ارجنلی
ارجنلی
Arjanli
روستایی واقع در دهستان عرب‌داغ، بخش پیشکمر شهرستان کلاله، استان گلستان.
این روستا در 50 کیلومتری شرق شهرستان کلاله در طول جغرافیایی 25ً 41َ °55 و عرض جغرافیایی 49ً 28َ 37° در ارتفاع 533 متری از سطح دریا قرار دارد.[1]
موقعیت‌های نسبی اطراف روستا عبارتند از: شرق، روستای کورلر با فاصله تقریبی 200 متر و پل. در غرب، ارتفاعات آدینه‌مراد، سیران‌تپه، آلاداش‌لیق و جنگل قووزای. در شمال، اوتوزاویلی‌آده، خدرقلی، قارری‌کوو، حرام‌یاتاق و روستای کورک. در جنوب روستای دومانلی، سوارپایین، یاجی‌نینگ دوزی، مصلی و عیدگاه. رودخانه غوت‌آغئن که از ارتفاعات شیری‌خان سرچشمه می‌گیرد، در مجاورت روستا جریان دارد. در سال‌های اخیر، میزان آب جاری به‌طور قابل‌توجهی کاهش یافته است؛ در حالی که در گذشته، حجم جریان آب به‌مراتب بیشتر از وضعیت کنونی بود.
وجه تسمیه روستا برگرفته از نام یکی از شخصیت‌های محلی است. در گذشته، فردی به نام اورجن‌خان در این منطقه سکونت داشته و چه بسا از بانیان اولیه روستا به‌شمار می‌رود. هر مهمانی که وارد روستا می‌شد، منزل اورجن‌خان مأمنی برای استراحت و پذیرایی وی به‌شمار می‌رفت. او فردی سخاوتمند، مهمان‌نواز و پیشگام در امور خیر بود. از ایشان فرزندی به‌جا نماند؛ از این‌رو، بزرگان و ریش‌سفیدان روستا برای پاسداشت نام و یاد او، تصمیم گرفتند روستا را «اورجنلی» نام‌گذاری کنند. [2]
ساکنین اولیه پس از سپری کردن زندگی کوچ‌نشینی به همراه دام‌های خود در نهایت در این محل سکونت دائمی را اختیار نمودند که از بانیان روستا می‌توان به اورجن‌خان، عوض‌خان، ارازخان و آقاخان اشاره کرد.[3]
زبان مردم این روستا ترکمنی است و تمامی ساکنان آن مسلمان، اهل سنت و پیرو مذهب حنفی هستند. اهالی روستا همگی از قوم ترکمن و از طایفه گوکلان به‌شمار می‌آیند. قورخانچی در تقسیم بندی طایفه گوکلان‌ها، آن‌ها را به دو گروه، حلقه‌داغلی و دودورغه تقسیم بندی کرده و در گروه حلقه‌داغلی در زیر گروه غائی چند تیره‌ی دیگر معرفی می‌کند که عبارتند از: تمک‌غائی، قارناس‌غائی، داری و بوقاجه [بُقجه] غائی.[4] در کتاب فرهنگ جغرافیایی خراسان که در سال 1894م./ 1273ش. نوشته شده، گوکلان‌ها به شاخه‌های مختلف تقسیم شده و زیر شاخه‌ی کایی/ غایی آمده است که شامل تیره‌های تمک، یفکی، ارنگلی، عرب، سوار، تیشان، تولوجه، دری‌بقجه، منگور، ملامحمد، بوکجه، زوریات، کور، اپشک، اراض‌قایلی، اتوزاُیلی و انبگی می‌باشد[5] که خود آنان به تیره‌های دیگری از جمله، ارازقایلی، خان‌کی، آبشاق، اتوزاویلی، اون‌بگی، اده‌که، قره‌داشلی و کولی تقسیم می‌شوند. اهالی با نام خانوادگی‌های سرداری، ارازی، خواجه‌زاده، خجمی، صوفی‌زاده، فروزش، فضلی، بهمنی، داشی، امامی، روی‌دل، شیری، عوض‌پور، ایوبی‌فر، باتری، باتر، امانی، پاداش، عطایی، عوض‌زاده، قلی‌زاده، امامی‌راد، رشیدی، بسطام‌زاده، بسطام‌پور، تاقان‌پور، افرازه، دستمرزه، باقی، گلپور، احسان‌پور، رحمتی، علیزاده، قربانی، میمنی، اسلام‌نسب، بندی و باقرنژاد سکونت دارند.[6]
کشاورزی، شغل اصلی ساکنان روستا به‌شمار می‌رود و حدود ۸۰۰ هکتار از اراضی روستا را در بر می‌گیرد. محصولات عمده‌ای که در این اراضی کشت می‌شوند شامل گندم، جو، آفتاب‌گردان، ماش، هندوانه و در سال‌های گذشته پنبه بوده است.
