چشت خوجه لر
چشت خوجه لر / Češt Xojelar
روستایی واقع در دهستان عرب‌داغ، بخش پیشکمر، شهرستان کلاله، استان گلستان.
این روستا در ۴۸ کیلومتری مرکز شهرستان کلاله قرار دارد و در طول جغرافیایی 46َ °55 و عرض جغرافیایی 33َ °37 با ارتفاع ۶۳۱ متر از سطح دریا واقع شده است.[1]
موقعیت جغرافیایی اطراف روستا به شرح زیر است: در شرق، گوگ‌میدان؛ در غرب، روستای قره‌یسر و ارتفاعات چشت‌نگ‌داغی؛ در شمال، ارتفاعات عرب‌داغ؛ و در جنوب، ارتفاعات بیل‌داغ و کوی‌لر واقع شده‌اند.
نام پیشین روستا «چشت» بوده که برگرفته از کوهی به همین نام است. به مرور زمان و با توجه به اینکه ساکنان روستا همگی از طایفه خوجه بودند، نام آن به «چشت‌خوجه‌لر» تغییر یافت. اهالی بر اساس روایت گذشتگان معتقدند که در این ناحیه زیارتگاه امام زین‌العابدین (ع) قرار دارد. حنفی‌ایشان[2]نیز ذکر کرده است که این اولیاء و زیارتگاه را «چشتیه» می‌نامند، که منبع آن به شیخ چشتیه بازمی‌گردد و نام محل نیز از همین منبع گرفته شده است.
به لحاظ پیشینه، این روستا قدمت چندانی ندارد. ساکنان اولیه آن حدود دهه ۱۳۲۰ هـ.ش. از روستای یل‌چشمه برای چرای دام‌های خود به این محل آمدند و بعدها سکونت دائمی اختیار کردند. گفته می‌شود که این افراد پیش از آن در حومه گنبد سکونت داشتند، سپس مدتی در روستای سیدلر و شیخ‌لر و مدتی نیز در یل‌چشمه زندگی کرده‌اند.[3]
زبان اهالی این روستا ترکمنی است. تمامی ساکنان مسلمان، اهل سنت و از مذهب حنفی هستند. اهالی روستا همگی از طایفه خوجه‌اند و تنها نام خانوادگی رایج در میان آن‌ها «اسماعیل‌زاده» می‌باشد.[4]
اغلب مردم روستای چشت‌خوجه‌لر به کشاورزی اشتغال دارند که عمدتاً شامل کشت گندم، جو، کلزا، آفتابگردان و هندوانه است. زمین‌های قابل کشت در این روستا تقریباً ۷۰ هکتار می‌باشد.
یکی دیگر از مشاغل رایج در روستا دامداری است که شامل نگهداری گاو، گوسفند و بز می‌شود. در این روستا حدود ۳۰۰ رأس گوسفند و بز و ۱۵۰ رأس گاو نگهداری می‌شود و اهالی معمولاً از فروش بره و محصولات لبنی مانند شیر و ماست بهره‌مند می‌شوند.
باغداری در این روستا چندان گسترده نیست و هر خانواده در حیاط منزل خود اقدام به کاشت درختان میوه مانند انجیر، انار و انگور می‌کند.
موقعیت طبیعی روستا در دل جنگل به گونه‌ای است که امکان گردشگری، تفریح و گذران اوقات فراغت در سرتاسر آن فراهم می‌باشد.
