شارلوق‌یموت
شارلوق‌یموت
Šārloq -e Yamut
روستایی از توابع دهستان مراوه‌تپه، بخش مرکزی شهرستان مراوه‌تپه در استان گلستان.
این روستا در ۶ کیلومتری مرکز شهرستان مراوه‌تپه، در موقعیت جغرافیایی با طول 28ً 53َ °55 و عرض 14ً 53َ °37 و در ارتفاع ۱۸۸ متری از سطح دریا واقع شده‌است.[1]
موقعیت جغرافیایی روستا بدین‌گونه است: در شرق آن روستاهای قره‌دام و توتای‌اجه (مزارلیق) قرار دارند، در غرب روستاهای قربان‌پیکار و شارلوقینیگ‌دره‌سی واقع شده‌اند. در شمال، رودخانه اترک و منطقه قره‌بایر و در جنوب نیز قزل‌بایری و چررانینگ‌سوماسی قرار گرفته‌اند.[2]
در خصوص وجه‌تسمیه روستا گفته می‌شود که اهالی در روزگاری که در کنار رودخانه اترک سکونت داشتند، با آبشارهای کوچکی روبه‌رو بودند که صدای شرشر آب از آن‌ها شنیده می‌شد. به همین سبب این روستا را شارلوق[3] نامیدند.[4]
اهالی روستا در گذشته زندگی عشایری و کوچ‌نشینی داشتند و سالیان دراز به این شیوه زیست می‌کردند. جد بزرگ روستا، معروف به قارلی‌ملا، مدتی در حوالی روستای کُرند امروزی زندگی کوچ‌نشینی داشت و سپس به شمال رودخانه اترک و محدودهٔ کنونی روستا کوچ کرد و همچنان به زندگی کوچ‌نشینی ادامه داد. یکی از اقدامات مهم اهالی در حدود سال ۱۳۴۰ خورشیدی، کانال‌کشی از رودخانه اترک برای آبیاری زمین‌های کشاورزی بود که از حوالی پمپ‌بنزین فعلی آغاز می‌شد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی، ساکنان در محل کنونی استقرار یافتند و فرزندان قارلی‌ملا روستای شارلوق را بنیان نهادند.[5]
زبان اهالی روستا ترکمنی است. همه آنان مسلمان، اهل سنت و پیرو مذهب حنفی هستند. مردم روستا همگی ترکمن و از طایفه یموت و تیره اوزین‌دوجی هستند که شامل نام خانوادگی‌های اوزین‌دوجی، پهلون‌دوجی، مهاب و دهور می‌باشند.[6] از میان این گروه‌ها، خانواده پهلوان‌دوجی که در شمال رودخانه اترک زندگی عشایری داشتند، در سال‌های بعد در این روستا مستقر شدند. عسگری خانقاه در تقسیم‌بندی طایفه یموت‌ها، آن‌ها را به سه گروه ویس، شرپ و چونی تقسیم کرده و شرپ‌ها را نیز به چهار گروه دیه‌جی، سردار، غراوی و بهلکه تقسیم‌بندی کرده است.[7]
اغلب مردم به کار دامداری اشتغال دارند که شامل نگهداری گاو، گوسفند و بز می‌شود. در این روستا قریب به ۳۰۰ رأس گوسفند و بز و ۱۵۰ رأس گاو نگهداری می‌شود که معمولاً از فروش بره و محصولات لبنی دیگر و به‌ویژه کشک استفاده اقتصادی می‌کنند. فروش شیر گاو نیز یکی از منابع درآمدی مردم به شمار می‌رود. کشاورزی یکی دیگر از اشتغالات اهالی است که بیشتر شامل کشت گندم، جو و هندوانه می‌شود. زمین‌های قابل کشت در این روستا حدود ۱۰۰ هکتار را شامل می‌شود. باغداری در این روستا چندان رواج ندارد و تنها در سال‌های اخیر حدود یک هکتار باغ انجیر کشت شده است. دشت‌های اطراف روستا دارای قارچ‌های محلی فراوانی هستند که اهالی از آن‌ها استفاده می‌کنند. برخی خانواده‌ها نیز با جمع‌آوری و فروش این قارچ‌ها، از آن به عنوان منبع درآمدی بهره می‌برند.
معماری خانه‌ها و بافت سنتی روستا همچنان حفظ شده و بسیاری از خانه‌ها گلی هستند. با این حال، در سال‌های اخیر ساخت خانه‌هایی با مصالح نوین از جمله میلگرد، آجر و... و با پوشش حلب، ایرانیت و ایزوگام رواج یافته است و به تدریج خانه‌های گلی تخریب شده و جای خود را به خانه‌های ساخته‌شده با مصالح جدید می‌دهند.[8]
آداب و رسوم اهالی روستا مانند مراسم عروسی، عیدین قربان و فطر، یوور، نماز تراویح و ختم قرآن در ماه مبارک رمضان، مراسم آق‌آش در سن ۶۳ سالگی و... مانند سایر ترکمن‌ها برگزار می‌شود.