دامداری نیز از مشاغل سنتی و مهم گذشتگان به‌شمار می‌رود و امروزه همچنان مورد توجه اهالی است؛ با این حال، به‌دلیل محدودیت‌هایی همچون ممنوعیت ورود دام به مراتع و جنگل‌ها و همچنین افزایش هزینه علوفه، این فعالیت با دشواری‌هایی مواجه شده است. در حال حاضر، تعداد دام‌های روستا شامل حدود ۱۵۰۰ رأس گوسفند و بز، و حدود ۲۰۰ رأس گاو می‌باشد.
باغداری در این روستا رواج چندانی ندارد و عمدتاً در قالب باغ‌های کوچک خانگی انجام می‌شود. این باغ‌ها، که بیشتر برای مصرف شخصی ایجاد شده‌اند، شامل درختان میوه‌ای مانند انار، گردو، گلابی، سیب، انجیر و... هستند.
از دیگر مشاغل رایج در میان جوانان امروزی، فعالیت در حوزه ساخت‌وساز می‌باشد که به‌ویژه در سال‌های اخیر رونق بیشتری یافته است.
بسیاری از جوانان روستا برای اشتغال، به شهرستان‌هایی نظیر تهران و سایر شهرهای بزرگ مهاجرت می‌کنند. آنان در ابتدا به‌عنوان کارگر ساده فعالیت خود را آغاز می‌کنند و سپس با کسب مهارت‌های لازم، در حرفه‌هایی مانند آرماتوربندی، گچ‌کاری، تیرچه‌بلوک‌سازی و سایر مشاغل ساختمانی مشغول به کار می‌شوند. .[7]
معماری خانه‌ها نسبت به گذشته تغییر اساسی داشته است. زمانی زندگی در درون آلاچیق‌ها، سپس در داخل نژده را تجربه کرده‌اند. هنوز هم بسیاری از خانه‌های گِلی مورد استفاده قرار می‌گیرد. امروزه نیز ساخت خانه‌های آجری با پوشش سقف حلب، ایرانیت و قیرگونی رواج پیدا کرده که معمولا با برنامه‌های بهسازی و مقاوم‌سازی از طرف بنیاد مسکن شهرستان با مصالح ساختمانی جدید میلگرد و .... ساخته می‌شود.
طبیعت بکر و دست نخورده روستا موجب جذب گردشگران شده و می‌شود. موقعیت‌های طبیعی اطراف روستا با وجود جنگل‌های انبوه، کوهستان‌ها، رودخانه‌ها و... هر جای آن برای گذران اوقات فراغت مناسب است.