آداب و رسوم اهالی روستا شامل مراسم عروسی، عیدین قربان و فطر، یوور، نماز تراویح و ختم قرآن در ماه مبارک رمضان، مراسم آق‌آش در سن ۶۳ سالگی و دیگر مناسبت‌ها مانند سایر ترکمن‌ها برگزار می‌شود. اهالی از کوچک و بزرگ در روزهای عید، طبق سنت قدیمی، به صورت خانه‌به‌خانه به دیدار یکدیگر رفته و عید را تبریک می‌گویند.[5]
در زمینه صنایع دستی، مردان روستا به ساخت کورک، تیغه، چم‌چه و سایر وسایل می‌پردازند که عمدتاً توسط دینی‌حاجی انجام می‌شود. در میان زنان و دختران، هنرهایی مانند بالاق‌دوزی، تارابافی، نمدمالی، دوخت جانمازی و سوزن‌دوزی کمابیش رواج دارد.غذای اصلی و سنتی اهالی چکدرمه است. سایر غذاهای محلی شامل اون‌آش، قایش، بولاماق، قاتیق‌لی آش، سویت‌لی‌آش، قطاب، بورگ و ... می‌باشد. از جمله بازی‌های بومی و محلی که در سال‌های گذشته رواج داشته و امروزه بسیار کمرنگ یا حتی فراموش شده‌اند، می‌توان به قرلانگ، سالانجاق (تاب‌بازی)، آششیق، کلکن، الله‌بردی، جونقیر جونقیر، لالایی دختران، گولنگ‌اودجه و یوزگ که مخصوص شب‌های عروسی بود، اشاره کرد.[6]
در سرشماری‌های رسمی کشور از سال ۱۳۳۵ تا ۱۳۷۵ش. نامی از این روستا ذکر نشده بود. آمار جمعیتی روستا بر اساس سرشماری نفوس و مسکن طی سال‌های 1375 تا 1395به شرح زیر می‌باشد:[7]
|
سال |
خانوار |
جمعیت |
|
1375 |
19 |
122 |
|
1385 |
39 |
181 |
|
1390 |
52 |
210 |
|
1395 |
63 |
234 |
اولین مسجد و محل عبادت اهالی تقریباً هشتاد سال پیش توسط خود ساکنان روستا ساخته شد. ساخت مدرسه و آموزش و پرورش کودکان این روستا به سال ۱۳۶۵ ش. و با حضور اولین معلم نهضت سوادآموزی بازمی‌گردد. در آن سال‌ها به دلیل نبود ساختمان آموزشی، کلاس‌ها در منازل اهالی برگزار می‌شد و همچنین کلاس‌های بزرگسالان به صورت شبانه برگزار می‌گردید.از دیگر امکانات دولتی روستا می‌توان به برق (۱۳۷۷ ش.)، گازرسانی (۱۳۹۸ ش.)، جاده آسفالت فرعی به طول حدود ۵ کیلومتر (۱۴۰۰ ش.)، تلفن ثابت (۱۳۸۲ ش.) و آب شرب تأمین‌شده از چشمه یاله‌وچ اشاره کرد. در روستای چشت‌خوجه‌لر، در جریان دفاع از میهن، یک نفر به نام عبدالعظیم اسماعیل‌زاده به شهادت رسیده است.[8]
[1] با حساب.
[2] یکی از بزرگان، عالمان و صوفیان روستای عزیزآباد.
[3] اسماعیل‌زاده، 1402.
[4] اسماعیل‌زاده، 1402.
[5] اسماعیل‌زاده و صفرزاده، 1402.
[6] اسماعیل‌زاده، صفرزاده و افروز، 1402.
[7] مرکز آمار ایران
[8] اسماعیل‌زاده و افروز، 1402.
منابع:
- با حساب https://www.bahesab.ir/map/geographic /
- مرکز آمار ایران. درگاه ملی آمار. نتیجه سرشماری نفوس و مسکن. قابل دسترسی از:https://www.amar.org.ir
- فجوری، ستاربردی. (1402، 27 مرداد). گفت‌وگوی شخصی با دینی‌حاجی اسماعیل‌زاده.
- فجوری، ستاربردی. (1402، 27 مرداد). گفت‌وگوی شخصی با یعقوب صفرزاده.
- فجوری، ستاربردی. (1402، 27 مرداد). گفت‌وگوی شخصی با بای‌محمد افروز.