قول حاجی

قول حاجی

  Qolhāji

روستایی است در دهستان فجر (پیش‌تر: قان یخمز شرقی) از بخش مرکزی شهرستان گنبد کاووس، استان گلستان.

این روستا در 8 کیلومتری جنوب شرق شهر گنبدکاووس و در مختصات  59ً   10َ   37°  عرض و  49ً  11َ °55 طول جغرافیایی واقع شده‌ است. ارتفاع این روستا از سطح دریا 59 متر است[1].

روستا موقعیتی دشتی داشته و بر روی رسوبات مخروط افکنه‌ای خرمارود استقرار یافته است.                                                                                                                                           

«قول حاجی» از جنوب به اراضی روستای قزلجه آق امام، از شرق به اراضی روستای دشت حلقه، از شمال به اراضی روستای آرتق مختوم و از غرب به خرما رود محدود می‌شود[2].

برای رسیدن به این روستا بایستی از جاده‌ای که در کیلومتر 2 بزرگراه گنبد به آزادشهر به طرف شرق می‏رود، 6 کیلومتر دیگر به طرف شرق طی طریق کرد. همچنین از سمت جنوب نیز، با گذر از روستای قزلجه آق امام می‌توان به جاده‏ی شمال - مشهد (جاده سنتو) دسترسی داشت.

روستا نام خود را از نام یکی از قدیمی و متنقذترین ساکنان روستا به نام قول حاجی دریافت کرده است. البته قبل از آن که روستا محل استقرار خود را در محل کنونی تثبیت کند به صورت استقرارگاه ناپایدار کوچندگان ترکمن بوده و مقر آن در محلی به نام خان اولوم بوده است. خان الوم که در واقع قانلی اولوم یا اولوم[3] خونین بوده روایتگر واقعه‌ای خونین است که حدود دویست سال پیش بدنبال اختلاف بر سر استفاده از مراتع و اراضی زراعی رخ داده و در آن خون بسیاری از طایفه‏ی قان یخمز بر زمین ریخته است. این لغت بعدها بر اثر کثرت استعمال به خان اولوم تغییر یافته است.

روستای قول حاجی با وجود تغییر مکان از خان اولوم به مکان فعلی، تا مدت‌ها به این نام نامیده می‌شد و حتی در اسناد ارضی، اراضی این روستا به نام خان اولوم ثبت شده است. با این وجود، در شناسنامه‏هایی که در دوره‏ی پهلوی اول صادر شده، محل تولد افراد روستای قول حاجی ذکر شده است[4].

یکی از اتفاقات تلخ رخ داده در حوزه‏ی این روستا، درگیری‌ای است که در سال‌های پایانی سده‏ی دوازدهم شمسی رخ داده و در طی آن تعداد زیادی از قان یخمزها کشته شدند. این درگیری در محلی به نام قالالجه اولوم (در مسیر خرمارود) رخ می‏دهد و این نقطه از آن واقعه به بعد هازار قرلان (هزار قرلان به معنای محل کشته شدن هزار نفر) معروف گردید[5]. اگر چه واژه‏ی هزار اغراق است ولی قطعا تعداد کشته‌شدگان زیاد بوده که منجر به این نامگذاری گردیده است.

در آخرین سرشماری نفوس و مسکن (1395)، روستا دارای جمعیتی بالغ بر 1526 نفر در قالب 431 خانوار بوده است. حجم خانوار در این سال 3.5 نفر بوده است که نسبت سال 45 (5.8 ) کاهش محسوسی را نشان می‌دهد که ناشی از دو عامل تنظیم خانواده و کاهش خانوارهای گسترده می‌باشد.

جمعیت روستا در سرشماری نفوس و مسکن ایران به این شرح است.[6]

روستا دارای بافتی خیابانی است که متاثر از فرهنگ سکونتی ترکمن می‌باشد. منازل روستایی که سابقا بیشتر از مصالح بوم آورد غیرمقاوم ساخته شده بود، در سال‏های اخیر به مدد برنامه‌های توسعه‏ی مسکن روستایی، اکثرا با مصالح مقاوم بازسازی شده‌اند. البته تعداد اندکی از مساکن قدیمی باقی مانده‌اند که به واسطه‏ی معماری خاص دارای ارزش می‌باشند.

بیشتر اهالی به زراعت و باغداری مشغول بوده و تعدادی نیز به دامداری و خدمات مشغولند. تعداد شاغلین بخش خدمات دائما در حال افزایش است و به جز خدمات روستایی، به علت نزدیکی به شهر گنبد تعدادی از اهالی در بخش‏های خدماتی شهر گنبد فعال می‌باشند. شاغلین صنعت محدود به فعلین بخش ساختمان و اندک بافندگان فرش می‏گردد که در طی دهه‌های اخیر مرتب از تعداد آنها کاسته شده است.

میزان اراضی روستا حدود 1200 هکتار است که بیش از یک پنجم آن آبی و بقیه دیم می‌باشد[7]. منابع آب روستا عموما آب‌های زیرزمینی است که با استفاده از چاه‌های مته ای، نیمه عمیق و عمیق مورد بهره‌برداری قرار می‏گیرد. خرمارود نیز از دیگر منابع آبی روستاست که در گذشته اهمیت بیشتری داشت و بتدریج به علت کاهش آب، اهمیت خود را از دست می‌دهد. کشاورزان روستا در این اراضی گندم، جو، شالی، کلزا، سویا، ذرت، آفتابگردان و صیفی جاتی نظیر خربزه و هندوانه کشت می‌کنند. کشت باغات روستا حدود 30 هکتار و مشتمل بر محصولاتی چون هلو، آلو، انجیر، انار و شلیل می‌باشد[8].

 دامداری روستایی در قول حاجی عمدتاً شامل پرورش گاو، گوسفند و بز به همراه تعداد محدودی شتر است. دام‌ها در بیشتر ماه‌های سال در طویله نگهداری می‌شوند و تنها پس از برداشت محصولات، برای چرا به صورت پس‌چر به مزارع منتقل می‌گردند. یکی از محصولات شترهای این روستا، «چال» (دوغ شتر) است. همچنین، برخی از اهالی به روش سنتی و برای تأمین نیازهای شخصی خود به پرورش طیور می‌پردازند.

اهالی قول حاجی ترکمن و اهل تسنن بوده و به زبان ترکمنی صحبت می‌کنند. آنها از زیرتیره‏ی هلاکو تیره‏ی قان یوقماز ایل یموت هستند. بیک محمدی، خرمالی، سارجه کر، هلاکو، عالی، قزلجه، باستی، آقی، محمدی، گل محمدی، صوفی پور، علانی و قره قاشلی از فامیل‌های بزرگ روستا می‌باشد. میراث فرهنگی ملموس و ناملموس ترکمن‏ها را می‌توان همانند سایر مناطق ترکمن نشین در این روستا نیز دید.

روستای قول حاجی دارای جاده آسفالت، آب لوله کشی، برق، گاز لوله کشی، دبستان، خانه بهداشت، مسجد، نانوایی، شورا، دهیاری، زمین ورزشی و دفتر پیشخوان می باشد.