آداب و رسوم گذشتگان هر چند که امروزه کمرنگ شده است، اما هنوز هم مراسم‌های مانند عروسی، عیدین قربان و فطر، آق‌آش و ... مثل سایر ترکمن‌ها بجا آورده می‌شود. از رسوم کهن روستا موشتیلیق عروسی بود. در این رسم، قبل از رسیدن عروس به منزل داماد، اسب‌سواری که خبر نزدیک شدن و یا آمدن عروس را اعلام می‌کرد خلعت و جایزه‌ای دریافت می‌کرد. همچنین به نفرات دوم و سوم نیز خلعتی می‌دادند که دیگر امروزه به فراموشی سپرده شده است. از آداب و رسوم کنونی روستا می‌توان به جشن فارغ‌التحصیلی طلاب حوزه‌ی علمیه اشاره کرد که معمولا هر سه سال این جشن با مشارکت خیرین و مردم روستا در سطحی وسیع و بزرگ برگزار می‌گردد. هم چنین مرسوم است که در دهه آخر ماه مبارک رمضان با تاکید علماء و روحانیون مراسم اعتکاف و نیز سخنرانی دینی برگزار می‌شود.[8]
در گذشته ساخت ابزار آلات چوبی در بین مردان روستا رواج داشت،. صنایع دستی در بین بانوان نیز عبارت است از: تارابافی، بالاق‌دوزی، چارشو، غولانگ، نمدمالی و... که البته تارابافی رونق بیشتری دارد. در سال‌های گذشته شخصی به نام قزل کارگاه تابلوفرش ایجاد کرده و موجبات اشتغال بانان را فراهم کرده بود که امروزه تعطیل شده است. همچنین در سال‌های اخیر رواج چرخ‌های خیاطی باعث شده که بسیاری از زنان و دختران به کارهای خیاطی روی آورند. غذاهای محلی نیز عبارتند از: اون‌آشی، قایش، جوون‌آشی، آقجاآش، پت‌لی‌خورش، قره‌چوربا، شولا، سویت‌لی‌آش و .... از جمله بازی‌های بومی و محلی که در سال‌های گذشته رواج داشته و امروزه بسیار کمرنگ و حتی فراموش شده می‌توان به بازی‌های بومی و محلی قرلانگ، قاچارتوپ، چلکن، گوزللیم‌پررق، قوشاق‌آتدی، گولنگ‌اودجه، آلتاق‌داش، قوز (گردو بازی) آششیق، یوزگ، سالانجاق و ... اشاره کرد.[9]
در کتاب «از داغستان تا ترکمن‌صحرای ایران» نوشته آقای رجب‌محمدآخوند کسلخه اشاره به تاسیس حوزه‌ی علمیه سعدیه این روستا شده و اطلاعات سودمندی دیگری دارد.
در کتاب فرهنگ جغرافیایی ذیل کلمه اورجنلی/ ارجنلی چنین آمده است؛ دهی از دهستان گوکلان، بخش مرکزی شهرستان گنبدقابوس که در 23 کیلومتری شمال خاوری کلاله قرار دارد. موقعیت این روستا کوهستانی سردسیر که دارای 490 نفر سکنه، همگی ترکمن و سنی مذهب هستند. آب آشامیدنی از رودخانه زاو تهیه می‌شود و محصولات کشاورزی آنان شامل غلات، حبوبات، صیفی، عسل و لبنیات است. شغل اهالی زراعت و گله‌داری است. صنایع دستی زنان مختصر بافتن پارچه‌های ابریشمی و نمدمالی است. جاده این روستا نیز مالرو می‌باشد. در اراضی پیشکمر زراعت برنج می‌نمایند. ده کوچک کورلر جزء این ده است.[10] آمار جمعیت این روستا در سرشماری نفوس و مسکن ایران به این شرح اعلام شده است.[11]
|
سال |
خانوار |
جمعیت/ نفر |
|
1335 |
* |
172 |
|
1345 |
52 |
205 |
|
1355 |
93 |
535 |
|
1365 |
96 |
625 |
|
1375 |
114 |
809 |
|
1385 |
201 |
995 |
|
1390 |
262 |
1201 |
|
1395 |
318 |
1225 |