از صنایع دستی که در بین زنان و دختران رایج است، می‌توان به قالی‌بافی، پشتی ترکمنی، نمدمالی، دوخت جانمازی و یقه، سوزن‌دوزی، بالاک‌دوزی و... اشاره کرد. غذای محلی و اصلی اهالی امروزه چکدرمه نام دارد و سایر غذاهای محلی عبارتند از: قولاق، چورفا، اون‌آش، قاتیق‌لی‌آش، سویت‌لی‌آش و آیران چورفا. از جمله بازی‌های بومی و محلی که در گذشته رواج داشته و امروزه کم‌رنگ یا فراموش شده‌اند، می‌توان به چورگ، قاق‌دیر، آی‌ترک، پادشام وردی، هگ‌گال، گللیم‌پرچک، یوزگ و لالایی دختران اشاره کرد.[9]
آمار جمعیت روستا بر اساس سرشماری نفوس و مسکن به شرح زیر است.[10]
|
سال |
خانوار |
جمعیت |
|
1335 |
* |
* |
|
1345 |
5 |
25 |
|
1355 |
5 |
38 |
|
1365 |
10 |
59 |
|
1375 |
16 |
|
|
1385 |
36 |
171 |
|
1390 |
86 |
377 |
|
1395 |
60 |
223 |
قبل از ساخت مسجد، اهالی روستا نماز خود را به صورت فردی در منازلشان اقامه می‌کردند و تنها در ایام ماه مبارک رمضان، امام جماعتی را برای اقامه نماز تراویح که بیشتر اوقات در منازل برگزار می‌شد، دعوت می‌کردند. اولین ساختمان مسجد با کمک اهالی روستا و عاشر حاجی در سال ۱۳۸۵ ساخته شد. حضور اولین معلمان در روستا به سال ۱۳۶۸ بازمی‌گردد؛ در این سال معلمان نهضت سوادآموزی علاوه بر تدریس به دانش‌آموزان، بانوان بزرگسال لازم‌التعلیم را نیز آموزش می‌دادند. مدرسه روستا دو اتاق گلی داشت که مردم در اختیار معلمان قرار داده بودند. در سال ۱۳۷۸ مدرسه به آموزش و پرورش واگذار شد و در سال ۱۳۸۳ ساختمان گلی تخریب و مدرسه دو کلاسه فعلی ساخته شد. سایر امکانات دولتی روستا شامل برق (۱۳۷۴)، آب (۱۳۶۱)، گازرسانی (۱۳۹۳) و جاده آسفالت است.[12]
[1] سازمان نقشه برداری کشور
[2] ازون‌دوجی، 1401
[3] شارلوق در زبان ترکمنی آبشار.
[4] اوزون‌دوجی، و ازون‌دوجی، 1401
[5] ازون‌دوجی، 1401
[6] ازون‌دوجی، 1401
[7] عسگری‌خانقاه، و کمالی. (1374) ص 61.
[8] اوزون‌دوجی، و ازون‌دوجی، 1401
[9] اوزون‌دوجی، ازون‌دوجی، 1401
[10] مرکزآمار ایران
[11] در این سرشماری علاوه بر آمار ذکر شده، جمعیت آمار شارلوق یک نیز به تعداد 2 خانوار و 12 نفر ثبت شده است.
[12] اوزون‌دوجی، مهاب، ازون‌دوجی، 1401
منابع:
- سازمان نقشه برداری کشور، پایگاه ملی نامهای جغرافیایی ایران https://gndb.ncc.gov.ir
- فجوری، ستاربردی. (1401). گفتگوی شخصی با حمید ازون‌دوجی (عضو شورای سابق و فرهنگی بازنشسته). 14 اردیبهشت.
- فجوری، ستاربردی. (1401). گفتگوی شخصی با نوری اوزون‌دوجی (عضو شورای سابق و فرهنگی بازنشسته). 14 اردیبهشت.
- فجوری، ستاربردی. (1401). گفتگوی شخصی با حسین مهاب (عضو شورای سابق). 26 اردیبهشت.
- فجوری، ستاربردی. (1401). گفتگوی شخصی با اسلام مهاب (عضو شورای سابق). 26 اردیبهشت.
- عسگری خانقاه، اصغر. و کمالی، محمدشریف. (1374). ایرانیان ترکمن. تهران: اساطیر.
- مرکز آمار ایران https://www.amar.org.ir/