تلور

تلور

Telur

تلور، روستایی واقع در دهستان لیوان، بخش نوکنده، شهرستان بندرگز، استان گلستان. 

این روستا در جلگه‌ای واقع شده و در مختصات جغرافیایی  9ً   َ53 °53  طول شرقی و 51ً  43َ °36 عرض شمالی قرار دارد. ارتفاع آن از سطح دریا ۱۵ متر است.[1]

روستای تلور از شمال به بزرگراه گرگان–ساری، از جنوب به جاده قدیم گرگان–ساری و جنگل، از شرق به شهر نوکنده و از غرب به روستای لیوان شرقی محدود می‌شود.

با توجه به لشکرکشی یعقوب لیث صفاری به طبرستان در سال ۲۶۰ هـ.ق، که در بسیاری از منابع تاریخی از جمله تاریخ طبرستان ذکر شده است، و همچنین حضور خانواده‌هایی با نام صفار در روستای تلور که خود را از اعقاب یعقوب لیث می‌دانند، این احتمال مطرح می‌شود که این طایفه از بازماندگان سپاه یعقوب باشند؛ افرادی که پس از شکست او و بازگشت سپاهش به سیستان، از پیروی وی سر باز زده و در این منطقه ساکن شده‌اند.[2] در صورت درستی این روایت‌ها، می‌توان چنین فرض کرد که روستای تلور از قدمت تاریخی قابل توجهی برخوردار است.

محوطه، قبرستان و تپه باستانی سنان خانه سر که در شمال روستای تلور واقع است، در سال ۱۳۸۳ با شماره ۱۱۳۳۴ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. [3]

ملگونوف، نویسنده روس، در گزارشی به سال ۱۲۷۷ق از قریه‌ای به نام «طلار» یاد کرده است. [4] رابینو، مامور رسمی دولت بریتانیا در ایران، که در سال ۱۲۸۸ق به این منطقه سفر کرده است، نوشته که نوکنده دارای ۶۰۰ خانوار و ۱۲ طایفه بوده و تلور و مزنگ جزء نوکنده به شمار می‌روند. ساکنان تلور به چهار قبیله منسوب هستند: آهنگر، رودگر، منوچهری و کلاکرد.[5]

در زمان اصلاحات ارضی، تلور اولین روستایی بود که در بهمن ۱۳۳۸ شرکت تعاونی کشاورزی روستایی خود را با سرمایه ۳۷۰۰ تومان تشکیل داد. [6]

آمار جمعیتی روستا براساس سرشماری نفوس و مسکن به شرح زیر است: [7]

این روستا از طوایف مختلفی تشکیل شده است که از جمله آنها می‌توان به صفار (صفاری یا صفار تلوری)، کاویان (کاویانی), منوچهر (منوچهری)، باقری، خادمی و یوسفی (مهاجران از لرستان) اشاره کرد.[8]

اراضی زراعی این روستا دارای اسامی خاصی هستند. از جمله آنها می‌توان به خانه سری، خانه سر، نوربند، نور دله، مزرعه، شیب دار بند، تلاخانی، چشمه سر، چالستان، گزی، پشته شور و شال تلی زار سنان در شمال و شمال شرق، قنات سر، پارامی و چمازی در جنوب و وخمی (اراضی وقفی) در جنوب شرق اشاره کرد. [9]

آب شرب و زراعی مردم روستا از منابعی چون چاه، چشمه قدیم، قنات واقع در جنوب روستا و همچنین یک ناور یا دریاچه ذخیره آب تأمین می‌شود که توسط رودخانه نوکنده پر شده و در شرایط کم‌آبی مورد استفاده قرار می‌گیرد.[10]

در تلور می‌توان تا حدودی بافت قدیم روستا را مشاهده کرد. برخی از ساختمان‌ها با سفال ساخته شده و برخی دیگر به سبک دیوارهای ورجین، زگالی و زگمه‌ای (نی و چوب با روکش کاهگل) بنا شده‌اند. در این معماری ساده روستایی، چوب‌های بلند «دسبان» و چوب‌های کوتاه به کار رفته در این نوع دیوارها «واوند» نامیده می‌شدند.[11]

روستای تلور مرکز صنایع دستی منطقه بندرگز به شمار می‌رفته است که عمدتاً شامل چادرشب، پارچه‌های نخی و کرباسی، لُووَند، میروند (میانوند، دستار و شال)، گلدوزی روی پرده، آویز و سفره می‌شود.[12]

عمده محصولات کشاورزی این روستا شامل پنبه، گندم، برنج و محصولات باغی مانند پرتقال، نارنج، هلو، شلیل و نارنگی است.

مردم این روستا در گذشته به کشت عمده نیشکر می‌پرداختند و آن را به سِرخه شِکر (شکر سرخ) تبدیل می‌کردند، که در بازار کهنه گرگان، بازارهای بندرگز و دیگر بازارها به فروش می‌رسید.[13]

این روستا از مهم‌ترین تسهیلات رفاهی مانند آب لوله‌کشی، برق، حمام عمومی، نانوایی، شرکت تعاونی، مسجد، خانه بهداشت و مدارس ابتدایی دخترانه و پسرانه برخوردار است.[14]

مردم این روستا پیرو مذهب شیعه هستند و به زبان‌های فارسی و تبری گیلکی سخن می‌گویند.

تعداد ۲۳ نفر از جوانان روستای تلور در دوران جنگ تحمیلی ایران و عراق به شهادت رسیدند.

منابع :

• رابینو، یاسنت لوئی. (1365). سفرنامه مازندران و استراباد. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
• سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری. فهرست آثار ملی ایران. تهران: سازمان میراث فرهنگی.ملگونف، گ‍ری‍گوری‌ وال‍ریان‍ووی‍چ‌. (1376). سفرنامه ملگونف: کرانه‌های جنوبی دریای خزر. تهران: کتاب‌سرا.
• سازمان نقشه برداری کشور، پایگاه ملی نام‏های جغرافیایی ایران. قابل دسترسی از: https://gndb.ncc.gov.ir
• صحابی‌فرد سنگسری، فرهاد. (1372). جغرافیای تاریخی شهر بندرگز و روستاهای تابعه آن. موسسه نشر علوم نوین.
• مرکز آمار ایران. درگاه ملی آمار. نتیجه سرشماری نفوس و مسکن. قابل دسترسی از:https://www.amar.org.ir
• معطوفی، اسدالله. (1395). تاریخ و پیشینه اجتماعی شهرستان بندرگز. گرگان: نوروزی.