این روستا دارای سه باب مسجد است. اقامه نماز قبل از بنای مسجد در محلی که مشخص شده بود، اقامه می‌شد. این مکان در فضای باز بود. مسجد دوم به نام مسجد محله ارازقایلی در سال 1362ش. تاسیس شد. مسجد سوم که حوزه‌ی علمیه سعدیه نیز در آن قرار دارد در سال 1368ش. راه‌اندازی شد.[12] آمده است که عبدالوهاب‌آخوند فروزش برای مهاجرت به اورجنلی، حوزه‌ی علمیه محمدیه گنبد را به شاگردان خود سپرده، خود عازم اورجنلی می‌شود که مردم منطقه استقبالی شایسته و گرم و صمیمی بعمل می‌آورند. مردم این روستا با اهداء زمین و احداث ساختمان مسجد و حوزه‌ی علمیه در سال 1368ش. ارادت تامه‌ی خود را نشان می‌دهند. این حوزه پس از فوت ایشان توسط فرزندانش ادامه حیات داده و امروزه نیز بیش از یکصد نفر طلبه دارد.[13]
نخستین حضور یک معلم از سپاه دانش در روستا به حدود سال ۱۳۴۸ هجری شمسی بازمی‌گردد که فردی به نام فاطمی عهده‌دار آموزش دانش‌آموزان بود. امروزه بیش از ۳۵۰ دانش‌آموز در مدرسه ابتدایی روستا به تحصیل مشغول هستند. همچنین، مدرسه متوسطه اول (راهنمایی) از سال ۱۳۶۹ هجری شمسی به‌صورت مختلط در این روستا دایر شده است.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی، خدمات و امکانات دولتی متعددی در روستا فراهم شده است که از جمله آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
-
برق‌رسانی در سال ۱۳۶۴
-
گازرسانی در سال ۱۳۹۶
-
ایجاد جاده‌ی آسفالته در سال ۱۳۸۱
-
راه‌اندازی نانوایی در سال ۱۳۷۱
-
تأسیس شرکت تعاونی روستایی در سال ۱۳۵۷، که خدمات آن بیش از بیست روستا را پوشش می‌دهد
-
ایجاد شعبه نفت در سال ۱۳۸۵
-
راه‌اندازی خانه‌ی بهداشت در سال ۱۳۷۲
-
تأسیس دفتر پست بانک در سال ۱۳۹۲
-
واگذاری خطوط تلفن ثابت در سال ۱۳۷۶، که امروزه به خطوط تلفن همراه (سیم‌کارت) تبدیل شده‌اند.
-
تأمین آب شرب روستا نیز از طریق چشمه‌ای در روستای سوار وسط صورت می‌گیرد.[14]
[1] سازمان نقشه برداری کشوری.
[2] - عوض‌زاده، (1402).
[3] - بندی و عوض‌زاده. (1402).
[4] - قورخانچی. (1360)، ص 60.
[5] - فرهنگ جغرافیایی ایران خراسان، ص 910.
[6]-عوض‌زاده، صوفی‌زاده، عوض‌پور و عوض‌زاده (1402).
[7]- فضلی، بندی، صوفی‌زاده، عوض‌پور و عوض‌زاده. (1402).
[8] - عوض‌زاده و صوفی‌زاده. (1402).
[9] - فضلی، بندی، عوض‌پور و عوض‌زاده. (1402).
[10] - فرهنگ جغرافیایی ایران. (1329). ص 7.
[11] - مرکز آمار ایران
[12] - فضلی، بندی، عوض‌پور و عوض‌زاده. (1402).
[13] - کسلخه. (1401)
[14] - فضلی، صوفی‌زاده، عوض‌پور و عوض‌زاده. (1402).
منابع:
- سازمان نقشه برداری کشور، پایگاه ملی نامهای جغرافیایی ایران. قابل دسترسی از: https://gndb.ncc.gov.ir
- فجوری، ستاربردی (1402). گفتگو با ابراهیم‌حاجی عوض‌پور. 24 شهریور.
- فجوری، ستاربردی (1402). گفتگو با ارازمحمد فضلی. 24 شهریور.
- فجوری، ستاربردی (1402). گفتگو با بندعالی‌حاجی بندی. 24 شهریور.
- فجوری، ستاربردی (1402). گفتگو با آنه‌محمدحاجی عوض‌زاده . 24 شهریور.
- فجوری، ستاربردی (1402). گفتگو با ذکریا عوض‌زاده. 24 شهریور.
- فجوری، ستاربردی (1402). گفتگو با محمدصادق صوفی‌زاده. 24 شهریور.
- فرهنگ جغرافیایی ایران (1329). (جلد سوم، استان دوم). تهران: دایره جغرافیایی ارتش.
- فرهنگ جغرافیایی ایران: خراسان(1380). ترجمه کاظم خادمیان، تألیف کارکنان وزارت جنگ. مشهد مقدس: آستان قدس رضوی.
- قورخانچی، محمدعلی. (1360). نخبه سیفیه (به کوشش منصوره اتحادیه). تهران: نشر تاریخ ایران.
- کسلخه، رجب‌محمد آخوند. (1401). از داغستان تا ترکمن‌صحرای ایران. گرگان: انتشارات نوروزی.
- مرکز آمار ایران. درگاه ملی آمار. نتیجه سرشماری نفوس و مسکن. قابل دسترسی از:https://www.amar.org.ir