعة 24؛ موسوعة طبقات الفقهاء 11/181-182؛ مولفين کتب چاپي فارسي و عربي 4/24.