شیخلر
شیخلر
Šeyxlar
روستایی واقع در دهستان پالیزان، بخش مرکزی شهرستان مراوه‌تپه، استان گلستان.
این روستا در فاصله ۱۵ کیلومتری شرق شهرستان مراوه‌تپه واقع شده و در طول جغرافیایی 31ً 2َ °56 و عرض جغرافیایی 6ً 55َ °37 قرار دارد. ارتفاع آن از سطح دریا ۲۳۱ متر است.[1]
موقعیت جغرافیایی روستا چنین است: در شمال آن کوره‌مرگن، در شرق قوورپ و چون‌قیر، در غرب قزل‌دالق و زمین‌های کشاورزی، و در جنوب رودخانه اترک قرار دارد. نزدیک‌ترین روستا به آن در مسیر پیشین، قزل‌دالق با فاصله‌ای حدود ۵ کیلومتر است و روستای بعدی نیز بسطام‌دره در فاصله ۱۵ کیلومتری واقع شده است.
از آنجا که بیشتر ساکنان روستا از طایفه شیخ هستند، این روستا شیخلر نامگذاری شده است.[2]
اهالی این روستا مدتی در منطقه‌ای به نام بند سن، واقع در ترکمنستان کنونی، سکونت داشتند. حدود سال ۱۳۰۸ش به منطقه جرگلان مهاجرت کردند و پس از توقفی کوتاه، از آنجا به مناطق اینچه و اَمَند در خراسان شمالی کوچ نمودند. آنان پس از حدود سه سال اقامت، بار دیگر مهاجرت کردند؛ گروهی به مشهد و گروهی دیگر به روستای صوفیان شهرستان کلاله رفتند. اما به دلیل بروز بیماری و مشکلات مختلف در صوفیان، دوام نیاوردند و به سوی منطقه مراوه‌تپه عزیمت کردند. در این زمان، در محل جدید گروهی از پهلوان‌دوجی‌ها سکونت داشتند و شیخ‌ها نیز در کنار آنان ساکن شدند.
زبان مردم روستا ترکمنی است و همگی مسلمان، اهل سنت و پیرو مذهب حنفی هستند. ساکنان آن عمدتاً ترکمن از طایفه شیخ و نیز یموت، تیره پهلوان‌دوجی‌اند که با نام‌های خانوادگی شایگان، پهلوان‌دوجی، ستوده، طبسی و نامورکرمانی شناخته می‌شوند.[3]
دامداری از مشاغل اصلی اهالی روستا به‌شمار می‌رود. تعداد دام‌ها حدود سه‌هزار رأس گوسفند، یک‌هزار رأس بز و ۲۰۰ رأس گاو است و از محصولات دامی آن مانند گوشت، شیر، ماست و کشک استفاده می‌شود. هنوز هم برخی خانواده‌ها به سبب شغل دامداری زندگی کوچ‌نشینی داشته و ییلاق و قشلاق می‌کنند. کشاورزی نیز از مشاغل مهم روستا است و حدود دویست هکتار زمین را دربرمی‌گیرد. محصولات اصلی شامل گندم و جو است و در حاشیه رودخانه اترک، شالی‌کاری نیز رواج دارد. باغداری در روستا محدود بوده و بیشتر در باغچه‌های خانگی به‌صورت انجیر، انار، پسته و انگور دیده می‌شود. با این حال، در سال‌های اخیر کشت باغ پسته در روستا گسترش یافته است.
آداب و رسوم اهالی روستا مانند مراسم عروسی، عید قربان و عید فطر، یارمضان، آق‌آش و غیره، مانند سایر ترکمن‌ها برگزار می‌شود. یکی از رسوم طایفه شیخ این است که به طوایف دیگر دختر نمی‌دهند و هنوز برخی خانواده‌ها به این سنت پای‌بند هستند. صنایع دستی در میان زنان و دختران شامل تایخادوزی، فرش‌بافی، بالاق‌دوزی، پرده‌دوزی و قارچین (پشتی‌بافی) است که هنوز هم تا حدی رواج دارد. غذاهای محلی اهالی شامل قایش، یربورگ، چکدرمه، اون‌آشی و چوربا است و شیخ‌ها به‌ویژه غذاهای خمیری را بیشتر مصرف می‌کنند. از جمله بازی‌های بومی و محلی که در گذشته رواج داشته و امروزه کمتر دیده می‌شوند، می‌توان به چورگ، آششیق و توپ‌قاق‌دیر اشاره کرد.[4]
آمار جمعیت روستا بر اساس سرشماری نفوس و مسکن به شرح زیر است: [5]
|
سال |
خانوار |
جمعیت |
|
1335 |
* |
61 |
|
1345 |
23 |
160 |
|
1355 |
42 |
260 |
|
1365 |
49 |
324 |
|
1375 |
51 |
[6] 317 |
|
1385 |
102 |
506 |
|
1390 |
134 |
571 |
|
1395 |
169 |
642 |
اولین مسجد گلی روستا حدود سال ۱۳۴۵ش با همکاری اهالی ساخته شد و در سال ۱۳۶۳ش مجدداً با مشارکت مردم بازسازی گردید. حضور معلم سپاه دانش و فعالیت‌های تعلیم و تربیت در روستا به سال ۱۳۴۹ش برمی‌گردد. پس از مدتی، اهالی ساختمان گلی برای تحصیل فرزندان خود آماده کردند که این ساختمان در سال ۱۳۷۷ش تخریب شد و جای آن، ساختمان آجری سه‌کلاسه ساخته شد. . برخی از امکانات دولتی که پس از پیروزی انقلاب اسلامی در روستا ایجاد شده‌اند، عبارتند از: خانه بهداشت (۱۴۰۰ش)، دکل صداوسیما (۱۳۹۴ش)، گازرسانی که در سال ۱۳۹۵ش کلنگ‌زنی شد، برق (۱۳۷۶ش)، آب لوله‌کشی از حاجی‌داغ، جاده آسفالت (۱۳۹۵ش)، نانوایی و سایر خدمات. [7]
[1] سازمان نقشه برداری کشور
[2] شایگان. (1401)
[3] شایگان. (1401)
[4] کرمانی‌نامور. (1401).
[5] مرکز آمار ایران
[6] در سرشماری ۱۳۷۵ش، روستای شیخلر علیا با ۸ خانوار و ۴۹ نفر جمعیت از شیخلر جدا شد. این روستا در جنوب رودخانه اترک و کنار جاده مراوه‌تپه ـ قازنقایه قرار دارد.
[7] کرمانی‌نامور. (1401)
منابع:
- سازمان نقشه برداری کشوری، پایگاه ملی نام‌های جغرافیایی: https://gndb.ncc.gov.ir
- فجوری، ستاربردی. (1401). گفتگوی شخصی با حاج طاهر ارازی. 21 دی.
- فجوری، ستاربردی. (1401). گفتگوی شخصی با حاجی‌چاری آخوند کرمانی‌نامور. 21 دی.
- فجوری، ستاربردی. (1401). گفتگوی شخصی با ولی‌محمد شایگان (فرهنگی بازنشسته). 21 دی.
- مرکز آمار ایران https://www.amar.org.ir/